Kaharian ng Macedonia

Ang sinaunang kaharian ng Macedonia, kilala rin bilang Macedon o Macedonia lamang, o Imperyo ng Macedonia (mula sa wikang Griyegong Μακεδονία = Makedonίa) ay isang sinaunang kaharian sa hilaga ng sinaunang Gresya. Malapit dito ang kaharian ng Epirus (nasa kanluran nito) at Trasya (na nasa silangan nito). Matagal nang panahon ang nakakalipas, ito ang pinakamakapangyarihang kaharian sa Malapit sa Silangan at pangkasalukuyang Pakistan pagkaraang masakop ni Alejandro ang Dakila ang halos kalahatan ng mundong nakikilala sa Europa. Ito ang tinatawag na panahong Helenistiko (kabihasnang Helenistiko) sa kasaysayan ng Gresya. Sa paglaon, nasakop ito ng Imperyong Romano.

Huwag ikalito sa Republika ng Hilagang Masedonya.

Macedonia Μακεδονία
808–168 BCE 150–148 BCE
Araw na Vergina
Kaharian ng Macedonia noong 336 BCE (kahel)
Kabisera	Aigai[1] (808–399 BCE) Pella[2] (399–168 BCE)
Karaniwang wika	Sinaunang Macedoniano, Attic, Griyegong Koine
Relihiyon	Sinaunang relihiyong Griyego, Relihiyong Helenistiko
Pamahalaan	Monarkiya
Hari
• 808–778 BCE	Caranus (una)
• 179–168 BCE	Perseus (huli)
Lehislatura	Synedrion
Panahon	Klasikong Antigidad
• Itinatag ni Caranus	808 BCE
• Basalyo ng Imperyong Akemenida [3]	512/511–493 BCE
• Isinama sa Imperyong Persiyano[3]	492–479 BCE
• Pag-akyat sa kapangyarihan ng Macedon	359–336 BCE
• Pagtatag ng Ligang Heleniko	338–337 BCE
• Pananakop sa Persiya ni Dakilang Alejandro	335–323 BCE
• Paghati ng Babilonya	323 BCE
• Digmaaan ng Diadochi	322–275 BCE
• Labanan ng Pydna	168 BCE
Lawak
323 BC[4][5]	5,200,000 km2 (2,000,000 mi kuw)
Salapi	Tetradrachm
Pinalitan Pumalit Mga Panahong Madilim na Griyego Achaemenid Macedonia League of Corinth Imperyong Akemenida Pauravas Imperyong Lysimachiano Imperyong Seleucid Kahariang Ptolemaiko Kahrian ng Pergamon Macedonia province

Kasaysayan

Ang Kaharian ng Macedonia ay itinatag at sa simula ay pinamunuan ng dinastiyang hari na Argead na sinundan ng mga dinastiyang Antipadrid at Antigonid]. Bago ang ika-4 siglo BCE, ang Macedonia ay isang maliit na kaharian sa laban ng mga lugar na sakop ng mga siyudad-estado ng Atenas, Sparta, Thebes, Gresya at sa maikling panahon ay nasa ilalim ng Imperyong Akemenida. Sa paghahari ng haring Argead na si Felipe II ng Argead(359–336 BCE), sinakop ng Macedonia ang panunahing lupain na Gresya at ang kahariang Odrysianong Thracian sa pamamagitan ng diplomasya. Sa isang binagong hukbo na mayroong mga phalanx, sinakop ni Felipe II ang mga matatandang kapangyariahan sa Atenas at These sa Labanan ng Chaeronea noong 338 BCE. Ang anak ni Felipe II na si Dakilang Alejandro na naguna sa isang pederasyon ng mga estadong Griyego ay nanguna sa buong Gresya nang wasakin niya ang Thebes pagkatapos itong maghimagsik. Sa mga sumunod na kampanya ni Dakilang Alejandro, pinabagsak niya ang Imperyong Akemenida at sinakop ang mga lugar hanggang sa Ilog Indus]. Sa isang maikling panahon, ang kanyang Kaharian ng Macedonia ay naging pinakamakapangyarihan sa buong mundo. Ito ay naglunsaad sa isang bagong panahong ng Sinaunang kabihasnang Griyego. Ang mga sining at panitikang Griyego ay yumabong sa mga sinakop na lupain at nagpaunlad sa pilosopiya, inhiyerya at siyensiya na kumalat sa buong mundo. Isa rito angmga kasulatan ni Aristoteles na nagturo kay Dakilang Alejandro na naging isang saligan sa Pilosopiyang Kanluranin. Sa kamatayan ni Dakilang Alejandro noong 323 BCE, nagkaroon ng digmaan ang Diadochi at ang paghahati ng Kaharian ni Dakilang Alejandro na Macedonia na naging sentro ng kultura at politika sa rehiyong Mediteraneo kasama ng Imperyong Seleucid, Kahariang Ptolemaiko at Kaharian ng Pergamon. Ang mga mahahalagang siyudad gaya ng Pella, Pydna, at Amphipolis ay nasangkot sa pag-aagawan ng kapangyarihan sa pagkontrol sa teritoryong ito. Ang mga bagong siyudad ay itinatag gaya ng Thessalonica ng sumunggap sa tronong si Cassander. Ang pagbagsak ng Macedonia ay nagsimula sa mga Digmaan sa Macedonia at pag-akyat sa kapangyarihan ng Republikang Romano bilang nangungunang kapangyarihan sa rehiyong Mediterraneo. Sa wakas ng Ikatlong Digmaang Macedoniano noong 168 BCE, ang monarkiya ng Macedonia ay nabuwag at pinalitan ng mga estadong kliyenteng Romano. Ang isang maikling pagbuhay sa monarkiya sa Ikaapat na Digmaang Macedoniano noong 150–148 BCE ay nagwakas sa pagkakatatag ng probinsiyang Romano ng Macedonia.

Mga sanggunian

1. Hatzopoulos 1996, pp. 105–106 harv error: no target: CITEREFHatzopoulos1996 (help); Roisman 2010, p. 156 harv error: no target: CITEREFRoisman2010 (help).
2. Engels 2010, p. 92 harv error: no target: CITEREFEngels2010 (help); Roisman 2010, p. 156 harv error: no target: CITEREFRoisman2010 (help).
3. Sprawski 2010, pp. 135–138 harv error: no target: CITEREFSprawski2010 (help); Olbrycht 2010, pp. 342–345 harv error: no target: CITEREFOlbrycht2010 (help).
4. Turchin, Peter; Adams, Jonathan M.; Hall, Thomas D. (Disyembre 2006). "East-West Orientation of Historical Empires". Journal of World-Systems Research. 12 (2): 223. ISSN 1076-156X. Nakuha noong 12 Setyembre 2016.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
5. Taagepera, Rein (1979). "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D.". Social Science History. 3 (3/4): 121. doi:10.2307/1170959. JSTOR 1170959.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)