สัญลักษณ์ทางดาราศาสตร์

ระวังสับสนกับ สัญลักษณ์ทางโหราศาสตร์

สัญลักษณ์ทางดาราศาสตร์ เป็นสัญลักษณ์ภาพนามธรรมใช้แทนวัตถุทางดาราศาสตร์ โครงสร้างเชิงทฤษฎี และเหตุการณ์เชิงสังเกตในดาราศาสตร์ยุโรป สัญลักษณ์แบบแรกสุดปรากฏในข้อความภาษากรีกในกระดาษพาไพรัสในสมัยโบราณตอนปลาย โคเดกซ์ไบแซนไทน์ที่รักษาข้อความภาษากรีกในกระดาษพาไพรัส ใช้สัญลักษณ์ต่อและขยายความจุของสัญลักษณ์ทางดาราศาสตร์^[2][3] มีการคิดค้นสัญลักษณ์ใหม่เพื่อแทนดาวเคราะห์และดาวเคราะห์น้อยหลายดวงที่ค้นพบในคริสต์ศตวรรษที่ 18 ถึง 21

ตัวอย่างที่นำมาจาก Nautical Almanac ค.ศ. 1833 แสดงการใช้งานสัญลักษณ์ทางดาราศาสตร์สำหรับดวงจันทร์ ดิถี ดาวเคราะห์ และกลุ่มดาวจักรราศี

"Designation of celestial bodies" ในกาลานุกรมภาษาเยอรมันเมื่อ ค.ศ. 1850 โดยดาวเคราะห์น้อยสี่ดวงแรกเรียงเป็นดาวเคราะห์ และอีกห้าดวงถัดไปต่อท้าย^[1]

ในอดีตสัญลักษณ์เหล่านี้เคยใช้งานอย่างแพร่หลายจากนักดาราศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญ นักดาราศาสตร์มือสมัครเล่น นักเล่นแร่แปรธาตุ และโหราจารย์ แม้ว่าในกาลานุกรมและสิ่งพิมพ์ทางโหราศาสตร์จะยังคงใช้สัญลักษณ์กันโดยทั่วไป สัญลักษณ์เหล่านี้ปรากฏในงานวิจัยตีพิมพ์และตำราเกี่ยวกับดาราศาสตร์ค่อนข้างไม่บ่อยนัก^[4] ยกเว้นบางสัญลักษณ์ เช่น ดวงอาทิตย์และโลกที่ปรากฏในค่าคงที่ทางดาราศาสตร์ และสัญลักษณ์จักรราศีที่ใช้แทนอายันกับวิษุวัต

ยูนิโคดได้ลงรหัสสัญลักษณ์หลายแบบ ส่วนใหญ่อยู่ในช่องสัญลักษณ์จิปาถะ^[5] สัญลักษณ์และลูกศรจิปาถะ,^[6] สัญลักษณ์และตัวหนังสือภาพจิปาถะ^[7] และบล็อกสัญลักษณ์เกี่ยวกับการเล่นแร่แปรธาตุ^[8]

สัญลักษณ์สำหรับดวงอาทิตย์และดวงจันทร์

สัญลักษณ์ดวงอาทิตย์ในเอกสารตัวเขียนสมัยคลาสสิกตอนปลาย (ประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 4) และสมัยไบแซนไทน์ (ประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 11)^[9]

สัญลักษณ์ดวงจันทร์ในเอกสารตัวเขียนสมัยไบแซนไทน์ (ประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 11) สัญลักษณ์ดวงจันทร์ในเอกสารตัวเขียนสมัยคลาสสิกตอนปลายมีรูปร่างคล้ายกัน^[9]

การใช้งานสัญลักษณ์ทางดาราศาสตร์สำหรับดวงอาทิตย์และดวงจันทร์มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ รูปสัญลักษณ์ที่ปรากฏในข้อความดวงชะตาราศีกรีกบนกระดาษพาไพรัสสำหรับดวงอาทิตย์เป็นวงกลมที่มีลำแสงอันเดียว () ส่วนดวงจันทร์เป็นรูปจันทร์เสี้ยว^[3] สัญลักษณ์ดวงอาทิตย์สมัยใหม่ที่เป็นรูปวงกลมที่มีจุดตรงกลาง (☉) ปรากฏครั้งแรกในยุโรปสมัยฟื้นฟูศิลปวิทยา^[3]

