Caloocan

Ang Caloocan (pagbigkas: ka•lo•ó•kan), o ang Makasaysayang Lungsod ng Caloocan, ay isa sa mga lungsod na bumubo sa Kalakhang Maynila sa Pilipinas. Kanugnog ito ng Maynila sa hilaga. Ayon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 1,661,584 sa may 404,252 na kabahayan.

Caloocan ᜃᜎᜓᜂᜃᜈ᜔ Lungsod ng Caloocan
Mataas na urbanisadong lungsod
Sagisag
Mapa ng Kalakhang Maynila na ipinakikita ang lokasyon ng Lungsod ng Caloocan
Caloocan Lokasyon sa Pilipinas
Mga koordinado: 14°39′N 120°58′E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Pambansang Punong Rehiyon (NCR)
Mga barangay	188 (alamin)
Pagkatatag	1815
Ganap na Lungsod	Pebrero 16, 1962
Pamahalaan
• Punong Lungsod	Dale Gonzalo Malapitan
• Manghalalal	700,279 botante (2022)
Lawak  [1]
• Kabuuan	55.80 km2 (21.54 milya kuwadrado)
Populasyon  (Senso ng 2020)
• Kabuuan	1,661,584
• Kapal	30,000/km2 (77,000/milya kuwadrado)
• Kabahayan	404,252
Ekonomiya
• Kaurian ng kita	ika-1 klase ng kita ng lungsod
• Antas ng kahirapan	4.20% (2021)[2]
• Kita	₱6,811,974,121.00 (2020)
• Aset	₱21,771,799,844.00 (2020)
• Pananagutan	₱9,938,639,767.00 (2020)
• Paggasta	₱8,501,484,007.00 (2020)
Sona ng oras	UTC+8 (PST)
PSGC	137501000
Kodigong pantawag	02
Uri ng klima	Tropikal na monsoon na klima
Mga wika	wikang Tagalog
Websayt	caloocancity.gov.ph

Nahahati sa dalawang bahagi ang Caloocan mula nang ilipat mga barrio nito sa noo'y itinatatag na Lungsod Quezon.^[3] Matatagpuan ang Katimogang Caloocan sa hilaga ng Maynila at napapaligiran ng lungsod ng Malabon at lungsod ng Valenzuela sa hilaga, lungsod ng Navotas sa kanluran, at Lungsod Quezon sa silangan. Pinakahilagang teritoryo ng Kalakhang Maynila ang Hilagang Caloocan na nasa silangan ng Valenzuela, hilaga ng Lungsod Quezon, at timog ng lungsod ng San Jose del Monte sa lalawigan ng Bulacan.

Pangalan

Ang Caloocan bilang isang pangalang pampook ay mula sa salitang ugat na "lo-ok;" "kalook-lookan" (o "kaloob-looban") na nagngangahulugang "pinakaloob na lugar." Kolokyal na binabaybay ang pangalan ng lungsod bilang Kalookan.

