วงศ์คางคก

วงศ์คางคก (อังกฤษ: Toads, True toads; อีสาน: คันคาก) เป็นวงศ์ของสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำในอันดับกบ (Anura) วงศ์หนึ่ง ใช้ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bufonidae (/บู-โฟ-นิ-ดี/)

วงศ์คางคก ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: 57–0Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N พาลีโอซีนตอนปลาย – ปัจจุบัน[1]
คางคกบ้าน (Duttaphrynus melanostictus)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต Eukaryota
อาณาจักร:	สัตว์ Animalia
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง Chordata
ชั้น:	สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก Amphibia
อันดับ:	อันดับกบ Anura
เคลด:	Hyloidea Hyloidea
วงศ์:	วงศ์คางคก Bufonidae Gray, 1825
สกุล
ดูในเนื้อหา
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์ทั่วโลก (สีดำ)

ลักษณะทั่วไปของคางคก คือ ลูกอ๊อดทั้งตัวผู้และตัวเมียตัวเต็มวัยมีอวัยวะบิดเดอร์อยู่ด้านหน้าของอัณฑะ ซึ่งเป็นรังไข่ขนาดเล็กที่เจริญมาจากระยะเอมบริโอและยังคงรูปร่างอยู่ แฟทบอดีส์อยู่ในช่องท้องบริเวณขาหนีบ กระดูกของกะโหลกเชื่อมต่อกันแข็งแรง รวมทั้งเชื่อมกับกระดูกในชั้นหนังที่ปกคลุมหัว ไม่มีฟันทั้งในขากรรไกรบนและล่าง และถือเป็นเพียงวงศ์เดียวเท่านั้นในอันดับกบที่ไม่มีฟัน

มีกระดูกสันหลังหน้ากระดูกก้นกบ 5-8 ปล้อง กระดูกสันหลังมีเซนทรัมเป็นแบบอย่างของไพรซีลัส

คางคก เป็นสัตว์ที่รู้กันโดยทั่วไปว่า มีพิษ ที่ผิวหนังเป็นปุ่มตะปุ่มตะป่ำตลอดทั้งตัว โดยมีต่อมพิษอยู่ที่เหนือตา เรียกว่า ต่อมพาโรติค เป็นที่เก็บและขับพิษออกมา เรียกว่า ยางคางคก มีลักษณะเป็นเมือกสีขาวคล้ายน้ำนม โดยส่วนประกอบของสารพิษ คือ สารบูโฟท็อกซิน มีผลต่อการกระตุ้นการทำงานของหัวใจ ทำให้หัวใจบีบตัว และในส่วนอื่น ๆ ของคางคกยังมีพิษอีกทั้งผิวหนัง, เลือด, เครื่องใน และไข่ หากนำไปกินแล้วกรรมวิธีการปรุงไม่ดี จะทำให้ ผู้กินได้รับพิษได้ ทั้งนี้ผู้รับประทานเนื้อคางคกที่มีพิษจะมีอาการแขนขาอ่อนแรง คลื่นไส้ อาเจียน อ่อนเพลีย หายใจหอบ เกิดภาวะหัวใจล้มเหลวจนถึงขั้นเสียชีวิตได้ และหากยางคางคกถูกตาจะทำให้เยื่อบุตาและแก้วตาอักเสบได้ ตาพร่ามัว จนถึงขั้นตาบอดได้ ซึ่งส่วนใหญ่ผู้ที่กินคางคกมักเชื่อว่ากินแล้วมีกำลังวังชาและรักษาโรคได้ แต่ความจริงแล้วคางคกไม่มีตัวยาแก้หรือรักษาโรคอะไรเลย ^[2] เมื่อนำไปปรุงเป็นอาหารจะอันตรายเพราะสารพิษจะกระตุ้นการทำงานของหัวใจ โดยเพิ่มอัตราการเต้นและแรงบีบของหัวใจ ^[3]

