Peminismo

Ang peminismo ay pagtitipon ng mga kilusan at mga kaisipan na layunin ang magtakda, magtatag, at maipagtanggol ang pantay na pampulitika, pangkabuhayan, pangkultural, at panlipunang mga karapatan para sa mga kababaihan. Nabibilang dito ang pagtatatag ng pantay na mga pagkakataon para sa mga kababaihan sa edukasyon at sa paghahanap-buhay. Ang isang peminista ay tumataguyod o sumusuporta sa mga karapatan at sa pagkakapantay-pantay ng mga kababaihan.

Peminismo

Pagtipun-tipunin sa Dhaka, Bangladesh para sa Internasyunal na Araw ng mga Kababaihan noong 8 Marso 2005.

Ang peministang teorya, na lumitaw mula sa mga peministang kilusan, ay lumalayong maunawaan ang pinagmulan ng hindi pagkakapantay-pantay ng kasarian sa pamamagitan ng pagsuri sa mga panlipunang tungkulin at natamong karanasan ng isang babae; ito ay mga teorya sa samu’t saring mga sangay upang matugunan ang mga suliranin tulad ng panlipunang konstruksiyon ng kasarian. Ilan sa mga naunang anyo ng peminismo ay pinuna dahil sa pagsasaalang-alang lamang sa mga puti, nakaririwasa, at nakapag-aaral. Humantong ito sa pagkakabuo ng tiyak na pang-etniko o multiculturalist na mga anyo ng peminismo.

Ang mga peministang aktibista ay nagkakampanya para sa mga karapatan ng mga kababaihan – tulad ng sa contract law, sa pag-ari, at sa pagboto – habang itinataguyod din ang mga karapatang pang-integridad, pangpagsasarili, at pang-reproductive para sa mga kababaihan. Nabago ng mga kampanyang peminismo ang mga lipunan, lalo na sa Kanluran, sa pagkakamit ng karapatang bumoto para sa mga kababaihan, pagkakapantay-pantay ng kasarian sa mga tiga-Inglatera, pantay na sahod para sa mga kababaihan, mga karapatang pang-reproductive para sa mga kababaihan (kasama na ang pagkamit ng mga contraceptive at ng pagpapalaglag), at ang karapatang makapagsagawa ng mga kasunduan at makapakaroon ng ari-arian. Ipinagtanggol ng mga peminista ang mga kababaihan mula sa karahasan sa tahanan, sekswal na panggigipit, at paggagahasa. Ipinagtaguyod din nila ang karapatan sa pinagtatrabahuhan, kasama na ang maternity leave, at nilabanan ang mga anyo ng diskriminasyon laban sa mga babae.

Ang peminismo ay nakatutok, higit sa lahat, sa mga suliranin ng mga kababaihan, ngunit hamon naman ng manunulat na si bell hooks, dahil layunin ng peminismo ang pagkakapantay-pantay ng kasarian, kinakailangan na dapat din maisama ang pagpapalaya sa mga kalalakihan sapagkat nasasaktan din sila ng sexism at gender roles.

Mga kahulugan

Kaugnay ng mga feminista o makababae (makapangkababaihan), tumutukoy ang feminismo sa simulaing naghahangad ng pantay o parehas na karapatan para sa mga babae.^[1] Ito rin ang pagtangkilik o kilusang tumatangkilik ng mga karapatan ng mga kababaihan.^[2]

Kasaysayan

Hinati ng mga feminista at mga iskolar ang kasaysayan ng kilusan sa tatlo. Ang una ay tumutukoy sa mga kilusan ng mga kababaihan na bumoto noong ikalabinsiyam at unang bahagi ng ikadalawampung siglo. Ang ikalawa ay tumutukoy sa mga ideya at aksiyong may kaugnayan sa kilusan ng mga kababaihanng kalayaan simula noon dekada sisenta (na nagkampanya para sa legal at panlipunang pagkakapantay-pantay para sa mgakababaihan). Ang ikatlo ay tumutukoy sa pagpapatuloy at reaksiyon sa malinaw na pagkabigo ng ikalawang kilusan ng peminismo simula sa dekada nobenta.

Mga Paksang May Kinalaman sa Peminismo

• Ang Konsepto ng Peminismo
• Iba't ibang Uri ng Peminismo sa Kasalukuyang Panahon
• Kasaysayan ng Peminismo
• Peminismo at Diskriminasyon sa Trabaho
• Peminismo at Edukasyon
• Peminismo at Environmental Justice
• Peminismo at Intersectionality
• Peminismo at Kalusugan ng Kababaihan
• Peminismo at Kalusugan sa Pag-iisip
• Peminismo at Karahasan sa Tahanan
• Peminismo at Karapatan ng LGBTQ+ Community
• Peminismo at Karapatan sa Reproductive Health
• Peminismo at Kilusang Pangkababaihan
• Peminismo at Kultura ng Panggagahasa
• Peminismo at mga Babae sa Agham at Teknolohiya
• Peminismo at mga Babae sa Freelancing at Maliit na Negosyo
• Peminismo at mga Babae sa Industriya ng Entertainment
• Peminismo at mga Babae sa Industriya ng Konstruksyon
• Peminismo at mga Babae sa Industriya ng Pagkain
• Peminismo at mga Babae sa Industriya ng Transportasyon
• Peminismo at mga Babae sa Industriya ng Turismo
• Peminismo at mga Babae sa Korporasyon
• Peminismo at mga Babae sa Law Enforcement
• Peminismo at mga Babae sa Marketing at Advertising
• Peminismo at mga Babae sa Media
• Peminismo at mga Babae sa Medisina at Pangangalaga sa Kalusugan
• Peminismo at mga Babae sa mga Blue-Collar Jobs
• Peminismo at mga Babae sa mga Skilled Trades
• Peminismo at mga Babae sa mga White-Collar Jobs
• Peminismo at mga Babae sa Pagsasaka
• Peminismo at mga Babae sa Politika
• Peminismo at mga Babae sa Sandatahang Lakas
• Peminismo at mga Babae sa Sports
• Peminismo at mga Katutubong Kababaihan
• Peminismo at Pag-asa para sa Kababaihan sa Bansa
• Peminismo at Pag-uuri sa Kababaihan sa Media
• Peminismo at Pagiging Magulang
• Peminismo at Pagkakapantay-pantay ng Kasarian
• Peminismo at Pagkakapantay-pantay sa Sahod
• Peminismo at Pagpapalakas ng Kababaihan
• Peminismo at Pagtanggol sa Karapatan ng Kababaihan
• Peminismo at Pananamit
• Peminismo at Pang-aabuso sa Sekswal
• Peminismo at Positibong Pagtingin sa Katawan ng Kababaihan
• Peminismo at Relihiyon
• Peminismo at Representasyon ng Kababaihan sa Politika
• Peminismo at Sining

Mga sanggunian

1. Gaboy, Luciano L. Feminism, feminismo - Gabby's Dictionary: Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.
2. "Feminism". Hammond Quick & Easy Notebook Reference Atlas & Webster Dictionary. Hammond, ISBN 0843709227., pahina 56.