อำเภอประจันตคาม

ประจันตคาม เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดปราจีนบุรี

จุดบริการประชาชน เขานันทา สถานีตำรวจภูธรประจันตคาม

อำเภอประจันตคาม
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Prachantakham
น้ำตกตะคร้อในตำบลบุฝ้าย
คำขวัญ:  ดินแดนไม้กวาดงาม ลือเลื่องนามน้ำตกใส ไผ่เศรษฐกิจอำไพ รวมหลากหลายหัตถกรรม
แผนที่จังหวัดปราจีนบุรี เน้นอำเภอประจันตคาม
พิกัด: 14°3′54″N 101°30′54″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ปราจีนบุรี
พื้นที่
• ทั้งหมด	904.005 ตร.กม. (349.038 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2566)
• ทั้งหมด	54,181 คน
• ความหนาแน่น	59.93 คน/ตร.กม. (155.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	25130
รหัสภูมิศาสตร์	2507
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอประจันตคาม หมู่ที่ 2 ถนนหน้าอำเภอ ตำบลประจันตคาม อำเภอประจันตคาม จังหวัดปราจีนบุรี 25130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอประจันตคามปัจจุบันมีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอปากช่องและอำเภอวังน้ำเขียว (จังหวัดนครราชสีมา)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอนาดีและอำเภอกบินทร์บุรี
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอศรีมหาโพธิ
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองปราจีนบุรี และอำเภอปากพลี (จังหวัดนครนายก)

ประวัติ

ในปี พ.ศ. 2369 ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 3 แห่งราชวงศ์จักรี เจ้าอนุวงศ์เป็นกบฏยกทัพมาตีเมืองนครราชสีมา เมื่อชาวเมืองนครราชสีมาได้รวมกำลังตีกองทัพเจ้าอนุวงศ์แตกพ่ายไปแล้วพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดฯแต่งทัพและให้เจ้าพระยาบดินทร์เดชา (สิงห์) เมื่อครั้งเป็นพระยาราชสุภาวดีเป็นแม่ทัพยกไปตีเมืองเวียงจันทน์เพื่อปราบกบฏให้ราบคาบ เมื่อตีเมืองเวียงจันทน์ได้แล้วอพยพครอบครัวรี้พลบางส่วนจากเมืองเวียงจันทน์ เมืองมหาชัยกองแก้ว เมืองทางฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขง เมืองสกลนคร และอีกหลายเมืองในภาคอีสานของไทยมาด้วย ท้าวอุเทนบุตรท้าวสร้อยเพียเมืองแสนพร้อมกับท้าวฟองบุตร พระยาชัยสุนทรเจ้าเมืองกาฬสินธุ์ และท้าวอินทร์บุตรเจ้าเมืองสกลนครซึ่งคุมกำลังพลเป็นนายกองของทัพหัวเมืองซึ่งเจ้าเมืองส่งไปช่วยรบกับทัพเมืองกรุงได้นำคนที่ถูกอพยพมาตั้งกองรวมกันอยู่เป็นหมู่บ้านใหญ่ในพื้นที่ประจันตคามในปัจจุบัน ต่อมาท้าวฟองยกกำลังไพร่พลแยกไปเลือกพื้นที่ตั้งเป็นเมืองอยู่ที่กบินทร์บุรีท้าวอินทร์ยกกำลังไพร่พลไปเลือกพื้นที่ตั้งเป็นเมืองอยู่ที่พนัสนิคมฝ่ายท้าวอุเทนได้รวบรวมกำลังไพร่พลไปเลือกที่ตั้งเมืองอีกเช่นกัน เลือกทำเลได้ที่ดงยางหรือบ้านเมืองเก่าตั้งเป็นเมือง

เมืองประจันตคามอุบัติขึ้นในปี พ.ศ. 2376 เมื่อตั้งเป็นเมืองเรียบร้อยแล้วท้าวอุเทนเจ้าเมืองได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นหลวงภักดีเดชะ ว่าราชการเมืองได้ 2 ปีเศษเกิดศึกญวนมาตีเมืองพนมเปญซึ่งเป็นเมืองขึ้นของไทยในสมัยนั้น พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดฯให้เจ้าพระยาบดินทร์เดชา (สิงห์)เป็นแม่ทัพยกไปช่วยเมืองพนมเปญและได้เกณฑ์เมืองประจันตคามเมืองพนัสนิคมและเมืองกบินทร์บุรีรวมเป็นกองทัพหน้าส่วนหนึ่ง ยกไปสู้กับญวนประมาณ 3 ปีเศษจึงขับไล่ข้าศึกญวนถอยไปเจ้าเมืองทั้ง 3 ผู้ร่วมรบมีความชอบในราชการทัพเมื่อกลับมาได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นที่พระในนามเดิมทั้ง 3 ท่าน เจ้าเมืองประจันตคามจึงได้เป็นพระภักดีเดชะ

สมัยรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกำลังทรงดำริปฏิรูปการปกครองหัวเมืองจะทรงยุบหัวเมืองเล็กเช่นเมืองประจันตคาม เมืองกบินทร์บุรีลงเป็นอำเภอ จึงยังไม่ตั้งเจ้าเมืองอีกแต่ให้หลวงสุรฤทธา (ท้าวพรหมา) ปลัดเมืองรั้งราชการอยู่ 3 ปีก็ถึงคราวยุบเมืองประจันตคามลงเป็นอำเภอเรียกว่าอำเภอประจันตคามในปี พ.ศ. 2448 รวมระยะเวลาก่อตั้งเป็นเมืองประจันตคามอยู่ 72 ปี

