Republika ng Tsina (1912–1949)

Ang Republika ng Tsina ng 1912 hanggang 1949, ay isang nakapangyayaring estado sa Silangang Asya. Sakop nito ang mga kasalukuyang teritoryo ng Tsina, Taiwan at Mongolia. Bilang isang yugto ng kasaysayan ng Tsina, ang Republika ng Tsina ang pumalit sa Dinastiyang Qing na siyang huling dinastiya ng Imperyong Tsino. Ang pagbagsak naman ng Republika ng Tsina ang nagtapós sa Tsinong Digmaang Sibil, kung saan ang mga natálong Kuomintang ay lumikas patungong pulo ng Taiwan, habang ipinroklama ang Republikang Bayan ng Tsina sa Mainland ng Tsina.

Republika ng Tsina 中華民國 Chunghwa Minkuo
1912–1949
Top: Flag (1912–28) Bottom: Flag (1928–49) Top: National Emblem (1912–28) Bottom: National Emblem (1928–49)
Awiting Pambansa:  《卿雲歌》 Song to the Auspicious Cloud (1913–15, 1921–28) 《中華雄立宇宙間》 China Heroically Stands in the Universe (1915–21) 《中華民國國歌》 National Anthem of the Republic of China (1937–49)
Kinaroroonan at lawak ng teritoryong inaangkin ng Republika ng Tsina.
Kabisera	Nankinga · Pekingb Chungkingc
Pamahalaan	Unitary semi-presidential republic
Pangulo
• 1912	Sun Yat-sen (una)
• 1949	Li Tsung-jen (hulí)
Premier
• 1912	Tang Shaoyi (first)
• 1949	He Yingqin (last)
Lehislatura
• Mataas na Kapulungan	National Assembly
• Mababang Kapulungan	Legislative Yuan
Panahon	20th century
• Xinhai Revolution	10 October 1911
• Republic established	1 January 1912
• Nationalist rule from Nanking	18 April 1927
• Start of Second Sino-Japanese War	7 July 1937
• Constitution adopted	25 December 1947
• Battle of Huaihai	December 1948
• Fall of Nanjing	21 April 1949
• People's Republic of China proclaimed	1 October 1949
• Seat of government moved to Taipei	7 December 1949
Lawak
1912	11,077,380 km2 (4,277,000 mi kuw)
1920	11,077,380 km2 (4,277,000 mi kuw)
1930	11,077,380 km2 (4,277,000 mi kuw)
1948	11,077,380 km2 (4,277,000 mi kuw)
1949	11,077,380 km2 (4,277,000 mi kuw)
Populasyon
• 1912	432375000
• 1920	472000000
• 1930	489000000
• 1948	489000000
• 1949	541670000
Salapi	Chinese yuan Old Taiwan dollar
Pinalitan Pumalit Dinastiyang Qing Mongolia (1911–24) Taiwan under Japanese rule Tsina Republikang Bayang Mongolian Republika ng Tsina
Bahagi ngayon ng	Afghanistan  Bhutan  Burma  China  India  Mongolia  Pakistan  Russia  Tajikistan  Taiwan
1912 and 1927–49 (although see footnote c immediately below). 1912–27. Chongqing served as capital during the Second Sino-Japanese and Pacific Wars (1937–46).
Populations from http://www.populstat.info/Asia/chinac.htm Naka-arkibo 2009-12-15 sa Wayback Machine.

Republika ng Tsina
Tradisyunal na Tsino	中華民國
Pinapayak na Tsino	中华民国
Mga transkripsyon Pamantayang Mandarin Hanyu Pinyin Zhōnghuá mínguó Wade–Giles Chung1-hua2 min2-kuo2 IPA [t͡ʂʊ́ŋxwɑ̌ mǐn.kwɔ̌] Yue: Kantones Romanisasyong Yale Jūng-wàah màhn-gwok Southern Min Hokkien POJ Tiong-hoâ Bîn-kok Tâi-lô Tiong-huâ bîn-kok

Sandaling nanungkulan si Sun Yat-sen bilang unang pangulo ng Republika. Ang kaniyang partido, na noo'y pinangunahan ni Song Jiaoren ay nanalo sa halalang parlamentaryo noong Disyembre 1912. Subalit, ang pambansang pamahalaan sa Beijing ay nanatili sa kamay ng hukbo na nasa pamumuno ni Pangulong Yuan Shikai. Nang mamatay ni Yuan noong 1916, pinaggiitan ng mga lokal na pinunong militar, o mga warlord ang kanilang awtonomiya.

Noong 1925, nagsimulang magtatag ng isang katunggaling pamahalaan ang Kuomintang sa Guangzhou sa timog ng bansa. Bumagsak naman noong 1927–28 ang ekonomiya ng hilaga, na labis na binuwisan upang itaguyod ang adbenturismo ng mga warlord. Sinimulan naman ni Heneral Chiang Kai-shek—na humaliling pinuno ng KMT nang yumao si Sun—ang kaniyang Northern Expedition, isang kampanyang militar upang mapataob ang pamahalaang sentral sa Beijing. Napataob ang pamahalaan ito noong 1928 at nagtatag si Chiang ng isang bagong pamahalaang Nationalist sa Nanjing. Di-naglaon pinutol niya ang kaugnayan sa mga komunista at pinatalsik ang mga ito sila sa KMT.

Nagkaroon ng industriyalisasyon at modernisasyon, ngunit kasabay nito namuo rin ang tensiyon sa pagitan ng pamahalaan ng mga Nationalist sa Nanjing at Partido Komunista ng Tsina, mga nalalabíng warlord, at ng Imperyo ng Japan. Naisantabi ang pagtatatag ng bansa nang sumiklab na digmaan sa pagitan nito at ng Imperyo ng Japan nang salakayin ng Japan ang Tsina noong 1937. Noong Mayo–Hunyo 1944 matagumpay ang naging opensiba ng Nationalist Y Force laban sa mga Hapones sa Yunnan, ngunit sa pangkalahatan bigo ang mga iba pa nitong kampanya laban sa mga Hapones. Nang tuluyang sumuko ang mga Haponese noong 1945, nakamit ng mga Allies ang lubos na pagkapanalo sa digmaan, ngunit dahil sa Cold War sa pagitan ng Estados Unidos at Unyong Sobyet sumiklab muli ang sagupaan sa pagitan ng KMT at mga komunista. Noong 1947, pinalitan ang Organikong Batas ng 1928 ng Konstitusyon ng Republika ng Tsina bilang saligang-batas ng bansa. Noong 1949, itinatag ng mga Komunista ang Republikang Bayan ng Tsina, matapos mapatalsik sa mainland ng mga Nationalist, na ang karamihan ay nagsilikas patungong Taiwan.

Tingnan din

• Republikang Bayan ng Tsina
• Republika ng Tsina

Mga sanggunian