สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
นากอร์โน-คาราบัค (อังกฤษ: Nagorno-Karabakh) หรือ อาร์ทซัค (อาร์มีเนีย: Արցախ) มีชื่อทางการว่า สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค (อังกฤษ: Nagorno-Karabakh Republic) หรือ สาธารณรัฐอาร์ทซัค (อาร์มีเนีย: Արցախի Հանրապետություն)[6][7] เป็นสาธารณรัฐแห่งหนึ่งที่ไม่ได้รับการยอมรับจากนานาชาติ ตั้งอยู่ในแถบเทือกเขาคอเคซัส สหประชาชาติถือว่าภูมิภาคนากอร์โน-คาราบัคเป็นส่วนหนึ่งของอาเซอร์ไบจาน แต่ในทางปฏิบัติ ภูมิภาคดังกล่าวอยู่ภายใต้การควบคุมของกลุ่มแบ่งแยกดินแดนเชื้อสายอาร์มีเนีย สาธารณรัฐอาร์ทซัคปกครองดินแดนส่วนใหญ่ของอดีตแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัครวมกับพื้นที่ข้างเคียงทางทิศตะวันตก จึงมีพรมแดนจรดอาร์มีเนียทางทิศตะวันตก จรดอิหร่านทางทิศใต้ และจรดดินแดนที่ไม่มีข้อพิพาทของอาเซอร์ไบจานทางทิศเหนือและทิศตะวันออก[8] แม้ว่าจะไม่มีรัฐสมาชิกของสหประชาชาติยอมรับก็ตาม อาร์ทซัคเป็นวงล้อมภายในอาเซอร์ไบจาน เส้นทางเข้าถึงทางบกเพียงเส้นทางเดียวไปยังอาร์มีเนียคือผ่านฉนวนลาชึนกว้าง 5 กิโลเมตร (3.1 ไมล์)[9]
 | ลิงก์ข้ามภาษาในบทความนี้ มีไว้ให้ผู้อ่านและผู้ร่วมแก้ไขบทความศึกษาเพิ่มเติมโดยสะดวก เนื่องจากวิกิพีเดียภาษาไทยยังไม่มีบทความดังกล่าว กระนั้น ควรรีบสร้างเป็นบทความโดยเร็วที่สุด |
สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค/ สาธารณรัฐอาร์ทซัค Արցախի Հանրապետություն (อาร์มีเนีย) Нагорно-Карабахская Республика (รัสเซีย) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| พ.ศ. 2534–2566[lower-alpha 1] | |||||||||
 ธงชาติ
 ตราแผ่นดิน
| |||||||||
.svg) ดินแดนที่ควบคุมโดยอาร์ทซัคจนถึงวันที่ 19 กันยายน 2566 แสดงเป็นสีเขียวเข้ม ดินแดนที่อ้างสิทธิ์แต่ไม่ได้ถูกควบคุม แสดงเป็นสีเขียวอ่อน ฉนวนลาชึนแสดงเป็นสีขาว | |||||||||
| สถานะ | รัฐที่ไม่ได้รับการรับรอง ยอมรับโดยรัฐที่ไม่ใช่สมาชิกของสหประชาชาติ 3 ประเทศ | ||||||||
| เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด | สเตพานาแกร์ต 39°52′N 46°43′E | ||||||||
| ภาษาราชการ | อาร์มีเนียa รัสเซียb[1] | ||||||||
| การปกครอง | รัฐเดี่ยว สาธารณรัฐระบบประธานาธิบดีc | ||||||||
| ประธานาธิบดี | |||||||||
• 2537–2540 (คนแรก) | Robert Kocharyan | ||||||||
• 2566 (คนสุดท้าย) | Samvel Shahramanyan | ||||||||
| ประธานสภาผู้แทนราษฎร | |||||||||
• 2560–2561 (คนแรก) | Arayik Harutyunyan | ||||||||
• 2566 (คนสุดท้าย) | Artur Harutyunyan | ||||||||
| สภานิติบัญญัติ | รัฐสภา | ||||||||
| เอกราช จากสหภาพโซเวียต | |||||||||
• สงครามนากอร์โน-คาราบัคครั้งที่หนึ่ง | 20 กุมภาพันธ์ 2531 – 12 พฤษภาคม 2537 | ||||||||
• สถานะปกครองตนเอง | 2 กันยายน 2534[2] | ||||||||
• ประกาศ | 10 ธันวาคม 2534 | ||||||||
| 27 กันยายน – 10 พฤศจิกายน 2563 | |||||||||
• อาเซอร์ไบจานปิดกั้น | 12 ธันวาคม 2565 | ||||||||
• การรุกของอาเซอร์ไบจาน | 19–20 กันยายน 2566 | ||||||||
