Loading AI tools
มหาสิลา วีระวงส์ (ลาว: ມະຫາສິລາ ວີຣະວົງສ໌) เป็นนักวิชาการทางด้านวรรณคดี นักประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมชาวลาว เขาเป็นผู้ที่ริเริ่มในการค้นคว้าประวัติศาสตร์ลาวในยุคร่วมสมัย และเป็นผู้ที่ค้นพบต้นฉบับใบลานมหากาพย์ท้าวฮุ่ง ท้าวเจือง
มหา สิลา วีระวงส์ | |
|---|---|
| ສິລາ ວີຣະວົງສ໌ | |
| เกิด | 1 สิงหาคม พ.ศ. 2448 บ้านหนองหมื่นถ่าน อำเภอสุวรรณภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด ประเทศสยาม |
| เสียชีวิต | 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2530 (81 ปี) บ้านนาคำท่ง เมืองศรีโคตรบอง นครหลวงเวียงจันทน์ ประเทศลาว |
| สุสาน | วัดโสกป่าหลวง เมืองศรีสัตตนาค นครหลวงเวียงจันทน์ |
| สัญชาติ |
|
| ชื่ออื่น | สิลา จันทะนาม |
| การศึกษา | ป.4, น.ธ.เอก, ป.ธ.5 |
| อาชีพ |
|
| ผลงานเด่น |
|
| บุตร | 17 คน; ดวงเดือน บุนยาวงส์ |
| บิดามารดา |
|
| ลายมือชื่อ | |
 | |
ในช่วงพุทธทศวรรษที่ 2470 มหาสิลาได้รับทุนการศึกษาจากวิทยาลัยพุทธศาสนาในนครหลวงเวียงจันทน์และพุทธบัณฑิตสภา โดยเป็นผู้ที่คิดค้นตัวอักษรเพิ่มเติมให้กับชุดตัวอักษรลาวไว้สำหรับเขียนคำศัพท์ที่ยืมมาจากภาษาบาลีและภาษาสันสกฤต ซึ่งช่วยให้มีตัวอักษรครบในแต่ละวรรค[1] และพุทธบัณฑิตสภาก็ได้ตีพิมพ์หนังสือภาษาลาวที่ใช้รูปแบบอักขรวิธีดังกล่าวแต่ก็ยังไม่ได้มีการใช้อย่างแพร่หลายเท่าที่ควร จนกระทั่งระบบการเขียนดังกล่าวก็ได้ถูกยกเลิกไปอย่างสมบูรณ์ในปี พ.ศ. 2518 จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2562 ถึงจะได้มีการบรรจุตัวอักษรที่ได้ยกเลิกการใช้ไปแล้วลงไปในรหัสยูนิโคด 12[2] นอกจากนี้มหาสิลายังเป็นผู้ที่มีส่วนรวมในการออกแบบธงของรัฐบาลลาวอิสระในปี พ.ศ. 2488 ซึ่งต่อมาก็ได้กลายมาเป็นธงชาติของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวในปัจจุบัน
มหาสิลา วีระวงส์ เดิมมีชื่อว่า สิลา จันทะนาม เกิดเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2448 ตรงกับวันอังคาร ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 9 ปีมะเส็ง เวลา 12.30 น. ที่บ้านหนองหมื่นถ่าน อำเภอสุวรรณภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด (ปัจจุบันขึ้นกับตำบลหนองหมื่นถ่าน อำเภออาจสามารถ จังหวัดร้อยเอ็ด ประเทศไทย) มีบิดาชื่อนายเสน จันทะนาม และมารดาชื่อนางดา จันทะนาม ซึ่งเป็นครอบครัวชาวนา โดยเป็นบุตรคนที่ 4 ของครอบครัวจากจำนวนทั้งหมด 9 คน ตระกูลของมหาสิลาสืบเชื้อสายมาจากพญาเมืองปากที่มีศักดิ์เป็นปู่ทวด โดยพญาเมืองปากก็เป็นต้นตระกูลที่มีพื้นเพมาจากเมืองจำปาศักดิ์
ปฐมวัยและการศึกษา
มหาสิลาเริ่มเรียนหนังสือที่บ้านกับตาเมื่ออายุได้ 8 ปี โดยเริ่มจากการฝึกเขียน-อ่านอักษรไทน้อยหรืออักษรลาวเดิม หลังจากนั้นจึงได้เริ่มอ่านหนังสือกาพย์-กลอน ต่อมาก็ไปเป็นเด็กวัดและบวชเณรตามลำดับ ทำให้ได้เรียนและศึกษาอักษรไทย อักษรขอม และอักษรธรรมเพิ่มเติม แต่บวชได้เพียงไม่นานก็ต้องสึกเนื่องจากต้องไปดูแลแม่ที่เจ็บป่วย