คางคก แบ่งออกเป็น 37 สกุล พบประมาณ 500 ชนิด พบกระจายพันธุ์ไปทั่วโลก ยกเว้นทวีปออสเตรเลียและทวีปแอนตาร์กติกา ในประเทศไทยพบได้หลายชนิด เช่น จงโคร่ง (Phrynoidis aspera), คางคกบ้าน (Duttaphrynus melanostictus), คางคกห้วยไทย (Ansonia siamensis), คางคกไฟ (Ingerophrynus parvus) เป็นต้น

สกุล

ชื่อสกุลและผู้อนุกรมวิธาน	ชื่อสามัญภาษาอังกฤษ	จำนวนชนิดที่พบ
Adenomus Cope, 1861		3
Altiphrynoides Dubois, 1987	Ethiopian Toads	2
Amietophrynus Frost et al., 2006		38
Andinophryne Hoogmoed, 1985	Andes Toads	3
Ansonia Stoliczka, 1870	Stream Toads	25
Atelopus Duméril & Bibron, 1841	Stubfoot Toads	82
Bufo Laurenti, 1768	Toads	150
Bufoides Pillai & Yazdani, 1973	Mawblang Toads	1
Capensibufo Grandison, 1980	Cape Toads	2
Churamiti Channing & Stanley, 2002		1
Crepidophryne Cope, 1889	Cerro Utyum Toads	3
Dendrophryniscus Jiménez de la Espada, 1871	Tree Toads	7
Didynamipus Andersson, 1903	Four-digit Toads	1
Duttaphrynus Frost et al., 2006		6
Epidalea Cope, 1864	Natterjack Toads	1
Frostius Cannatella, 1986	Frost's Toads	2
Ingerophrynus Frost et al., 2006		11
Laurentophryne Tihen, 1960	Parkers Tree Toads	1
Leptophryne Fitzinger, 1843	Indonesia Tree Toads	2
Melanophryniscus Gallardo, 1961	South American Redbelly Toads	20
Mertensophryne Tihen, 1960	Snouted Frogs	20
Metaphryniscus Señaris, Ayarzagüena & Gorzula, 1994		1
Nectophryne Buchholz & Peters, 1875	African Tree Toads	2
Nectophrynoides Noble, 1926	African Live-bearing Toads	13
Nimbaphrynoides Dubois, 1987	Nimba Toads	2
Oreophrynella Boulenger, 1895	Bush Toads	8
Osornophryne Ruiz-Carranza & Hernández-Camacho, 1976	Plump Toads	6
Parapelophryne Fei, Ye & Jiang, 2003		1
Pedostibes Günther, 1876	Asian Tree Toads	6
Pelophryne Barbour, 1938	Flathead Toads	9
Pseudepidalea Frost, et. al. 2006		16
Pseudobufo Tschudi, 1838	False Toads	1
Rhinella Fitzinger, 1826	Beaked Toads	72
Schismaderma Smith, 1849	African Split-skin Toads	1
Truebella Graybeal & Cannatella, 1995		2
Werneria Poche, 1903	Smalltongue Toads	6
Wolterstorffina Mertens, 1939	Wolterstorff Toads	3

^[4]

อ้างอิง

1. Zweifel, Richard G. (1998). Cogger, H.G. & Zweifel, R.G.. ed. Encyclopedia of Reptiles and Amphibians. San Diego: Academic Press. pp. 91–92. ISBN 0-12-178560-2.
2. "หนุ่มเปิบพิสดารต้มคางคกแกล้มเหล้าดับ". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-09-27. สืบค้นเมื่อ 2007-08-30.
3. http://www.manager.co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9510000013%5Bลิงก์เสีย%5D
4. หน้า 325-326, วิทยาสัตว์เลื้อยคลานและสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก โดย วีรยุทธ์ เลาหะจินดา (พ.ศ. 2552) ISBN 978-616-556-016-0

แหล่งข้อมูลอื่น