Hidwaang Sabah
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ang Hidwaang Sulu-Malaysia o Hidwaang Sabah[5] (11 Pebrero 2013 - 29 Hunyo 2013, 5°7′3″N 119°10′26″E; nakikilala ang artikulong ito sa Ingles bilang 2013 Lahad Datu standoff) ay nagsimula matapos naglayag ang 235 mga Pilipino, patungo sa Lahad Datu, Sabah, sa pulo ng Borneo mula Simunul, Tawi-Tawi noong 11 Pebrero 2013.[6][7][8] Ang Marangal na mga Kawal ng Kasultanan ng Sulu at Hilagang Borneo,[6] ay ipinadala ni Sultan Jamalul Kiram III, is sa mga nangaangkin sa trono ng Kasultanan ng Sulu. Sinabi ni Kiram na ang kanilang pakay as iresolba ang pagmamay-ari sa Hilagang Borneo na kasalukuyang tinatawag na Sabah.[9]
 |
| 2013 Lahad Datu standoff | ||||
|---|---|---|---|---|
| Bahagi ng North Borneo dispute | ||||
 Mapa ng rehiyon[1] | ||||
| Petsa | 11 Pebrero 2013 – 29 Hunyo 2013 | |||
| Pook | Silangang Sabah sa Tanduo, Lahad Datu; Semporna; Tawau; Kunak | |||
| Caused by | Hindi pagsama ng hidwaan sa soberenidad ng silangang Sabah sa Kasunduang Bangsamoro | |||
| Goals | Pagbawi ng territoryo para sa Kasultanan ng Sulu | |||
| Methods | Okupasyon | |||
| Status | nangyayari | |||
| Parties to the civil conflict | ||||
| Lead figures | ||||
| ||||
| Number | ||||
| ||||
| Casualties and losses | ||||
| ||||
Ang mga tauhan ng Kapulisan ng Malaysia ay pinalibutan ang barangay ng Tanduo sa Lahad Datu kung saan nanatili ang grupo. Kasalukuyang sinusubukan iresolba ng bansang Pilipinas ang pangyayari sa mapayapang paraan.[10] Subalit, ang bansang Malaysia ay gumamit ng karahasan noong 1 Marso.
Pagmamay-ari ng Sabah
Matagal nang inaangkin ng Pilipinas ang Sabah. Base ito sa namanang lupa ng Kasultanan ng Sulu na kinabibilangan ng Kapuluan ng Sulu at ang Hilagang Borneo. Kasalukuyang nagbabayad ng renta ang Malaysia sa pamilyang Kiram, ang mga tagapagmana ng Kasultanan ng Sulu, ayon sa isang kasunduan ng North Borneo Company.[11]
Pagtatalo sa paghahari sa Sulu
Hindi tiyak kung sino ang karapat-dapat na naghahari bilang Sultan ng Sulu. Maliban kay Jamalul Kiram III, ang iba pa niyang kamag-anak ay nang-aaankin sa titulo.
Simula ng digmaan
Hindi nakabilang ang mga tagapagmana ng Sulu sa usapang pangkapayapaan sa ng the pamahalaan ng Pilipinas at ng Moro Islamic Liberation Front, na innilathala noong 7 Oktubre 2012 ng Pangulo ng Pilipinas Benigno Aquino III. Dahil dito, iniutos ni Sultan Jamalul Kiram III noong 11 Nobyembre 2012 na nararapat angkinin ng kanyang mga tagasuporta ang kanilang lupaing kaninuninuan sa Sabah. Inatasan niya ang kanyang nakababatang kapatid na lalaki at Raja Mudah o Prinsipe na si Prinsipe Agbimuddin Kiram na pmahalaan ang grupo.[6][12]
Noong 11 Pebrero 2013, si Agbimuddin Kiram at hindi bababa sa 100 mga tagasunod ang nagtungo sa barangay ng Tanduo, malapit sa Tungku sa Distrito ng Lahad Datu, Sabah mula sa Simunul, Tawi-Tawi.[13][14]
.svg)
Lahad Datu
Simunul
Semporna
Maynila
Mga lugar na may kinalaman sa digmaan.