จนกระทั่งเข้าปี พ.ศ.2460 เมื่ออายุได้ราว 12 ปี เมื่อรัฐบาลสยามได้ตั้งโรงเรียนประชาบาลขึ้น และบังคับให้เด็กต้องเข้าเรียน ส่งผลให้มหาสิลาต้องเข้าเรียนตามระบบการศึกษาจากส่วนกลาง โดยเข้าเรียนที่โรงเรียนบ้านหางหว้า ซึ่งอยู่ห่างจากบ้านหนองหมื่นถ่านไป 12 กิโลเมตร (ปัจจุบันอยู่ในเขตตำบลหัวช้าง อำเภอสุวรรณภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด) ก่อนที่จะบวชเณรอีกครั้ง โดยย้ายไปเรียนระบบสามัญในเวลากลางวันที่โรงเรียนบ้านทุ่งหมื่น (ปัจจุบันอยู่ในเขตตำบลหนองทัพไทย อำเภอพนมไพร จังหวัดร้อยเอ็ด) ซึ่งอยู่ใกล้บ้านหนองหมื่นถ่านมากกว่าโรงเรียนเดิม สลับกับการศึกษาธรรมะในเวลากลางคืน ก่อนจะย้ายไปเรียนประถมศึกษาปีที่ 4 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 และหลักสูตรนักธรรมตรีที่ในอำเภอเมืองร้อยเอ็ด จังหวัดร้อยเอ็ด
เนื่องจากได้รับคำแนะนำจากพระผู้ใหญ่ว่าหากเรียนทางสายปริยัติธรรมจะสามารถต่อยอดไปได้ไกลกว่าสายสามัญ หากสอบได้หลักสูตรภาษาบาลีชั้นเปรียญธรรม 3 ประโยคแล้ว จะสามารถศึกษาต่อที่โรงเรียนกฎหมายและสอบเป็นผู้พิพากษาได้ มหาสิลาจึงมุ่งศึกษาในทางธรรมและเดินทางไปศึกษาต่อที่อุบลราชธานี ก่อนที่จะเข้าไปศึกษาต่อที่กรุงเทพฯ ที่สำนักเรียนวัดปทุมวนาราม เข้าเรียนนักธรรมชั้นเอกและสอบได้อันดับ 1 ของรุ่น จากการสอบทั่วกรุงเทพในปี พ.ศ. 2468 และก็สอบได้เปรียญธรรม 3 ประโยคได้เป็นผลสำเร็จตามความปรารถนาในปีต่อมา ภายหลังในปี พ.ศ. 2471 ก็สามารถสอบไล่ได้เปรียญธรรมถึงชั้น 5 ประโยค
แต่เนื่องจากทางโรงเรียนกฎหมายมักเปลี่ยนระเบียบการรับนักศึกษาอยู่บ่อยครั้ง จากที่กำหนดคุณสมบัติให้ต้องจบชั้นเปรียญธรรม 3 ประโยค ก็เปลี่ยนเป็นต้องชั้นเปรียญธรรม ุ6 ประโยค และมีการเพิ่มเติมคุณสมบัติให้ต้องมีวุฒิชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 และมีข้าราชการบรรดาศักดิ์ชั้นพระยาให้การรับรองด้วย มหาสิลาจึงเกิดความท้อถอยและละทิ้งความตั้งใจที่จะเป็นผู้พิพากษาในรัฐบาลสยามตามที่ได้ตั้งใจไว้แต่เดิม โดยระยะเวลาใกล้เคียงกันนั้นเองที่มหาสิลาได้อ่านงานประวัติศาสตร์ความบาดหมางระหว่างสยามส่วนกลางกับล้านช้างเวียงจันทน์ (กบฏเจ้าอนุวงศ์) ทำให้มหาสิลาเกิดแนวคิดอยาก “กู้ชาติ” ขึ้นมา แต่ความรุ่มร้อนก็ค่อย ๆ บรรเทาลง เมื่อมีพระผู้ใหญ่ในอีสานที่มหาสิลาเคารพนับถือ อธิบายให้เห็นว่าตัวท่านเองก็เคยคิดเช่นนั้น แต่มัน “เป็นไปไม่ได้” ทำให้มหาสิลาในขณะนั้นจึงต้องเก็บงำความคิดเรื่องกู้ชาติของตนเอาไว้[3]
