วาฬมีฟัน

อนุอันดับวาฬมีฟัน (อังกฤษ: Toothed whales) เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมกลุ่มหนึ่งที่อาศัยอยู่ในน้ำทั้งทะเล, น้ำกร่อย และน้ำจืดบ้างบางส่วน เป็นอนุอันดับของอันดับฐานวาฬและโลมา (Cetacea) ใน อับดับArtiodactyla ใช้ชื่ออนุอันดับว่า Odonceti (/โอ-ดอน-โต-เซ-เตส/)

วาฬมีฟัน ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: อีโอซีน – ปัจจุบัน
วาฬเพชฌฆาต (Orcinus orca) เป็นวาฬมีฟัน ที่อยู่ในวงศ์ Delphinidae หรือโลมา จัดเป็นโลมาที่มีขนาดใหญ่ที่สุด
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Mammalia
อันดับ:	Artiodactyla
อันดับฐาน:	Cetacea
อนุอันดับ:	Odontoceti Flower, 1867[1]
วงศ์
ดูในเนื้อหา

ฟันของวาฬสเปิร์ม ซึ่งเป็นวาฬมีฟันที่มีขนาดใหญ่ที่สุด

วาฬมีฟันนั้นประกอบไปด้วยวาฬและโลมา เป็นสัตว์กินเนื้อ ด้วยการไล่ล่าสัตว์น้ำต่าง ๆ เป็นอาหาร เช่น ปลา รวมถึงสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในทะเลบางจำพวก เช่น สิงโตทะเล หรือแมวน้ำ ได้ในบางชนิด ขณะที่บางชนิดกินสัตว์มีเปลือกแข็งอย่าง หอย หรือครัสเตเชียน ได้ด้วย มีขนาดลำตัวเล็กกว่าวาฬไม่มีฟันมาก

วาฬมีฟัน บางชนิดมีฟันเพียง 2-3 ซี่^[2] แต่ส่วนมากจะมีฟันแข็งแรงเรียงเป็นแถวทั้งขากรรไกรบนและล่าง โดยวาฬมีฟันที่มีขนาดใหญ่ที่สุด คือ วาฬสเปิร์ม ที่มีความยาวได้ถึง 60 ฟุต มีรูปร่างคล้ายลูกอ๊อดขนาดใหญ่ มีหัวเป็นสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่มากที่ภายในมีไขมันและน้ำมันอยู่เป็นจำนวนมาก วาฬสเปิร์มสามารถดำน้ำได้ลึกและกินหมึกเป็นอาหาร โดยเฉพาะอย่างหมึกยักษ์ ขณะที่วาฬมีฟันที่มีขนาดเล็กที่สุด คือ โลมาลาพลาตา อาศัยอยู่ตามแถบชายฝั่ง, ปากแม่น้ำ ของทวีปอเมริกาใต้ฝั่งแอตแลนติก ที่มีความยาวเต็มที่ไม่ถึง 2 เมตร นับเป็นสัตว์ในอันดับนี้ที่มีขนาดเล็กที่สุดในโลกด้วย^[3]

วาฬเพชฌฆาต หรือวาฬออร์กา นับเป็นวาฬมีฟันที่มีลำตัวยาวประมาณ 30 ฟุต เป็นวาฬที่มีศักยภาพในการไล่ล่าสูง โดยจะทำการล่าเป็นฝูงและสามัคคีกัน ซึ่งวาฬเพชฌฆาตนอกจากจะล่าปลาขนาดเล็กกินเป็นอาหารด้วยแล้ว ยังอาจจะกินปลาขนาดใหญ่และเป็นอันตรายอย่าง ปลาฉลามขาว รวมถึงสัตว์เลือดอุ่นทะเล เช่น นกทะเล, นกเพนกวิน, แมวน้ำ, สิงโตทะเล หรือแม้แต่วาฬหรือโลมาด้วยกันเป็นอาหารได้ด้วย^[3]