Hinarang ng Kapulisan ng Malaysia ang dagat at ang paligid ng barangay kung sa nanatili ang Marangal ng mga Kawal ng Kasultanan ng Sulu at Hilagang Borneo.[10] Sinubukang panatilihing mapayapa ng Pilipinas ang mga pangyayari.[15] Ninais nito magbigay ng tulong pangkatauhan sa mga grupong apektado..[16] Noong 26 Pebrero, sinabi ni Pangulo Aquino kay Sultan Kiram na utusan niyang pabaliknin sa Pilipinas ang kanyang mgatauhan para makipag-usap..[17] Natatakot si Pangulong Aquino na maaaring maghantong sa kaharasan ang mga pangyayari.[17][18][18][19]
Sinabi naman si Sultan Kiram na hindi niya pababalikin ang kangyang mga tauhan.[20] Ayon sa kanya, tahanan nila ang Sabah kaya't hindi sila ang dapat umalis kundi ang Malaysia. Inutusan din niya ang Malaysia na makipag-usap sa kanya.[20][21][22]
Paglusob ng Malaysia noong 1 Marso
Noong 10:15 a.m. ng 1 Marso, linusob ng Kapulisan ng Malaysia ang mga tauhan ng Sultan. Namatay ang 12 kawal ng Sultan habang 3 sa mga pulis ng Malaysia ang namatay.[23] There were also two casualties from the Malaysian police. The owner of the house where Agbimuddin Kiram and his men had stayed was also killed in the shooting incident.[24][25]
Iginiit ng kalihim ng Tanggapan ng Pamamahalang Lokal na si Kalihim Hishammuddin Hussein na ang mga tauhan ni Sultan Kiram ang unang namaril.[26] Sinabi din ng Malaysia na walang namatay sa barilan.[27]
Sinabi ni Embahador Mohammad Zamri bin Mohammad Kassim sa kalihim ng Tanggapang ng Panlabas na Ugnayan na si Kalihim Albert Del Rosario na tapos na ang barilan at sumuko ang 10 mga tauhan ng Sultan. Ang iba namang mga tauhan ay tumakas patungo sa dagat.[25]
Binatikos naman ni Idjirani, ang tagapagsalita ng Sultan, pinagtatakip ng Malaysia ang katotohanan nang sinabi ng pamahalaan nitong walang namatay. Wala daw kakayahang makaganti ang mga tauhan ng Sultan dahil mga bolo lamang ang mga armas nila.[23] Ninanais din daw ng Sultan na dalhin ang pagtatalo sa Organisasyon ng Kooperasyong Islamiko at sa Komisyon sa Karapatang Pantao ng mga Nagkakaisang Bansa.[27][24]
Dahil dito inamin ni Punong Ministro ng Malaysia Najib Razak na mali ang mga una nilang pahayag at may mga namatay sa bakbakan.[28] Sinabi din niyang maaari nang gamitin ng Pulisya ng Malaysia ang kahit ano pang dahas para tapusin ang gulo at uubusin nila ang mga tauhan ng Sultan kung di sila susuko.[24][29]
Inamin naman ng parehong panig na nagpapatuloy pa rin ang kaguluhan at hindi ito titigil hangga't hindi nagkakaroon ng kasunduan ang Sultan ng Sulu, ang Malaysia, at ang Pilipinas.[30]
Insidente sa Kunak
Noong 2 Marso 2013, may-roon daw nakitang mga "armadong tao" sa Kunak, isang barangay na malapit sa Lahad Datu at Semporna, ayon sa "pulisya" ng Malaysia.[31][32]
Barilan sa Semporna
Noong 3 Marso, nagkaroon ng barilan sa Semporna patungkol sa hidwaan. Nakipagbarilan ang mga tagasuporta ng Sultan sa mga pulis ng Malaysia kung saan 2 sa mga tagasuporta ng Sultan ang namatay habang 5 pulis ang nabaril at namatay.[33][34][35][36] Binanggit din ng Sultan sa parehong na nahuli ng mga tauhan niya ang 4 sa mga pulis ng Malaysia na lumusob sa kanila.[37]
Brutal na pag-atake ng Sandatahang Lakas ng Malaysia
Noong 5 Marso 2013, malubhang binomba ng Sandatahang Panghimpapawid ng Malaysia ang puwersa ng Marangal na mga Kawal ng Kasultanan ng Sulu at Hilagang Borneo.[38][39][40][41] Sa Kuala Lumpur ipinagmalaki ni Punong Ministro Najib ang pagbobomba sa mga tauhan ng Sultan na kinabibilangan din ng mga kababaihan at mga sibilyan.[42][43][44] Pinananiwalaan namang nakatakas si Prinsipe Agbimuddin Kiram at ang iba niyang mga tauhan mula sa Kampung Tanduo. Ikinatuwa ito ng Pilipinas.[45][46]
Tulong mula sa Moro National Liberation Front
Ang Moro National Liberation Front (MNLF) ay nagpahayag na tutulungan nila ang mga tutulungan nilaang mga tauhan ng Sultan ng Sulu at Hilagang Borneo,[47][48] ayon sa pinuno nitong si Nur Misuari.[49][50] Sinabi naman ni Murad Ibrahim na hindi pa muna sasali ang Moro Islamic Liberation Front (MILF) habang nakikipag-usap pa sila sa Maynila.[51]
Noong 7 Marso 2013, Tinawag ng Tanggapan ng Pandayuhang Relasyon na ang mga kawal ng Sultan ay mga "terorista". Binatikos ng Pilipinas ang pahayag na ito at sinabi nilang hindi nararapat ang naturang bansag.[52][53]
Pagbubura sa mga websayt ng Pilipinas at Malaysia
On 3 March 2013, the website of Globe Telecom was defaced by hackers claiming to be from the "MALAYSIA Cyber Army". The group left the message, "Do not invade our country or you will suffer the consequences." The telecommunications company confirmed that its website had been hacked but assured the public that no sensitive information was stolen. The website was restored at around noon the same day.