• วันที่ 30 มีนาคม 2461 โอนพื้นที่ตำบลสัมพันธ์ อำเภอประจันตคาม ไปขึ้นกับอำเภอศรีมหาโพธิ^[1]
• วันที่ 1 พฤศจิกายน 2468 ยุบตำบลอินไกร ไปรวมกับตำบลโพธิ์งาม^[2][3]
• วันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2473 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอศรีมหาโพธิกับอำเภอประจันตคาม โดยโอนพื้นที่หมู่ 14–15 (ในขณะนั้น) ของตำบลสัมพันธ์ อำเภอศรีมหาโพธิ มาขึ้นกับตำบลประจันตคาม อำเภอประจันตคาม^[4]
• วันที่ 12 ธันวาคม 2481 โอนพื้นที่หมู่ 27–28 (ในขณะนั้น) ของตำบลโพธิ์งาม ไปขึ้นกับตำบลประจันตคาม^[5]
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลบุฝ้าย แยกออกจากตำบลหนองแก้ว ตั้งตำบลบ้านหอย แยกออกจากตำบลเกาะลอย และตำบลดงบัง ตั้งตำบลหนองแสง แยกออกจากตำบลเกาะลอย^[6]
• วันที่ 30 พฤษภาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลประจันตคาม ในท้องที่บางส่วนของตำบลประจันตคาม^[7]
• วันที่ 26 กันยายน 2501 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลประจันตคาม^[8] เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น โดยขยายอาณาเขตมาถึงบางส่วนของหมู่บ้านท่าลาน บ้านท่าโพธิ์ บ้านน้อย บ้านเมืองเก่า และบ้านประจันตคาม ตำบลประจันตคาม
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลประจันตคาม เป็นเทศบาลตำบลประจันตคาม^[9] ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 25 กรกฎาคม 2551 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์งาม เป็น เทศบาลตำบลโพธิ์งาม^[10]

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอประจันตคามแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล 106 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)[11]
1.	ประจันตคาม	Prachantakham	11	8,887
2.	เกาะลอย	Ko Loi	7	4,840
3.	บ้านหอย	Ban Hoi	10	4,742
4.	หนองแสง	Nong Saeng	6	3,652
5.	ดงบัง	Dong Bang	10	4,166
6.	คำโตนด	Kham Tanot	18	7,583
7.	บุฝ้าย	Bu Fai	13	5,192
8.	หนองแก้ว	Nong Kaeo	12	4,648
9.	โพธิ์งาม	Pho Ngam	19	10,593

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอประจันตคามประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 10 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลประจันตคาม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลประจันตคาม
• เทศบาลตำบลโพธิ์งาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพธิ์งามทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลประจันตคาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลประจันตคาม (นอกเขตเทศบาลตำบลประจันตคาม)
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะลอย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะลอยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านหอย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านหอยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแสง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองแสงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดงบัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดงบังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลคำโตนด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคำโตนดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบุฝ้าย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบุฝ้ายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองแก้วทั้งตำบล

ดูเพิ่ม

• สถานีรถไฟประจันตคาม

อ้างอิง

1. "ประกาศกระทรวงเกษตราธิการ ประกาศบอกล่วงหน้าจะแจกโฉนดที่ดิน (ทุ่งบ้านบางเดชะ ตำบลบางเดชะ อำเภอเมืองปราจีนบุรี ทุ่งบ้านบางยาง ตำบลบางยาง อำเภอบ้านสร้าง ทุ่งบ้านไผ่ชะเลือด อำเภอศรีมหาโพธิ์ ทุ่งบ้านสัมพันธ์ ตำบลสัมพันธ์ อำเภอประจันตะคาม)" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 35 (0 ง): 3784–3785. วันที่ 30 มีนาคม พ.ศ. 2461
2. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ สำหรับตำบลที่ได้ยุบและรวมกันในท้องที่จังหวัดปราจีนบุรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ก): 201–202. วันที่ 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468
3. "แก้คำผิด ราชกิจจานุเบกษา แผนกกฤษฎีกา เล่ม ๔๒ ตอนที่ ๓๑ ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ สำหรับตำบลที่ได้ยุบและรวมกันในท้องที่จังหวัดปราจีนบุรี หน้า ๒๐๑" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ก): 2440. วันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468
4. "ประกาศกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เรื่อง ลดอัตราชั้นที่นาฟางลอย หมู่บ้านที่ ๑๔,๑๕ ตำบลสัมพันธ์ อำเภอศรีมหาโพธิ์ ซึ่งโอนไปรวมขึ้นในตำบลประจันตคาม อำเภอประจันตคาม จังหวัดปราจีนบุรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 47 (0 ก): 376. วันที่ 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2473
5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในจังหวัดปราจีนบุรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 55 (0 ง): 3034–3035. วันที่ 12 ธันวาคม พ.ศ. 2481
6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (26 ง): 1114–1433. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-09. สืบค้นเมื่อ 2022-10-18. วันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2490
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลประจันตคาม อำเภอประจันตคาม จังหวัดปราจีนบุรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (45 ง): (ฉบับพิเศษ) 19-20. วันที่ 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2499
8. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การเปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลประจันตคาม จังหวัดปราจีนบุรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 75 (72 ง): 2549–2550. วันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2501
9. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2022-10-18 – โดยทาง ให้บรรดาสุขาภิบาลตามกฎหมายว่าด้วยสุขาภิบาลที่มีอยู่ในวันที่พระราชบัญญัตินี้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา มีฐานะเป็นเทศบาลตำบลตามกฎหมายว่าด้วยเทศบาลในพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ. วันที่ 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2542
10. "จัดตั้งเทศบาลจากองค์การบริหารส่วนตำบล โพธิ์งาม เป็น เทศบาลตำบล". กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น: 1. ลงวันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 มีผลบังคับใช้ในวันที่ 25 กรกฎาคม ปีเดียวกัน
11. "ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร". stat.bora.dopa.go.th.