วาฬีมีฟันชนิดหนึ่ง คือ นาร์วาล เป็นวาฬที่อาศัยอยู่เป็นฝูงเฉพาะมหาสมุทรอาร์กติกในแถบขั้วโลกเหนือ มีลักษณะเฉพาะ คือ มีฟันที่แปลก วาฬนาร์วาลจะมีฟัน 2 ซี่เมื่อแรกเกิด แต่นาร์วาลตัวผู้เมื่อเจริญเติบโตขึ้นฟันข้างซ้ายจะยาวไปเรื่อย ๆ จนกระทั่งกลายเป็นสิ่งที่แหลมยาวเหมือนงาช้างหรือเขาสัตว์ ลักษณะม้วนเป็นเกลียวที่ยาวได้ถึง 3 เมตร (10 ฟุต) เหมือนยูนิคอร์น ในเทพปกรณัมกรีก ซึ่งนาร์วาลจะใช้เขาแหลมนี้ในการเจาะเซาะน้ำแข็งในการว่ายน้ำ รวมถึงใช้ต่อสู้ป้องกันตัวและแย่งชิงตัวเมียด้วย ซึ่งตัวเมียจะมีเขานี้เพียงสั้น ๆ^[4] รวมถึงใช้ขุดหาอาหารตามพื้นน้ำเป็นอาหาร ส่วนใหญ่ได้แก่ ปลาลิ้นหมา และครัสเตเชียน และหอยต่าง ๆ^[5]

มนุษย์จะใช้ประโยชน์จากวาฬมีฟันด้วยการใช้ฟันและเขี้ยวแกะสลักมาแต่โบราณ นับเป็นของหายาก ล้ำค่า ขณะที่เขาของนาร์วาล ในอดีตมีความเชื่อว่าเป็นเขาของยูนิคอร์นจริง ๆ ถือเป็นของล้ำค่าและเป็นเครื่องประดับที่มีราคา^[6]

การจำแนก

แบ่งออกเป็นวงศ์ต่าง ๆ ได้ทั้งหมด 8 วงศ์ แยกออกเป็นชนิดต่าง ๆ ได้ 73 ชนิด^[1] (บางวงศ์ได้สูญพันธุ์ไปแล้วตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์)

• Delphinidae Gray, 1821 (โลมา, วาฬเพชฌฆาต)
• Hyperoodontidae Gray, 1846 (วาฬจะงอย)
• Iniidae Gray, 1846 (โลมาแม่น้ำอเมซอน)
• Kogiidae Gill, 1871 (วาฬสเปิร์มเล็ก)
• Monodontidae Gray, 1821 (วาฬเบลูกา, นาร์วาล)
• Phocoenidae Gray, 1825 (โลมาหัวบาตรหลังเรียบ, พอร์พอยส์)
• Physeteridae Gray, 1821 (วาฬสเปิร์ม)
• Platanistidae Gray, 1846 (โลมาแม่น้ำอินเดีย)

สูญพันธุ์ไปแล้ว

• † Squalodontidae Brandt, 1873^[7]

อ้างอิง

1. "Odontoceti". ระบบข้อมูลการจำแนกพันธุ์แบบบูรณาการ.
2. วาฬและโลมา หน้า 1
3. วาฬและโลมา หน้า 37-42, "สัตว์สวยป่างาม" (ชมรมนิเวศวิทยา มหาวิทยาลัยมหิดล, สิงหาคม 2518)
4. วาฬและโลมา หน้า 7
5. K.L. Laidre , M.P. Heide-Jørgensen , O.A. Jørgensen , and M.A. Treble (2004). "Deep-ocean predation by a high Arctic cetacean". ICES J. Mar. Sci. 61 (1): 430–440. doi:10.1016/j.icesjms.2004.02.002.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (ลิงก์)
6. "ตัวเป็นๆ ยูนิคอร์นแห่งท้องทะเล". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-03-05. สืบค้นเมื่อ 2012-12-10.
7. Grateloup, Description d'un fragment de mâchoire fossile, d'un genre nouveau de reptile (Saurien), de taille gigantesque, voisin de l'Iguanodon..., Bordeaux 1840.

แหล่งข้อมูลอื่น