May magkakaibang kagustuhan ukol sa nais na baybay ng pangalan ng lungsod. Ang kaibhan at ang tilang kalituhan sa pagbaybay ay nagsimula noong unang bahagi ng dekada-1970, nang ipinasa ng lupong munisipal ang isang resolusyon na nag-uutos sa mga kagawarang panlungsod na gumamit ng pangalang "Kalookan." Ngunit naantala ang pagpapatupad ng resolusyon nang isinailalim ang bansa sa batas militar noong Setyembre 1972. Pagkaraang ibinalik ang mga sangguniang panlungsod at pambayan, inihain ni noo'y Konsehal na si Aurora Asistio-Henson ang Resolusyon Blg. 006 na nagbabago sa naunang resolusyon at itinataguyod ang nasyonalismong Filipino sa pamamagitan ng pag-uutos sa lahat ng mga residente at mga tanggapan at establisimiyento ng lungsod - "pampubliko man o pampribado" - na ibaybay ang pangalan ng lungsod bilang "Kalookan." Ayon kay Henson, ang "naka-Filipinong baybay" ay nagbibigay ng diwa at kahulugan sa kasaysayan ng lungsod. Dagdag niya, dapat itong gamitin "sa gusaling panlungsod, sa mga gusaling pambarangay, mga palengke, at ibang mga lugar para sa kabatiran at paggabay sa lahat na sangkot." Gayunpaman, mariing kinondena ito ng mga residente, may-ari ng mga negosyo, at opisyal. Tinuring na iligal ni Virgilio Robles, dating mambabatas at alkalde ng lungsod, ang hakbang dahil wala itong pagsang-ayon ng Kongreso. Dagdag niya na binaybay ang pangalan ng lungsod bilang "Caloocan" tulad ng ipinakikita ng karta ng lungsod (city charter). Ang pagkalahatang kagustuhan sa pagbaybay ng pangalan sa mismong lungsod ay "Caloocan" at hindi "Kalookan," sa kabila ng umiiral na ordinansang panlungsod, bagamat humantong ang kalituhan sa iba't-ibang mga pagbaybay ng pangalan sa maraming mga negosyo sa lungsod. Nakabaybay na "Caloocan" ang pangalan ng lungsod sa opisyal na sagisag, at pabor ang gayong pagbaybay sa maraming mga barangays at mga paaralang pampubliko at pampribado sa lungsod. Ang "Kalookan" ay nais na baybay ng Directories of the Philippines Corporation (DPC) na nakahimpil sa Makati, habang pabor naman sa baybay na "Caloocan" ang maraming mga pahayagang pambansa at magasin, pati mga gumagawa ng mapa tulad ng HYDN Publishing na nakahimpil sa Mandaluyong.^[4][5]

Mga barangay

Ang Caloocan ay nahahati sa 188 mga barangay:

Caloocan (South)
Barangay	Zone	Area/Name
Barangay 1	1[6]	Sangandaan
Barangay 2	1	Sangandaan
Barangay 3	1	Sangandaan
Barangay 4	1	Sangandaan
Barangay 5	1	Sangandaan
Barangay 6	1	Sangandaan
Barangay 7	1	Sangandaan
Barangay 8	1	Dagat-Dagatan
Barangay 9	1	Sangandaan
Barangay 10	1	Sangandaan
Barangay 11	1	Poblacion
Barangay 12	1	Dagat-Dagatan
Barangay 13	2[7]	Poblacion (A. Mabini)
Barangay 14	2	Dagat-Dagatan
Barangay 15	2	Poblacion (A. Mabini)
Barangay 16	2	Poblacion (A. Mabini)
Barangay 17	2	Poblacion (A. Mabini)
Barangay 18	2	Poblacion (A. Mabini)
Barangay 19	2	Poblacion (A. Mabini)
Barangay 20	2	C-3 Road, Kaunlaran Village
Barangay 21	2	C-3 Road, Kaunlaran Village
Barangay 22	2	C-3 Road, Kaunlaran Village
Barangay 23	2	C-3 Road, Kaunlaran Village
Barangay 24	2	C-3 Road, Kaunlaran Village
Barangay 25	3[8]	Maypajo
Barangay 26	3	Maypajo
Barangay 27	3	Maypajo
Barangay 28	3	Dagat-Dagatan
Barangay 29	3	Maypajo
Barangay 30	3	Maypajo
Barangay 31	3	Maypajo
Barangay 32	3	Maypajo
Barangay 33	3	Maypajo
Barangay 34	3	Maypajo
Barangay 35	3	Maypajo
Barangay 36	4[9]	Marulas
Barangay 37	4	Marulas
Barangay 38	4	Grace Park West
Barangay 39	4	Grace Park West
Barangay 40	4	Grace Park West
Barangay 41	4	Grace Park West
Barangay 42	4	Grace Park West
Barangay 43	4	Grace Park West
Barangay 44	4	Grace Park West
Barangay 45	4	Grace Park West
Barangay 46	4	Grace Park West
Barangay 47	4	Grace Park West
Barangay 48	4	Grace Park West
Barangay 49	5[10]	Grace Park West
Barangay 50	5	Grace Park West
Barangay 51	5	Grace Park West
Barangay 52	5	Grace Park West
Barangay 53	5	Grace Park West
Barangay 54	5	Grace Park West
Barangay 55	5	Grace Park West
Barangay 56	5	Grace Park West
Barangay 57	5	Grace Park West
Barangay 58	5	Grace Park West
Barangay 59	6[11]	Grace Park West
Barangay 60	6	Grace Park West
Barangay 61	6	Grace Park West
Barangay 62	6	Grace Park West
Barangay 63	6	Grace Park West
Barangay 64	6	Grace Park West
Barangay 65	6	Grace Park West
Barangay 66	6	Grace Park West
Barangay 67	6	Grace Park West
Barangay 68	6	Grace Park West
Barangay 69	6	Grace Park West
Barangay 70	6	Grace Park West
Barangay 71	7[12]	Grace Park West
Barangay 72	7	Victory Liner Compound
Barangay 73	7	PNR Compound
Barangay 74	7	Heroes Del 96
Barangay 75	7	Heroes Del 96
Barangay 76	7	Monumento
Barangay 77	7	Caimito Road
Barangay 78	7	Monumento
Barangay 79	7	Caimito Road
Barangay 80	7	University Hills Subdivision (University of the East)
Barangay 81	8[13]	Morning Breeze Subdivision
Barangay 82	8	Morning Breeze Subdivision
Barangay 83	8	Morning Breeze Subdivision
Barangay 84	8	Morning Breeze Subdivision
Barangay 85	8	Morning Breeze Subdivision
Barangay 86	8	Grace Park East, Calaanan Compound
Barangay 87	8	Grace Park East
Barangay 88	8	Grace Park East, Ever Gotesco Malls
Barangay 89	8	Grace Park East
Barangay 90	8	Grace Park East
Barangay 91	8	Grace Park East, Our Lady of Grace
Barangay 92	8	Grace Park East, Madre Ignacia
Barangay 93	8	Grace Park East
Barangay 94	9[14]	Grace Park East, Biglang-Awa
Barangay 95	9	Balintawak
Barangay 96	9	Grace Park East
Barangay 97	9	Grace Park East
Barangay 98	9	Grace Park East
Barangay 99	9	Dorotea Compound, Balintawak
Barangay 100	9	Grace Park East
Barangay 101	9	Grace Park East, Galino
Barangay 102	9	Grace Park East, 9th Avenue
Barangay 103	9	Grace Park East
Barangay 104	9	Grace Park East
Barangay 105	9	Grace Park East
Barangay 106	10[15]	Grace Park East
Barangay 107	10	Grace Park East
Barangay 108	10	Grace Park East
Barangay 109	10	Grace Park East
Barangay 110	10	Grace Park East
Barangay 111	10	Grace Park East
Barangay 112	10	Grace Park East
Barangay 113	10	Grace Park East
Barangay 114	10	Grace Park East
Barangay 115	10	Grace Park East
Barangay 116	10	Grace Park East
Barangay 117	10	Grace Park East
Barangay 118	10	Grace Park East
Barangay 119	10	Grace Park East
Barangay 120	10	Grace Park East
Barangay 121	11[16]	Grace Park East
Barangay 122	11	Grace Park East
Barangay 123	11	Grace Park East
Barangay 124	11	Grace Park East
Barangay 125	11	Grace Park East
Barangay 126	11	Barrio San Jose
Barangay 127	11	Barrio San Jose
Barangay 128	11	Barrio San Jose
Barangay 129	11	Barrio San Jose
Barangay 130	11	Barrio San Jose
Barangay 131	11	Barrio San Jose
Barangay 132	12[17]	Bagong Barrio West
Barangay 133	12	Bagong Barrio West
Barangay 134	12	Bagong Barrio West
Barangay 135	12	Bagong Barrio West
Barangay 136	12	Bagong Barrio West
Barangay 137	12	Bagong Barrio West
Barangay 138	12	Bagong Barrio West
Barangay 139	12	Bagong Barrio West
Barangay 140	12	Bagong Barrio West
Barangay 141	12	Bagong Barrio West
Barangay 142	13[18]	Bagong Barrio West
Barangay 143	13	Bagong Barrio West
Barangay 144	13	Bagong Barrio West
Barangay 145	13	Bagong Barrio West
Barangay 146	13	Bagong Barrio West
Barangay 147	13	Bagong Barrio West
Barangay 148	13	Bagong Barrio West
Barangay 149	13	Bagong Barrio West
Barangay 150	13	Bagong Barrio West
Barangay 151	13	Bagong Barrio West
Barangay 152	13	Bagong Barrio West
Barangay 153	13	Bagong Barrio West
Barangay 154	13	Bagong Barrio West
Barangay 155	13	Bagong Barrio West
Barangay 156	14[19]	Bagong Barrio East
Barangay 157	14	Bagong Barrio East
Barangay 158	14	Baesa, Eternal Gardens Memorial Park
Barangay 159	14	Baesa
Barangay 160	14	Libis Baesa
Barangay 161	14	Libis Reparo
Barangay 162	14	Santa Quiteria
Barangay 163	14	Santa Quiteria
Barangay 164	14	Talipapa