มหาสิลาถึงแก่กรรมในวันที่ 18 เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2530 สิริรวมอายุได้ 82 ปี นับเป็นการสูญเสียครั้งยิ่งใหญ่ของแวดวงวิชาการลาว สีซะนะ สีสานประธานคณะกรรมการวิทยาศาสตร์สังคมแห่งชาติลาว ได้ระบุเอาไว้ว่า: "ตลอดชีวิตของท่านมหาสิลา วีระวงส์ ได้อุทิศตนให้แก่การค้นคว้าภาษา วรรณคดี ประวัติศาสตร์ และยังเป็นห่วงเป็นใยจนถึงวาระสุดท้ายของท่าน ด้วยอยากให้วรรณคดีลาวสมัยโบราณได้รับการพิมพ์ออกเผยแพร่ต่อมวลชนอย่างทั่วถึง บรรดานักศึกษา นักวิชาการทั้งลาวและต่างประเทศ ต่างก็ถือเอาท่านเป็นบ่อนอิง เพื่อถามเอาข้อมูล หลาย ๆ คนยกย่องและนับถือท่านเป็นอาจารย์ เป็นผู้ทรงคุณอุทิศ เป็นนักปราชญ์ผู้หนึ่งของลาว"
งานประพันธ์
- เวสสันดรชาดกคำกลอน (พ.ศ. 2466)
- พุทธประวัติคำกลอน (พ.ศ. 2466)
- ท้าวเตมียกุมารชาดกคำกลอน (พ.ศ. 2473)
- ท้าวสุวรรณสามชาดกคำกลอน (พ.ศ. 2473)
- แบบสวดมนต์ของพระพร้อมทั้งคำแปล เรียกว่า ปฐมจุลปริตร์ (พ.ศ. 2476)
- แบบเรียนธรรมะ ภาค 1 ภาค 2 (พ.ศ. 2476)
- พุทธประวัติ บั้นพระโพธิสัตว์ คำกลอน (พ.ศ. 2476)
- แบบเรียนไวยากรณ์ลาว ภาค 1 อักขรวิธี (พ.ศ. 2478)
- แบบเรียนไวยากรณ์บาลี 4 ภาค (พ.ศ. 2481)
- แบบแต่งกลอนไทยเวียงจันทน์ และกาพย์สารวิลาสินี (พ.ศ. 2485)
- อุรังคนิทานคำกลอน (พ.ศ. 2486)
- พุทธทำนายคำกลอน (พ.ศ. 2488)
- ประเพณีบุราณลาวภาค 1 สูตรขวัญต่าง ๆ (พ.ศ. 2498)
- พงศาวดารชาติลาว ปรับปรุงใหม่ (พ.ศ. 2501)
- ประวัติเจดีย์พระธาตุหลวงเวียงจันทน์ (พ.ศ. 2501)
- วจนานุกรมภาษาลาว (พ.ศ. 2503)
- วรรณคดีเพื่อการศึกษา (พ.ศ. 2503)
- ท้าวมหาชนกชาดกคำกลอน (พ.ศ. 2505)
- ประวัติพระเจ้าอนุวงศ์ (พ.ศ. 2511)
- ประวัติหนังสือลาว (พ.ศ. 2517)
- ประเพณีบุราณลาวภาค 2 ประเพณีการเกิด, การบวช, แต่งดอง, ตาย, การตั้งชื่อ (พ.ศ. 2516-18)
- ประวัตินครเวียงจันทน์ วัดภูจำปาศักดิ์ นครจำปาศักดิ์ (พ.ศ. 2516-18)
- ฮีตสิบสอง (บุญต่างๆ ใน 12 เดือน) (พ.ศ. 2517)
- ประวัติ 14 ตุลา 1945 (พ.ศ. 2518)
- ประวัติธงและธงลาว (พ.ศ. 2518)
- ชีวประวัติเจ้ามหาอุปราชเพชรราช (จัดพิมพ์ พ.ศ. 2538) - ฉบับภาษาไทยจัดพิมพ์ในชื่อเรื่อง เจ้าเพชรราช บุรุษเหล็กแห่งราชอาณาจักรลาว
- ไวยากรณ์ลาว 4 ภาค (จัดพิมพ์ พ.ศ. 2538)
- ประโยชน์ของวรรณคดี (จัดพิมพ์ พ.ศ. 2539)
- คำกลอนอัตชีวประวัติ และกลอนลำเกี้ยวสาว เดินดง ประวัติศาสตร์ (ไม่ระบุปีที่พิมพ์)
งานปริวรรต
- คัมภีร์พระธรรมศาสตร์บูราณลาว (กฎหมายเก่าของลาว; พ.ศ. 2486)
- ท้าวฮุ่ง ท้าวเจือง (พ.ศ. 2486)
- พระเวสสันดรชาดก (พ.ศ. 2486)
- อินทิญาณสอนลูก (พ.ศ. 2486)
- สังข์ศิลป์ชัย (พ.ศ. 2494)
- สารลีพสูร (สารลึบพระสูรย์) (พ.ศ. 2495)
- เซียงเมี้ยง (พ.ศ. 2497)
- ตำนานพระบาง (พ.ศ. 2497)
- นิทานท้าวเสียวสวาด (พ.ศ. 2497)
- พระพุทธรูปปางภิเษกวิธี (พ.ศ. 2497)
- เรื่องพระอุปคุต (พ.ศ. 2508)
- ประวัติพระแทรกคำ (พ.ศ. 2510)
- ตำนานขุนบรม (พ.ศ. 2510)
- สานถอนอกน้อม (ไม่ระบุแน่ชัด อยู่ในช่วงพุทธทศวรรษ 2510)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