• ประกาศยุบเลิกสาธารณรัฐ | 28 กันยายน 2566 | ||||||||
• ยุบเลิกอย่างเป็นทางการ | 1 มกราคม 2567 | ||||||||
| พื้นที่ | |||||||||
• รวม | 3,170[3] ตารางกิโลเมตร (1,220 ตารางไมล์) | ||||||||
| ประชากร | |||||||||
• มีนาคม 2564[4] ประมาณ | 120,000 | ||||||||
| 150,932 (อันดับที่ 191) | |||||||||
| จีดีพี (อำนาจซื้อ) | 2562 (ประมาณ) | ||||||||
• รวม | 713 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ไม่มีข้อมูล) | ||||||||
• ต่อหัว | 4,803 ดอลลาร์สหรัฐ (ไม่มีข้อมูล) | ||||||||
| สกุลเงิน |
| ||||||||
| เขตเวลา | UTC+4 (เวลาอาร์มีเนีย) | ||||||||
| ขับรถด้าน | ขวามือ | ||||||||
| รหัสโทรศัพท์ | +374 47d | ||||||||
| รหัส ISO 3166 | AM | ||||||||
| โดเมนบนสุด | .am, .հայ | ||||||||
| |||||||||
| ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ | อาเซอร์ไบจาน | ||||||||
| |||||||||
เป็นเวลาหลายศตวรรษแล้วที่ประชากรมุสลิมอาเซอร์ไบจานและคริสเตียนอาร์มีเนีย ซึ่งทั้งสองเรียกภูมิภาคนี้ว่าเป็นบ้านของนากอร์โน-คาราบัค ได้ปะทะกันเพื่อแย่งชิงอำนาจ ความขัดแย้งเกิดขึ้นตั้งแต่ปลายจักรวรรดิรัสเซีย และถูกควบคุมไว้อย่างสัมพัทธ์ระหว่างการปกครองของสหภาพโซเวียต จนกระทั่งทวีความรุนแรงขึ้นเมื่อสหภาพโซเวียตใกส้ล่มสลาย[10] สงครามเต็มรูปแบบปะทุขึ้นใน พ.ศ. 2535[9] หลังจากการประกาศเอกราชของอาเซอร์ไบจานและอาร์มีเนีย และอดีตแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัคซึ่งอยู่ภายใต้การควบคุมของสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอาเซอร์ไบจานมาเกือบตลอดสมัยโซเวียต[11] ก็ประกาศตัวเองเป็นสาธารณรัฐอิสระเช่นกัน[12][13][14] กองทัพอาร์มีเนียเข้าควบคุมนากอร์โน-คาราบัคและขยายการยึดครองไปยังดินแดนอาเซอร์ไบจานที่สำคัญนอกเหนือจากภูมิภาคที่เป็นข้อพิพาท โดยครอบครองพื้นที่ร้อยละ 20 ของพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ของอาเซอร์ไบจาน และสร้างเขตกันชนรอบลาชึนที่เชื่อมนากอร์โน-คาราบัคกับอาร์มีเนีย[10]
แม้ว่าข้อตกลงหยุดยิงชั่วคราวที่ลงนามใน พ.ศ. 2537 ซึ่งยอมรับนากอร์โน-คาราบัคเป็นส่วนหนึ่งของอาเซอร์ไบจาน เนื่องจากทั้งสองฝ่ายล้มเหลวในการตกลงกันเกี่ยวกับสนธิสัญญาสันติภาพ สถานการณ์เยือกแข็งทำให้ดินแดนที่มีประชากรส่วนใหญ่ที่มีประชากรอาร์มีเนียเป็นเอกราชโดยพฤตินัย โดยมีรัฐบาลที่ประกาศตัวเองในกรุงสเตพานาแกร์ต แต่ยังคงพึ่งพาและบูรณาการอย่างใกล้ชิดกับอาร์มีเนีย ในหลาย ๆ ด้านซึ่งทำหน้าที่เป็นส่วนหนึ่งของอาร์มีเนียโดยพฤตินัย[10][15][16] แม้ว่าอาร์มีเนียจะไม่เคยยอมรับความเป็นอิสระของภูมิภาคอย่างเป็นทางการ แต่เยเรวานก็กลายเป็นผู้สนับสนุนทางการเงินและการทหารหลักในดินแดนแบ่งแยกดินแดนแห่งนี้[12][13] มีการลงประชามติใน พ.ศ. 2560 ซึ่งได้อนุมัติรัฐธรรมนูญใหม่ที่เปลี่ยนระบบการปกครองจากระบบกึ่งประธานาธิบดีไปเป็นประชาธิปไตยระบบประธานาธิบดีโดยมีสภานิติบัญญัติซึ่งใช้ระบบสภาเดียว และเปลี่ยนชื่อของรัฐที่แยกตัวจากสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคเป็นสาธารณรัฐอาร์ทซัค แม้ว่าชื่อทั้งสองจะยังคงเป็นชื่อทางการก็ตาม