Caloocan (North)
Barangay	Zone	Area/Name
Barangay 165	15[20]	Bagbaguin
Barangay 166	15	Kaybiga
Barangay 167	15	Llano (Llano Road, PLC Subdivision, Silanganan Subdivision, Sunriser Village, Sagrado Village, Dolmar Golden Hills Subdivision, Miranda Subdivision, Whispering Palms Subdivision)
Barangay 168	15	Deparo (Deparo Road, Teofilo Samson Road, Kabatuhan Street)
Barangay 169	15	BF Homes (Estrella Homes, Santa Fe Homesite, BF Homes Caloocan Phase 1, and 2)
Barangay 170	15	Deparo 2 (Amparo Novaville, SM Homes, Cefels 2 Subdivision, Diamante Neighborhood, BF Homes Caloocan Phase 3)
Barangay 171	15	Bagumbong (Bagumbong Road, Bagumbong Dulo, Taas Street, Rainbow Village V, Bankers Village, Shelterville)
Barangay 172	15	Urduja Village, Merry Homes II, Zabarte
Barangay 173	15	Congress Village, Palmera Spring II, Senate Village, Hillcrest Village
Barangay 174	15	Camarin
Barangay 175	15	Camarin
Barangay 176	15	Bagong Silang
Barangay 177	15	Camarin (Cielito Homes, Capitol Parkland, Franville IV)
Barangay 178	15	Camarin
Barangay 179	16[21]	Amparo, (Amparo Subdivision, Dela Costa Homes II, Capitol Park Homes II, Sacred Heart Village, Roseville Subdivision)
Barangay 180	16	Tala (Miramonte Heights, Soldiers Hills III and Victory Heights Subdivision)
Barangay 181	16	Pangarap Village
Barangay 182	16	Pangarap Village
Barangay 183	16	Tala (Midway Park Subd., Mountain Heights Subd.)
Barangay 184	16	Tala (Bankers' Village II, Cefels Park III)
Barangay 185	16	Tala (Malaria)
Barangay 186	16	Tala (Barracks II, LD Village, Admin Site)
Barangay 187	16	Tala (Barrio San Lazaro, Barrio San Jose, Barrio Santo Niño, Barrio San Roque, Sto. Cristo)
Barangay 188	16	Tala (Phase 12, Riverside, San Isidro, Concepcion, Sta. Rita)