ในงานเขียนเชิงวิชาการสมัยใหม่ มีการใช้สัญลักษณ์ดวงอาทิตย์สำหรับค่าคงที่ทางดาราศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับดวงอาทิตย์^[10] T_eff☉ แทนอุณหภูมิยังผลสุริยะ ส่วนความส่องสว่าง มวล และรัศมีของดาวมักแทนด้วยค่าคงที่สุริยะ (L_☉, M_☉ และ R_☉ ตามลำดับ) ในฐานะหน่วยการวัด^{[11][12][13][14]}

ดวงอาทิตย์

อ้างอิง	สัญลักษณ์	จุดรหัสใน ยูนิโคด	แสดงข้อความ ยูนิโคด	แทน
ดวงอาทิตย์	[15][16]	U+2609 (dec 9737)	☉︎	สัญลักษณ์มาตรฐานทางดาราศาสตร์
	[3]	U+1F71A (dec 128794)	🜚︎	ดวงอาทิตย์ที่มีลำแสงอันเดียว
	[17][18]	U+1F31E (dec 127774)	🌞︎︎	ใบหน้าดวงอาทิตย์หรือ "Sun in splendor"

ดวงจันทร์และดิถี^[19]

อ้างอิง	สัญลักษณ์	จุดรหัสใน ยูนิโคด	แสดงข้อความ ยูนิโคด[20]	แทน
ดวงจันทร์	[21][22][23]	U+263D (dec 9789)	☽︎	จันทร์ข้างขึ้น (มองจากซีกโลกเหนือ)
	[22][23]	U+263E (dec 9790)	☾	จันทร์ข้างแรม (มองจากซีกโลกเหนือ)
จันทร์ดับ	[22][23]	U+1F311 (dec 127761)	🌑︎	ดวงจันทร์มืดทั้งหมด
	[17][24][25]	U+1F31A (dec 127770)	🌚︎
จันทร์เสี้ยวข้างขึ้น		U+1F312 (dec 127762)	🌒︎	ดวงจันทร์เสี้ยวข้างขึ้น (ซีกโลกเหนือ)
จันทร์ครึ่งดวงครั้งแรก (ข้างขึ้น)		U+1F313 (dec 127763)	🌓︎	สัปดาห์แรกจนถึงหนึ่งเดือน แสดงใบหน้าที่มองเห็นได้ครึ่งหนึ่งสว่างขึ้น
	[26] หรือ [17][24][25]	U+1F31B (dec 127771)	🌛︎︎
จันทร์นูนข้างขึ้น		U+1F314 (dec 127764)	🌔︎	(ซีกโลกเหนือ)
จันทร์เพ็ญ	[22][23]	U+1F315 (dec 127765)	🌕︎	ดวงจันทร์ส่องสว่างเต็มที่
	[17][24][25]	U+1F31D (dec 127773)	🌝︎︎
จันทร์นูนข้างแรม		U+1F316 (dec 127766)	🌖︎	(ซีกโลกเหนือ)
จันทร์ครึ่งดวงครั้งหลัง (ข้างแรม)		U+1F317 (dec 127767)	🌗︎	สัปดาห์สุดท้ายของเดือน ใบหน้าที่มองเห็นได้อีกครึ่งหนึ่งสว่างขึ้น
	[26] หรือ [17][24][25]	U+1F31C (dec 127772)	🌜︎︎
จันทร์เสี้ยวข้างแรม		U+1F318 (dec 127768)	🌘︎	ดวงจันทร์เสี้ยวข้างแรม (ซีกโลกเหนือ)

