Loading AI tools
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
คาลิเปอร์ (อังกฤษ: Caliper) หรือก้ามปู เป็นเครื่องมือวัดสำหรับใช้วัดความกว้างระหว่างสองด้านของวัตถุ เช่น ความหนาของแผ่นเหล็ก ความกว้างของนอตสกรู ฯลฯ ในอดีตพัฒนามาจากคีมที่มีด้านหนึ่งสำหรับหนีบวัตถุ อีกด้านเป็นมาตรวัด คาลิเปอร์มีใช้มากในวงการออกแบบวิศวกรรมตลอดจนการวัดอย่างอื่น
คาลิเปอร์มีได้หลายรูปแบบตามหลักการทำงานและการนำไปใช้งาน เช่น แวร์นีเยคาลิปเปอร์ (หรือ เวอร์เนียร์คาลิปเปอร์) ไมโครมิเตอร์ คาลิเปอร์แบบเข็ม คาลิเปอร์แบบดิจิทัล ฯลฯ
คาลิเปอร์สมัยแรก ๆ ถูกค้นพบในซากเรือกรีกโบราณ ใกล้เกาะจิลิโอ (Giglio) นอกฝั่งประเทศอิตาลี ซึ่งมีอายุราว 1 ศตวรรษก่อนพุทธศักราช คาลิเปอร์สมัยนั้นเป็นเพียงคีมทำด้วยไม้ธรรมดาเท่านั้น[1][2] ต่อมาคาลิเปอร์ได้แพร่หลายไปยังชาวโรมัน ในฐานะเครื่องมือเพื่อความสะดวกในการวัดอีกด้วย[2][3] ต่อมาในปี พ.ศ. 552 สมัยราชวงศ์ซิน ชาวจีนโบราณได้คิดค้นคาลิเปอร์ทำด้วยสำริดขึ้น บนคาลิเปอร์ดังกล่าวจารึกว่า ทำขึ้นในวันกุ้ยอิ้ว (癸酉[ม 1]) ซึ่งเป็นวันแรมหนึ่งค่ำ เดือนเจียง[ม 2] ปีที่หนึ่ง ยุคสื่อเจี้ยนกั๋ว (始建国)[ม 3][4] คาลิเปอร์ที่ชาวจีนสร้างนี้เป็นต้นแบบของคาลิเปอร์ที่ใช้ในปัจจุบัน ซึ่งปรับปรุงโดยโจเซฟ บราวน์ (Joseph Brown) ชาวอเมริกัน ในปี พ.ศ. 2394 มีใช้แพร่หลายในหมู่ช่างกล[5]
คาลิเปอร์ภายใน ใช้สำหรับวัดความกว้างยาวภายในของวัตถุ มักมีสปริงเป็นตัวช่วยให้ขาทั้งสองของคาลิเปอร์ถ่างออกจากกันได้สะดวก จากภาพ คาลิเปอร์อันบนใช้การถ่างด้วยมือให้ตรงกับขนาดของวัตถุ ส่วนอันล่างใช้สกรูเป็นตัวช่วยต้านไม่ให้คาลิเปอร์ที่มีสปริงอยู่แล้วดีดกว้างเกินกว่าขนาดวัตถุ
คาลิเปอร์ภายนอก ใช้สำหรับวัดขนาดวัตถุจากภายนอก ตัวคาลิเปอร์ทำจากเหล็กที่มีคาร์บอนเป็นส่วนผสมสูง
คาลิเปอร์แบ่งส่วน (divider caliper) หรือคาลิเปอร์วงเวียน นิยมใช้ในการกำหนดตำแหน่งต่าง ๆ ในงานช่างโลหะ ปลายของคาลิเปอร์นิยมทำให้แหลมและแข็ง สามารถใช้กำหนดจุดตำแหน่งและวาดวงกลมบนแผ่นโลหะเพื่อเตรียมตัดเป็นรูปโค้งหรือวงกลมต่อไปตามต้องการ นอกจากนี้ยังนิยมใช้ในการวัดระยะทางระหว่างจุดสองจุดบนแผนที่หรือกราฟคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (EMG) อีกด้วย[6]
คาลิเปอร์ขางอ (Oddleg caliper) หรือคาลิเปอร์กะเทย (hermarphrodite calipers) เป็นคาลิเปอร์ที่มีลักษณะทั่วไปคล้าย ๆ กับคาลิเปอร์แบ่งส่วน แตกต่างกันตรงที่ขาหนึ่งของคาลิเปอร์จะหักงอไป ซึ่งขาที่หักนั้นใช้สำหรับทาบบนขอบชิ้นงานที่ต้องการวัด ส่วนอีกขาหนึ่งใช้วัดระยะจากจุดอ้างอิง จากภาพ คาลิเปอร์อันบนมีขาส่วนงอขนาดเล็กมาก ส่วนคาลิเปอร์อันล่างมีขางอใหญ่ ทำให้ต้องมีขาตรงที่เปลี่ยนใหม่ได้เมื่อสึกหรอ