Demograpiko

Senso ng populasyon ng
Caloocan

Taon	Pop.	±% p.a.
1903	7,847	—
1918	19,551	+6.27%
1939	38,820	+3.32%
1948	58,208	+4.60%
1960	145,523	+7.93%
1970	274,453	+6.54%
1975	397,201	+7.70%
1980	467,816	+3.33%
1990	763,415	+5.02%
1995	1,023,159	+5.64%
2000	1,177,604	+3.06%
2007	1,381,610	+2.23%
2010	1,489,040	+2.76%
2015	1,583,978	+1.18%
2020	1,661,584	+0.94%
Sanggunian: PSA[22][23][24][25]

Pamahalaan

Alkalde

Alkalde	Panunungkulan
Pedro Sevilla	1902–1905
Silverio Baltazar	1904–1906
Tomas Susano	1906–1908
Leon Nadurata	1908–1910
Emilio Sanchez	1910–1913
Godofredo Herrera	1913–1915
Jose Sanchez	1915–1921
Dominador Aquino	1922–1925
Pablo Pablo	1926–1928
Dominador Aquino	1928–1931
Pablo Pablo	1932–1940
Cornelio Cordero	1941–1944
Oscar Baello	1945–1946
Jesus Basa	1946–1951
Macario Asistio, Sr.	1952–1971
Marcial Samson	1972–1976
Alejandro Fider	1976–1978
Virgilio Robles	1978–1980
Macario Asistio, Jr.	1980–1986
Virgilio Robles	1986
Antonio Martinez	1986–1988
Macario B. Asistio, Jr.	1988–1995
Reynaldo Malonzo	1995–2004
Enrico Echiverri	2004–2013
Oscar Malapitan	2013-2022
Along Malapitan	2022-Ngayon

Mga sanggunian

1. "Province: NCR, THIRD DISTRICT (Not a Province)". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
2. "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
3. "About Us" (sa wikang Ingles). Lungsod ng Caloocan. Inarkibo mula sa orihinal noong Oktubre 11, 2015. Nakuha noong Oktubre 4, 2015.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
4. "Confusion over spelling: Caloocan or Kalookan?". The Manila Times. Oktubre 19, 2004. Inarkibo mula sa orihinal noong Nobiyembre 9, 2020. Nakuha noong Abril 2, 2020. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (tulong)
5. Samonte, Severino (Disyembre 6, 2018). "Which is which, Caloocan or Kalookan?". Philippine News Agency. Nakuha noong Abril 2, 2020.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
6. Caloocan City Barangay Directory Zone 1 Naka-arkibo 2009-10-07 sa Wayback Machine. Retrieved July 8, 2009
7. Caloocan City Barangay Directory Zone 2^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
8. Caloocan City Barangay Directory Zone 3^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
9. Caloocan City Barangay Directory Zone 4^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
10. Caloocan City Barangay Directory Zone 5^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
11. Caloocan City Barangay Directory Zone 6 Naka-arkibo 2010-10-11 sa Wayback Machine. Retrieved July 8, 2009
12. Caloocan City Barangay Directory Zone 7^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
13. Caloocan City Barangay Directory Zone 8^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
14. Caloocan City Barangay Directory Zone 9^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
15. Caloocan City Barangay Directory Zone 10^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
16. Caloocan City Barangay Directory Zone 11^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
17. Caloocan City Barangay Directory Zone 12^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
18. Caloocan City Barangay Directory Zone 13^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
19. Caloocan City Barangay Directory Zone 14^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
20. Caloocan City Barangay Directory Zone 15^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
21. Caloocan City Barangay Directory Zone 16^{[patay na link]} Retrieved July 8, 2009
22. Census of Population (2015). "National Capital Region (NCR)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
23. Census of Population and Housing (2010). "National Capital Region (NCR)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
24. Censuses of Population (1903–2007). "National Capital Region (NCR)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link)
25. "Province of Metro Manila, 3rd (Not a Province)". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Mga Kawing Panlabas

• Philippine Standard Geographic Code Naka-arkibo 2012-04-13 sa Wayback Machine.