สัญลักษณ์สำหรับดาวเคราะห์

บทความหลัก: สัญลักษณ์ดาวเคราะห์

ภาพจักรราศีและดาวเคราะห์คลาสสิกสมัยกลาง บรรดาดาวเคราะห์แทนที่ด้วยใบหน้าทั้ง 7

ดาวเคราะห์

ดาวเคราะห์	อักษรย่อของ IAU	สัญลักษณ์	จุดรหัสใน ยูนิโคด	แสดงข้อความ ยูนิโคด	แทน
ดาวพุธ	H, Me	[15][27]	U+263F (dec 9791)	☿	คทางูไขว้ของเมอร์คิวรีกับกากบาท[9]
ดาวศุกร์	V	[15][27]	U+2640 (dec 9792)	♀	อาจเป็นสร้อยพระศอหรือกระจกมือ (สัมฤทธิ์) ของวีนัสกับกากบาท[21][27]
โลก	E	[15][27]	U+1F728 (dec 128808)	🜨	สี่ด้านของโลกที่แบ่งด้วยแม่น้ำทั้งสี่จากเอเดน[28][a]
		[15][21][22]	U+2641 (dec 9793)	♁	ลูกโลกประดับกางเขน
ดาวอังคาร	M, Ma	[15][27]	U+2642 (dec 9794)	♂	โล่และหอกของมาส์[21][27]
ดาวพฤหัส	J	[15][27]	U+2643 (dec 9795)	♃	อักษร Zeta กับขีดตัวย่อ (สำหรับ Zeus ของกรีก เทียบเท่ากับเทพจูปิเตอร์ของโรมัน)[9]
ดาวเสาร์	S	[15][27]	U+2644 (dec 9796)	♄	อักษร kappa-rho กับขีดตัวย่อ (สำหรับ Kronos ของกรีก เทียบเท่ากับเทพแซตเทิร์นของโรมัน) และกากบาท[9]
ดาวยูเรนัส	U	[30][31]	U+26E2 (dec 9954)	⛢	สัญลักษณ์ของธาตุแพลทินัม ซึ่งประดิษฐ์ขึ้นเพื่อเป็นสัญลักษณ์แทนดาวยูเรนัส[30][31]
		[22][23][27]	U+2645 (dec 9797)	♅	โลกที่ล้อมรอบด้วยอักษร H (สำหรับเฮอร์เชล ผู้ค้นพบดาวยูเรนัส)[32] (พบมากในวรรณกรรมสมัยก่อนหรือวรรณกรรมอังกฤษ)
ดาวเนปจูน	N	[15][23]	U+2646 (dec 9798)	♆	สามง่ามของเนปจูน
		[33][27]	U+2BC9 (dec 11209)	⯉	โลกที่ล้อมรอบด้วยอักษร "L" และ "V" (สำหรับเลอ แวรีเย ผู้ค้นพบดาวเนปจูน)[33][27] (พบมากในวรรณกรรมสมัยก่อน โดยเฉพาะในวรรณกรรมฝรั่งเศส)

สัญลักษณ์สำหรับดาวเคราะห์น้อย

สัญลักษณ์ดาวเคราะห์น้อยใน Webster's Dictionary เมื่อ ค.ศ. 1864 ทั้งหมดเลิกใช้งานแล้ว ยกเว้นเพียง 4 อันแรก ("Proserpina" ระบุผิดเป็น "Pomona")