ตั้งแต่ พ.ศ. 2537 ถึง 2563 กองทัพอาร์มีเนียและอาเซอร์ไบจานยังคงแยกจากกันโดยแนวติดต่อ[14] ที่ขัดแย้งกับเหตุการณ์ร้ายแรงที่เกิดขึ้นประปราย ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความเสี่ยงที่ปัจจุบันอาจเกิดการปะทุของสงคราม[17] ใน พ.ศ. 2563 สงครามครั้งใหม่ได้ปะทุขึ้นในภูมิภาค และในครั้งนี้ อาเซอร์ไบจานได้รับชัยชนะอย่างง่ายดาย โดยยึดคืนพื้นที่ส่วนใหญ่ที่สูญเสียไปเมื่อหลายสิบปีก่อนกลับคืนมา[10][13][17] ภายใต้การหยุดยิงที่ยุติความขัดแย้ง อาร์มีเนียตกลงที่จะถอนทหารออกจากดินแดนทั้งหมดที่ตนยึดครองอยู่นอกแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัคในอดีตยุคโซเวียต สามปีต่อมา อาเซอร์ไบจานเปิดฉากการรุกทางทหารครั้งสุดท้ายและเข้าควบคุมดินแดนสุดท้ายที่เหลืออยู่ภายใต้การบริหารของอาร์ทซัคอย่างถาวร[18] หลังจากการรุกครั้งสุดท้ายของอาเซอร์ไบจาน รัฐบาลสาธารณรัฐอาร์ทซัคตกลงที่จะปลดอาวุธและเข้าสู่การเจรจากับอาเซอร์ไบจาน ส่งผลให้กลุ่มชาติพันธุ์อาร์มีเนียอพยพออกจากพื้นที่[19] ต่อมาประธานาธิบดีอาร์ทซัคได้ลงนามในกฤษฎีกาให้ยุบสถาบันทั้งหมดของสาธารณรัฐ ทำให้การดำรงอยู่ของสาธารณรัฐสิ้นสุดลงวนในวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2567[20]
สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยโดยมีประธานาธิบดีเป็นประมุข ประธานาธิบดีมีอำนาจในการแต่งตั้งและถอดถอนนายกรัฐมนตรี มีสภาเดียวคือสภาผู้แทนราษฎร ประกอบด้วยสมาชิก 33 คน โดย 22 คนมาจากการเลือกตั้งและมีวาระครั้งละ 5 ปี ส่วนอีก 11 คนมาจากการเลือกตั้งระบบสัดส่วน
พรรคการเมือง
ระบบพรรคการเมืองของสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคเป็นระบบหลายพรรค ในปี พ.ศ. 2552 สมาคมฟรีดอมเฮาส์ (องค์การนอกภาครัฐจากสหรัฐอเมริกา) ได้จัดอันดับให้สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคเป็นประเทศที่ให้สิทธิทางการเมืองแก่พลเมืองของตนสูงกว่าอาร์มีเนียและอาเซอร์ไบจาน[21][22][23] ระบบการลงคะแนนเลือกตั้งของประเทศนี้ทำให้รัฐสภาประกอบด้วยสมาชิกจากหลากหลายพรรคการเมืองอยู่เสมอ พรรคการเมืองที่สำคัญของสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคได้แก่ พรรคประชาธิปไตยอาร์ทซัค, มาตุภูมิเสรี, สหพันธ์ปฏิวัติอาร์มีเนีย (สาขาอาร์ทซัค), ขบวนการ 88 และพรรคคอมมิวนิสต์อาร์ทซัค และยังมีผู้ลงสมัครรับเลือกตั้งที่ไม่ได้สังกัดพรรคการเมืองใด ๆ ได้รับเลือกอีกด้วย ในปี พ.ศ. 2548 สมาชิก 8 คนในรัฐสภา (จากทั้งหมด 33 คน) ไม่ได้สังกัดพรรคการเมืองใดอย่างเป็นทางการ
พื้นที่ที่สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคควบคุม
พื้นที่ที่สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคอ้างกรรมสิทธิ์ แต่อาเซอร์ไบจานควบคุม
สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 7 เขต และ 1 เมืองหลวง ได้แก่
- เขตชาฮูเมียน
- เขตมาร์ตาแกร์ต
- เขตอัสเกรัน
- เขตมาร์ตูนี
- เขตฮัดรุท
- เขตชูชี
- เขตคาชาทัค
- สเตพานาแกร์ต
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
