Edward Snowden
From Wikipedia, the free encyclopedia
Si Edward Joseph Snowden (ipinanganak noong Hunyo 21, 1983) ay isang Amerikanong whistleblower na nangopya at nagsiwalat ng labis na klasipikadong impormasyon mula sa Ahensya sa Pambansang Seguridad (NSA) noong 2013 kung kailan siya ay isang empleyado at subkontratista ng Sentrong Ahensya sa Intelihensiya (CIA). Nagbunyag ang kanyang mga pagsisiwalat sa mararaming programa sa pandaigdigang pagmamatyag, marami rito ay pinapatakbo ng NSA at Alyansang Pang-intelihensiya ng Five Eyes sa pakikipagtulungan ng mga kumpanya sa telekomunikasyon at mga pamahalaan ng Europa, at nag-udyok sa kultural na pagtatalakay ukol sa pambansang seguridad at pagkapribado ng indibidwal.
Edward Snowden | |
---|---|
Kapanganakan | Edward Joseph Snowden (1983-06-21) 21 Hunyo 1983 (edad 40) Elizabeth City, North Carolina, Estados Unidos |
Nasyonalidad | Amerikano |
Edukasyon |
|
Trabaho | Kasagguni sa Seguridad ng Kompyuter |
Amo |
|
Kilala sa | Pagsisiwalat ng mga detalye ng klasipikadong programa ukol sa pagmamatyag ng pamahalaan ng Estados Unidos |
Asawa | Lindsay Mills (k. 2017) |
Parangal | Right Livelihood Award |
Pirma | |
Noong 2013, inupahan si Snowden ng isang kontratista ng NSA, Booz Allen Hamilton, pagkatapos ng pagtatrabaho sa Dell at CIA.[1] Sinabi ni Snowden na unti-unti siyang nasiphayo sa mga programang kinasangkutan niya at sinubukan niyang ibangon ang kanyang mga pagkabahalang etikal sa mga kalambatang panloob ngunit hindi siya pinansin. Noong Mayo 20, 2013, nagtungo si Snowden sa Hong Kong matapos niyang iwanan ang kanyang trabaho sa isang pasilidad ng NSA sa Hawaii, at noong pasimula ng Hunyo, ibinunyag niya ang mga libu-libong klasipikadong dokumento ng NSA sa mga mamamahayag na sina Glenn Greenwald, Laura Poitras, at Ewen MacAskill. Nakatawag si Snowden ng pandaigdigang pansin matapos lumitaw ang mga kuwento batay sa materyal sa The Guardian at The Washington Post. Nagkaroon ng karagdagang pagsisiwalat ng mga iba pang pahayagan tulad ng Der Spiegel at The New York Times.
Noong Hunyo 21, 2013, pinaratangan si Snowden ng Kagawaran ng Katarungan ng Estados Unidos ng dalawang dahilan ng paglalabag ng Espionage Act ng 1917 at pagnanakaw ng pagmamay-ari ng pamahalaan,[2] at kasunod nito’y pinawalang-bisa ng Kagawaran ng Estado ang kanyang pasaporte.[3] Pagkalipas ng dalawang araw, nagbiyahe siya patungo sa Paliparang Pandaigdig ng Sheremetyevo ng Moscow, kung saan inobserbahan ng mga awtoridad ng Rusya na kanselado ang kanyang Amerikanong pasaporte, at hindi pinalabas ng terminal ng paliparan sa loob ng higit sa isang buwan. Sa kalaunan, ipinagkaloob kay Snowden ang karapatan ng ampunan na may paunang visa para manirahan ng isang taon, at pinahintulot ng mga paulit-ulit na pagpapaliban na manatili siya kahit papaano hanggang 2020.
Hindi alam kung gaano kalaki at kung ano ang saklaw ng pagsisiwalat ni Snowden; tinantya ng di-klasipikadong bahagi ng isang ulat ng Palagiang Piling Lupon sa Intelihensiya ng Mababang Kapulungan ng Estados Unidos noong Setyembre 15, 2016 na 1.5 milyon ang bilang ng mga dokumentong naikarga-pakuha.[4][5] Sinabi ni Glenn Greenwald na naglalaman ang pagsisiwalat ni Snowden ng mga sensitibong blueprint ng NSA na nagdedetalye kung paano tumatakbo ang NSA, at magpapahintulot sa mambabasa na iwasan ang pagmamatyag ng NSA.[6]
Noong Setyembre 17, 2019, inilathala ang kanyang talambuhay, Permanent Record.[7] Sa unang araw ng paglalathala, nagsampa ang Kagawaran ng Katarungan ng Estados Unidos ng dalawang-dahilan na kasong sibil laban kay Snowden dahil sa paglalathala ng kanyang talambuhay, di-umano’y inilabag niya ang mga kasunduan na pinirmahan kasama ng pamahalaang pederal ng Estados Unidos.[8] Nanaig ang Estados Unidos noong Disyembre 17, 2019, sa isang buod ng paghuhukom ukol sa dalawang dahilan. Tinawag ni Ewen MacAskill, dating tagapagbalita ng pambansang seguridad ng Guardian, ang kasong sibil bilang isang "malaking pagkakamali", at sinabi na "lumilikha ng napakalaking pangangailangan ang pagbabawal ng Spycatcher sa UK 30 taon na ang nakakalipas".[9][10] Nalista ang talambuhay bilang numero uno sa talaan ng mga bestseller ng Amazon noong araw ng kanyang pagkalabas.
Isang paksang pinagtatalunan, si Snowden ay tinatawag na bayani,[11][12][13] whistleblower,[14][15][16][17] disidente,[18] traydor,[19][20][21] at taong makabayan.[22][23][24] Kinondena ng mga opisyales ng Estados Unidos ang kanyang mga kilos sa pagsasagawa ng "matinding pinsala" sa kakayahan ng intelihensiya ng Estados Unidos.[25] Ipinatanggol ni Snowden ang kanyang mga pagsisiwalat bilang pagsisikap na "ipagbigay-alam sa publiko ang mga ginagawa sa kanilang ngalan at mga ginagawa laban sa kanila."[26] Itinuturing niya ang kanyang sarili bilang ""whistleblower" sa halip ng "leaker", sinabi noong 2019, "ang leaker ay namamahagi lamang ng impormasyon para sa sariling pakinabang".[27] Gumatong ang kanyang mga pagsisiwalat ng mga debate tungkol sa pagmamatyag ng masa, pagkamalihim ng pamahalaan, at balanse sa pagitan ng pambansang seguridad at pagkapribado ng impormasyon.
Noong pasimula ng 2016, si Snowden ang naging pangulo ng Freedom of the Press Foundation, isang organisasyon na nakabase sa San Francisco na nilalayong protektahan ang mga mamamahayag mula sa pag-hack at pagmamatyag ng pamahalaan.[28] Noong 2017, ikinasal ni Snowden si Lindsay Mills. Noong April 2020, hiniling ni Snowden ang pagpapaliban ng tatlong taon ng kanyang pahintulot na manirahan sa Rusya.