แวร์นีเยคาลิเปอร์ หรือเวอร์เนียร์คาลิเปอร์ (Vernier caliper) หรือเวอร์เนียร์ เป็นคาลิเปอร์ชนิดที่ดัดแปลงจากคาลิเปอร์ทั้งสามชนิดที่กล่าวมาแล้ว คือ เป็นก้ามปูที่ข้างหนึ่งติดไม้บรรทัดยาว อีกข้างติดไม้บรรทัดอันเล็กที่เลื่อนได้ ไม้บรรทัดทั้งสองมีขีดวัดที่เยื้องกันตามที่กำหนด การวัดใช้วิธีถ่างเวอร์เนียร์ออกแล้วปรับให้ตรงกับขนาดสิ่งที่ต้องการวัด ลงสลักยึด แล้วจึงอ่านค่า โดยดูว่า เส้นบนไม้บรรทัดรองเส้นใดตรงกับเส้นที่อยู่บนไม้บรรทัดหลัก ให้ถือเส้นนั้นเป็นทศนิยมตัวท้ายสุดที่จะนำมาต่อกับค่าที่วัดได้จากไม้บรรทัดหลัก
เวอร์เนียร์ที่มีจำหน่ายตามท้องตลาดมักจะมีทั้งมาตราเมตริกและมาตราอังกฤษไว้ด้วยกันเพื่อความสะดวก ในทางอุตสาหกรรมเวอร์เนียร์มักกำหนดความละเอียดไว้ที่ 0.01 mm หรือหนึ่งในพันนิ้ว [7]
คาลิเปอร์แบบเข็ม (dial caliper)พัฒนามาจากเวอร์เนียร์ โดยเปลี่ยนแปลงจากไม้บรรทัดสองอันเลื่อนได้ เป็นเฟืองตรง (pinion) และเฟืองสะพาน (rack) เมื่อขยับคาลิเปอร์ เฟืองสะพานซึ่งเป็นแท่งตรงมีเขี้ยวจะเลื่อน ส่งผลให้เฟืองตรงที่ขัดอยู่หมุนกลไกที่อยู่บนหน้าปัด โดยมากมักกำหนดให้ครบรอบถ้าเลื่อนเฟืองสะพานไปได้หนึ่งนิ้ว หนึ่งในสิบนิ้ว หรือหนึ่งมิลลิเมตร จากความจริงดังกล่าวทำให้เมื่อจะอ่านคาลิเปอร์หน้าปัด จะต้องนำค่าที่อยู่บนไม้บรรทัดหลักมารวมกับค่าที่เข็มชี้บนหน้าปัดด้วย
คาลิเปอร์แบบดิจิทัล (digital caliper) เป็นคาลิเปอร์ที่ดัดแปลงจากเวอร์เนียร์ โดยให้ไม้บรรทัดหลักมีแถบขนาดเล็กมากจารึกไว้ตามช่วงความยาวต่าง ๆ ซึ่งจะถูกอ่านโดยตัวเข้ารหัสเชิงเส้น (linear encoder) ซึ่งจะอ่านค่าออกมาเป็นความยาว คาลิเปอร์แบบดิจิทัลมีข้อดีคือ ใช้งานง่ายเพียงวัดและอ่านค่า รวมไปถึงเปลี่ยนหน่วยได้ด้วย คาลิเปอร์แบบดิจิทัลบางรุ่นสามารถต่อเข้ากับเครื่องบันทึกหรือคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลได้ ส่วนข้อเสียที่เห็นได้ชัดคือ คาลิเปอร์แบบดิจิทัลต้องใช้เซลล์ไฟฟ้าที่มีอายุยาวนานมาก เช่น เซลล์เงิน แทนที่จะใช้เซลล์อัลคาไลน์ เพราะตัวคาลิเปอร์เองยังคงกินไฟแม้จะได้กดปุ่มปิดแล้วก็ตาม ในคาลิเปอร์บางรุ่นไฟฟ้าที่ใช้อาจมากถึง 20 ไมโครแอมแปร์[8][9]
คาลิเปอร์ดิจัทัลโดยทั่วไปมีความยาว 150 mm ทำจากเหล็กกล้าไร้สนิม มีความละเอียด 0.01 mm และความแม่น[ม 4] 0.02 mm [10] คาลิเปอร์บางอันอาจทำให้ยาวได้ถึง 8 นิ้ว หรือ 12 นิ้ว แต่ก็ทำให้ความแม่นลดลงไปที่ 0.001 นิ้ว (0.03 mm)[11]
ไมโครมิเตอร์เป็นคาลิเปอร์ชนิดหนึ่งที่ดัดแปลงจากปากกา โดยต่อส่วนที่เคลื่อนที่ของปากกาเข้ากับสกรูเปลี่ยนระยะ (differential screw) ซึ่งช่วยทำให้สามารถขยายระยะที่ปากกาหมุนให้อ่านออกเป็นความยาวได้ละเอียดดียิ่งขึ้น
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.