In apparent retaliation, hackers identifying themselves as from Anonymous Philippines, attacked several Malaysian websites. They warned Malaysia to "Stop attacking our cyber space! Or else we will attack your cyber world!"[54] The website of Stamford College in Malaysia was also hacked with its front page replaced by a note that said: "The time has come to reclaim what is truly ours". It added, "Sabah is owned by the Philippines, you illegally [sic] claiming it."[55]
Pagbabago sa paghahanap sa Google ng salitang "Sabah"
On 4 March 2013, a Google search for the word "Sabah" reflected a cached version of the territory's Wikipedia article. It said the Malaysian control of the state is "illegitimate" and that "in fact, [Sabah] is part of the Sultanate of Sulu." A spokesman for Google Malaysia said they have already been informed of the issue.[55][56]
Mga protesta sa embahada ng Malaysia
Around 100 Filipinos organized a protest in front of the embassy of Malaysia in Makati on 5 March 2013. They called for an end to the violence in Sabah, while some expressed support for the cause of Kiram. At least 50 policemen and a fire truck were deployed in the area. The embassy later suspended its operations as a result of the protest.[57]
Mga pahayag ng mga politiko
Both Malaysia and the Philippines will soon hold general elections. Consequently, politicians from both countries have been exploiting the issue for political gain.
Malaysian Prime Minister Najib Razak wants to investigate the opposition leader Anwar Ibrahim if he was involved in the incident to destablise the state, which is known to be the ruling party stronghold for the upcoming 13th general election, this began after an image showing the opposition leader with Nur Misuari of MNLF began circulating on the internet.[58][59] In the meantime, Anwar has started legal proceedings against government-owned newspaper Utusan Malaysia and television station TV3 for trying to link him to the Sultanate of Sulu incursions.[60][61] While Parti Keadilan Rakyat vice-president Tian Chua claimed that the ruling UMNO had deliberately staged the crisis as a conspiracy to divert and frighten the people of Sabah in favour of the ruling coalition.[62] The allegations perpetuated by both sides of the table was met with an outcry by the Malaysian public, there are various calls from the public and many key political personalities such as Ambiga Sreenevasan and Saifuddin Abdullah for both political parties to forge an unprecedented bi-partisan ties to settle the issue.
In the Philippines, senatorial candidates from the opposition blamed President Benigno Aquino III for sending unclear messages to the Kiram family.[63] They also said that the president is in danger of facing an impeachment court.[64] Meanwhile, Aquino himself blamed unnamed members of the previous Gloria Macapagal-Arroyo government as conspirators to the current conflict; while Aquino did not name names as he did not have evidence yet on the alleged conspiracy, Kiram's daughter Princess Jacel challenged Aquino to prove the allegations. Former National Security Adviser Norberto Gonzales denied that he is the one being alluded by Aquino.[65]
Nais dalhin ng Pilipinas ang kaso ng Sabah sa Hukumang Pandaigdig ng Katanrungan (ICJ) para mapayapang malutas ang gusot. Handa nang mapadala ng kaso si Kalihim ng Katarugnan Leila de Lima sa ICJ at hinihintay na lamang niya ang pahintulot ni Pangulong Benigno Aquino III.[66][67] Nauna nang hiniling ng Sultan ng Sulu na si Sultan Jamalul III na gawin ng pamahalaan ito. Hindi naman natitinag ang Malaysia kung sakaling matuloy ang kaso.[68]
Mga partido sa hidwaan
Pilipinas – Sinabi ng kalihim ng Tanggapan ng Panlabas na Ugnayan na si Kalihim Albert del Rosario na nararapat na irespeto ng Malaysia ang mga karapatan ng mga Pilipinong naninirahan ng legal doon at indinaing niya sa grupo na marapatin nang bumalik sa Pilipinas.[70] Walang basbas ng pamahalaan ng Pilipinas ang mga gawain ng grupo ng Sultan ng Sulu at Hilagang Borneo.[71]
Malaysia – Sinabi ng Punong Ministro ng Malaysia na si Najib Razak kapag mas matagal manatili sa Sabah ng mga tauhan ng Sultan, mas magiging mapanganib sa kanila ang sitweasyon. Ayon din sa kanya na labag daw sa batas ang ginawa ng mga tauhan ng Sultan na bumalik sa kanilang pagmamanang lupa[72]
Mga ibang nang-aangkin sa tronong Sulu:
Moro National Liberation Front (MNLF)- Sinabi ni Nur Misuari na magpapadala sila ng kaso patungong Organization of Islamic Cooperation at United Nations patungkol sa mga napatay na mga sibilyan dahil sa nagawang paglusob ng kapulisan ng Malaysia.[78]
United Nations - Hiniling ni Ban Ki-Moon na sana'y matapos na ang kaharasan sa Sabah ng lalong madaling panahon. Sinabi din niyang sana irespeto ng Malaysia ang mga batas patungkol sa karapatang pantao.[79]
