อำเภอสรรพยา

สรรพยา [สับ-พะ-ยา]^[1] เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดชัยนาท

อำเภอสรรพยา
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Sapphaya
เขื่อนเจ้าพระยา
คำขวัญ:  เขาสรรพยาบรรพต หวานเลิศล้ำ รสน้ำตาล แชมพูว่านหางจระเข้ จักสาน เปลผักตบชวา ล้ำคุณค่าหอพระไตร เขื่อนใหญ่เจ้าพระยา
แผนที่จังหวัดชัยนาท เน้นอำเภอสรรพยา
พิกัด: 15°8′15″N 100°14′35″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ชัยนาท
พื้นที่
• ทั้งหมด	228.3 ตร.กม. (88.1 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2566)
• ทั้งหมด	39,789 คน
• ความหนาแน่น	174.28 คน/ตร.กม. (451.4 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	17150
รหัสภูมิศาสตร์	1804
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอสรรพยา หมู่ที่ 4 ตำบลสรรพยา อำเภอสรรพยา จังหวัดชัยนาท 17150
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 311 ในอำเภอสรรพยา

อำเภอสรรพยา ตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2440 อยู่ทางทิศใต้ของจังหวัดชัยนาท มีแม่น้ำเจ้าพระยาไหลผ่านตอนกลางของพื้นที่อำเภอ สภาพบ้านเรือนราษฎรส่วนใหญ่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยาตลอดแนวฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาทั้งสองฝั่ง เนื่องจากการคมนาคมในอดีตอาศัยทางน้ำเป็นหลัก สังเกตจากสภาพชุมชนปรากฏว่ามีชุมชนหนาแน่น เป็นทั้งย่านการค้าและอยู่อาศัยหลายแห่ง แต่ในปัจจุบันมีถนนสายชัยนาท – สิงห์บุรี และสายเอเชีย ตัดผ่าน มีสะพานสรรพยาเชื่อมระหว่างสองฝั่งแม่น้ำ ทำให้ประชาชนนิยมใช้การคมนาคมทางบกเป็นหลัก

บริเวณตอนล่างมีภูเขาลูกเล็ก ๆ อยู่แห่งหนึ่งชื่อว่า “เขาสรรพยา” ปรากฏหลักฐานในพระราชนิพนธ์เรื่องรามเกียรติ์ ตอนหนึ่งว่า เมื่อพระลักษณ์ถูกหอกโมกข์ศักดิ์ของกุมกรรณ หนุมานได้อาสามาเอาตัวยาชื่อ “สังกรณี” และ “ตรีชวา” ณ ที่ “เขาสรรพยา” แห่งนี้ เพื่อนำไปบดเป็นกษัยผสมกับน้ำในแม่น้ำมหานทีใช้เป็นยา^[2]

• วันที่ 31 พฤษภาคม 2468 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดสิงห์บุรีและจังหวัดชัยนาท โดยโอนพื้นที่ตำบลเขาแก้ว และตำบลโพนางดำ อำเภออินทร์บุรี จังหวัดสิงห์บุรี มาขึ้นกับ อำเภอสรรพยา จังหวัดชัยนาท^[3]
• วันที่ 31 ธันวาคม 2483 เปลี่ยนแปลงเขตการปกครองในอำเภอสรรพยา โดยให้ยุบตำบลโพนางดำ รวมกับตำบลสรรพยา และตำบลหาดอาษา และยุบตำบลเขาแก้ว รวมกับตำบลหาดอาษา และตำบลเสือโฮก
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลโพนางดำตก แยกออกจากตำบลสรรพยา ตั้งตำบลโพนางดำออก แยกออกจากตำบลหาดอาษา ตั้งตำบลเขาแก้ว แยกออกจากตำบลหาดอาษา และตำบลเสือโฮก^[4]
• วันที่ 3 สิงหาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลสรรพยา ในท้องที่บางส่วนของตำบลสรรพยา^[5]
• วันที่ 22 พฤศจิกายน 2504 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอสรรพยาและอำเภอเมืองชัยนาท โดยโอนพื้นที่ตำบลเสือโฮก และโอนพื้นที่หมู่ 9 (ในขณะนั้น) ของตำบลตลุก อำเภอสรรพยา ไปขึ้นกับอำเภอเมืองชัยนาท^[6]
• วันที่ 9 เมษายน 2506 จัดตั้งสุขาภิบาลโพนางดำ ในท้องที่บางส่วนของหมู่ที่ 2 ตำบลโพนางดำตก^[7]
• วันที่ 11 สิงหาคม 2536 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลสรรพยา^[8] เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลสรรพยา และสุขาภิบาลโพนางดำ เป็นเทศบาลตำบลสรรพยา และเทศบาลตำบลโพนางดำ ตามลำดับ^[9] ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 16 เมษายน 2552 กำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอสรรพยา^[10] ให้มีอาณาเขตที่ถูกต้องแม่นยำ โดยกำหนดให้ตำบลสรรพยา ให้มีเขตการปกครองรวม 7 หมู่บ้าน ตำบลโพนางดำออก ให้มีเขตการปกครองรวม 8 หมู่บ้าน ตำบลโพนางดำตก ให้มีเขตการปกครองรวม 6 หมู่บ้าน ตำบลบางหลวง ให้มีเขตการปกครองรวม 7 หมู่บ้าน ตำบลตลุก ให้มีเขตการปกครองรวม 12 หมู่บ้าน ตำบลเขาแก้ว ให้มีเขตการปกครองรวม 6 หมู่บ้าน และตำบลหาดอาษา ให้มีเขตการปกครองรวม 9 หมู่บ้าน
• วันที่ 27 พฤษภาคม 2553 เปลี่ยนแปลงชื่อเทศบาลตำบลโพนางดำ เป็นเทศบาลตำบลโพธิ์พิทักษ์^[11]