Mga iba pa
Australia – The Department of Foreign Affairs and Trade has advised its citizens "against all travel to coastal areas of eastern Sabah, as well as nearby islands and dive sites" and that they should "exercise of a high degree of caution for other areas of Sabah." The Department added that they "continue to advise Australians to exercise normal safety precautions in Malaysia overall."[80]
Canada – Canada advised its citizens to avoid travels to Eastern Sabah, especially to the towns of Lahad Datu, Kunak, Semporna and Tawau, as well as nearby islands and dive sites, including Sipadan. It urged its citizen already in the area to leave immediately as possible and monitor developments and comply with the orders of the local authorities.[81]
Indonesia – Indonesian Consul General in Kota Kinabalu, Soepeno Sahid, said that "The Indonesian Consulate General has been keeping an eye on the situation and maintains communication with local law enforcement officials". 162 Indonesians, working in Lahad Datu evacuated six kilometers away from the site of clashes between the Malaysian security forces and armed Sulu men. All 162 Indonesians were safe according to the Foreign Ministry of Indonesia. The ministry also issued warning to Indonesian sailors not to sail waters near Sabah until total resolution to the incident.
New Zealand – The Ministry of Foreign Affairs and Trade said that "there is high risk to [their citizens'] security in coastal areas and offshore Islands and dive sites remote from the main towns of eastern Sabah (from Kudat in the North and around the coast to Tawau)." The Ministry also advised against all tourist and other non-essential travel to these areas.[82]
Taiwan (Republic of China) – The Ministry of Foreign Affairs raised the level of its travel warning to Sabah to "yellow" following the incident in the Malaysian state. A "yellow" travel warning reminds people to pay special attention to personal safety while traveling to affected areas and to reconsider any plans to travel to these areas. The Ministry said it will continue to keep a close watch on the development of the incident and will provide updated travel information for its citizens.[83]
United Kingdom – The Foreign and Commonwealth Office advised its citizens "against all but essential travel to the area of Sabah running east along the coast from Lahad Datu to Sabah’s most easterly point and running south and east from a line joining Lahad Datu to Tawau through Kunak. This area includes Semporna and the islands immediately off the coast." It also advised "those currently in the region to consider leaving as soon as practicable and to follow the advice of the local police authorities."[84]
United States - Ayon sa Embahador ng Estados Unidos na si Harry K. Thomas, Jr. na naniniwala siyang hindi mag-kakaroon ng kaguluhan mula dito dahil mayroong kakayahan ang Maynila at Kuala Lumpur na tapusin ito nang walang kaharasan.[85] Sinabi din niyang masaya ang Estados unidos sa usapan patungkol sa Bangsamoro.[86] On 1 March, the Embassy of the United States in Kuala Lumpur stated that "U.S. citizens are advised to avoid the Lahad Datu area for the foreseeable future, and monitor media reports regarding possible continued violence."[87] On 4 March a more detailed message included various precautions and advised against travel in "the coastal region extending from the eastern most tip of Sabah south to the border with Indonesia [including] the towns of Lahad Datu, Kunak, Semporna, and Tawau."[88]
Germany - German Foreign Office issued a travel warning on March 3, stating a raised safety risk for the eastern districts of Sabah. It advised its citizens against "all not absolutely necessary travels into the districts of Tawau, Semporna, Kunak, Lahad Datu, Kinabatangan and Sandakan."[89]
Hong Kong - The Security Bureau issued a yello travel warning on March 5, advising its residents planning go to Sabah to exercise caution and residents already in Sabah to monitor the situation. Residents are likely advised to avoid travelling to Lahad Datu, Kunak and Semporna in Sabah.[90]
Poland - On 4 March Polish Ministry of Foreign Affairs issued a travel warning due to “civil unrest and the continuing high level of terrorist threat in the eastern part of the state of Sabah on the island of Borneo, including areas of localities of Lahud Datu and Semporna”.[91]
Singapore - The Ministry of Foreign Affairs advised Singaporeans going to Eastern Sabah to comply to the advice of Malaysian security authorities, keep themselves informed about the situation through local news and avoid travel to Lahad Datu, Kunak and Semporna.[92]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