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอสรรพยาตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกสุดของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองชัยนาท
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอตาคลี (จังหวัดนครสวรรค์)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภออินทร์บุรี (จังหวัดสิงห์บุรี) และอำเภอสรรคบุรี
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอสรรคบุรีและอำเภอเมืองชัยนาท

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอสรรพยาแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 7 ตำบล 55 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)[12]
1.	สรรพยา	Sapphaya	7	5,994
2.	ตลุก	Taluk	12	8,364
3.	เขาแก้ว	Khao Kaeo	6	3,008
4.	โพนางดำตก	Pho Nang Dam Tok	6	6,234
5.	โพนางดำออก	Pho Nang Dam Ok	8	5,166
6.	บางหลวง	Bang Luang	7	5,236
7.	หาดอาษา	Hat Asa	9	6,169

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอสรรพยาประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง แบ่งออกเป็น 8 เทศบาลตำบล และ 1 องค์การบริหารส่วนตำบล ได้แก่

• เทศบาลตำบลโพธิ์พิทักษ์ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลโพนางดำตก
• เทศบาลตำบลสรรพยา ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลสรรพยา
• เทศบาลตำบลบางหลวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางหลวงทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลหาดอาษา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหาดอาษาทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลตลุก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตลุกทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลโพนางดำออก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพนางดำออกทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลโพนางดำตก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพนางดำตก (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลโพธิ์พิทักษ์)
• เทศบาลตำบลเจ้าพระยา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสรรพยา (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลสรรพยา)
• องค์การบริหารส่วนตำบลเขาแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาแก้วทั้งตำบล

อ้างอิง

1. ราชบัณฑิตยสถาน. อ่านอย่างไร และ เขียนอย่างไร ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. พิมพ์ครั้งที่ 16. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2546.
2. "ประวัติความเป็นมา - สำนักงานสาธารณสุขอำเภอสรรพยา จังหวัดชัยนาท". สืบค้นเมื่อ May 22, 2021.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
3. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ ในตำบลเขาแก้ว กับตำบลโพนางดำ ท้องที่อำเภออินทรบุรี จังหวัดสิงห์บุรี ซึ่งโอนไปขึ้นอำเภอสรรพยา จังหวัดชัยนาท และตำบลห้วยชัน ท้องที่อำเภอสรรคบุรี จังหวัดชัยนาท ซึ่งโอนไปขึ้นอำเภออินทรบุรี จังหวัดสิงห์บุรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ก): 41–42. May 31, 1925.
4. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (26 ง): 1114–1433. June 10, 1947. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-09. สืบค้นเมื่อ 2021-05-22.
5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลสรรพยา อำเภอสรรพยา จังหวัดชัยนาท" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (60 ง): (ฉบับพิเศษ) 1-2. August 3, 1956.
6. "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตอำเภอสรรพยา และอำเภอเมืองชัยนาท จังหวัดชัยนาท พ.ศ. ๒๕๐๔" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 78 (96 ก): (ฉบับพิเศษ) 25-26. November 22, 1961.
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลโพนางดำ อำเภอสรรพยา จังหวัดชัยนาท" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 80 (35 ง): 993–994. April 9, 1963.
8. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลสรรพยา อำเภอสรรพยา จังหวัดชัยนาท" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 110 (108 ง): (ฉบับพิเศษ) 7-8. August 11, 1993.
9. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. February 24, 1999. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2021-05-22.
10. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอหนองฉาง อำเภอบ้านไร่ จังหวัดอุทัยธานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 96 (167 ง): 3262–3269. September 25, 1979.
11. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่อเทศบาล" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 127 (80 ง): 2. May 27, 2010.
12. "ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร". stat.bora.dopa.go.th.