ดาวเคราะห์น้อย

ดาวเคราะห์น้อย	สัญลักษณ์	จุดรหัสใน ยูนิโคด	แสดงข้อความ ยูนิโคด	แทน
1 ซีรีส	[16][22][27]	U+26B3 (dec 9907)	⚳	เคียวด้ามยาว[27] ในบางฟอนต์จะแสดงเป็นสัญลักษณ์ของดาวเสาร์กลับด้าน
2 พัลลัส	[34]	U+26B4 (dec 9908)	⚴	หอก[34][35] ในภาพแบบสมัยใหม่ หัวหอกมีรูปทรงเพชรที่กว้างกว่าหรือแคบกว่า ใน ค.ศ. 1802 มีการใช้รูปใบ cordate ซึ่งทำให้หัวหอกเป็นสามเหลี่ยม เพื่อแยกจากสัญลักษณ์การเล่นแร่แปรธาตุสำหรับกำมะถัน
3 จูโน	[36][37]	U+26B5 (dec 9909)	⚵	คทาประดับดาว[36]
	[27][38]	—	—
4 เวสตา	[39]	—	—	วิหารที่มีไฟศักดิ์สิทธิ์แห่งเวสตา รูปเดิมเป็นกล่องที่มีสิ่งที่อยู่ข้างบนคล้ายกับเขาของกลุ่มดาวแกะ[39][40]
	[16][35][38]	—	—	รูปแบบที่ซับซ้อนในยุคแรกคือแท่นบูชาที่มีกระถางไฟบรรจุไฟศักดิ์สิทธิ์[39][40]
	[40]	U+26B6 (dec 9910)	⚶	รูปตัว V สมัยใหม่ที่เริ่มใช้ในทางโหราศาสตร์ในคริสต์ทศวรรษ 1970 เป็นตัวย่อของรูปข้างต้น[39][40]
5 แอสเทรีย	[41][35]	—	—	สมอคว่ำ[41]
	[42]	U+2696 (dec 9878)	⚖	ตราชู[27][35]
6 ฮีบี	[43][44][45]	U+1F377 (dec 127863)	🍷︎	แก้วไวน์ เดิมเรียงเป็นรูปสามเหลี่ยม ∇ วางบนฐาน ⊥[43]
	[16][27][35]
7 อีริส	[16][27]	—	—	สายรุ้งที่มีดาวข้างใน[46]
	[46][47]	—	—
8 ฟลอรา	[16][35]	U+2698 (dec 9880)	⚘	ดอกไม้[46]
9 มีทิส	[16][27][35]	—	—	ตาที่มีดาวอยู่ข้างบน[48]
10 ไฮเจีย	[49][47]	—	—	งูกับดาว (จากถ้วยยาไฮเจีย U+1F54F )[49]
	[16][35]	U+2695 (dec 9877)	⚕	คทาแอสคลีเพียส เปรียบเทียบกับสัญลักษณ์ทางโหราศาสตร์สมัยใหม่ด้วย U+2BDA , คทางูไขว้ (มักสับสนกับคทาแอสคลีเพียส)[50]
11 พาร์เธนะพี	[16][49]	—	—	ปลากับดาว นี่คือสัญลักษณ์เดิมจากช่วงเวลาที่รู้จักดาวเคราะห์น้อยดวงนี้เพียงไม่นาน และนักดาราศาสตร์ยังคงใช้สัญลักษณ์ที่มีความโดดเด่น[49]
	[42]	—	—	พิณตั้ง ปรากฏขึ้นในงานอ้างอิงหลังคริสต์ศตวรรษที่ 19 ซึ่งเป็นช่วงที่สัญลักษณ์ที่มีความโดดเด่นสำหรับอุกกาบาตล้าสมัยแล้ว
12 วิกทอเรีย	[16][35]	—	—	ดาวกับแขนงพวงมาลัย[51]
	[52]	—	—
13 อิเจียเรีย	[52]	—	—	โล่กลมเล็ก[53]
	[47]	—	—
14 ไอรีนี	[42]	—	—	นกพิราบคาบกิ่งมะกอกไว้ในปากและมีดาวอยู่บนหัว[54]
15 ยูโนเมีย	[16][35]	—	—	หัวใจที่มีดาวข้างบน[55]
16 ไซคี	[47]	—	—	ปีกผีเสื้อกับดาว[56]
17 ธีทิส	[57]	—	—	โลมากับดาว[57]
18 เมลพอมินี	[47]	—	—	ดาบสั้นข้างบนดาว[47]
19 ฟอร์ทูนา	[47]	—	—	ดาวข้างบนล้อ[47]
26 โพรเซอร์พินา	[58]	—	—	ทับทิมที่มีดาวข้างใน[58]
28 เบลโลนา	[59]	—	—	แส้ของเบลโลนา / ดาวประกายพรึกกับหอก[59]
29 แอมฟีไทรที	[52]	—	—	"เปลือกหอย" (ไม่มีการพูดถึงดาว)[60]
35 ลิวคอเธีย	[61]	—	—	pharos (ประภาคารโบราณ)[61]
37 ไฟดีส	[62]	U+271D (dec 10013)	✝	กางเขนละติน[62][52]

สัญลักษณ์สำหรับวัตถุพ้นดาวเนปจูน

วัตถุพ้นดาวเนปจูน

วัตถุ	สัญลักษณ์	จุดรหัสใน ยูนิโคด	แสดงข้อความ ยูนิโคด	แทน
50000 ควาอัวร์	[63]	U+1F77E (dec 128894)	🝾	อักษร Q จาก Quaoar ผสมกับแคนู วาดให้คล้ายกับศิลปะหินแหลมของชาวตองวา[63]
90377 เซดนา	[63]	U+2BF2 (dec 11250)	⯲	โมโนแกรมของอักษรอินุกติตุต "sa" และ "n" เนื่องจากชื่อเซดนาในภาษาอินูอิตคือ "Sanna" (ᓴᓐᓇ)[64]
90482 ออร์กัส	[63]	U+1F77F (dec 128895)	🝿	โมโนแกรมของ O-R สำหรับ Orcus วาดให้คล้ายกับหัวกะโหลกและรอยยิ้มของวาฬออร์กา[63]
134340 พลูโต	[15]	U+2647 (dec 9799)	♇	โมโนแกรม P-L สำหรับ Pluto และเพอร์ซิวัล โลเวลล์
	[65]	U+2BD3 (dec 11219)	⯓	ลูกโลกเหนือสองง่ามของพลูโต
136108 เฮาเมอา	[65]	U+1F77B (dec 128891)	🝻	การรวมกันของศิลปะสกัดหินฮาวายสำหรับสตรีและการเกิด เนื่องจากHaumea เป็นเทพีของทั้งสองสิ่งนี้[63]
136199 เอริส	[65]	U+2BF0 (dec 11248)	⯰	หัตถ์เอริส สัญลักษณ์ดั้งเดิมจากDiscordianism (ศาสนาที่บูชาเทพีเอริส)[40]
136472 มาคีมาคี	[65]	U+1F77C (dec 128892)	🝼	ใบหน้าสลักของเทพมาเกมาเกของราปานูอี และมีรูปร่างคล้ายอักษร M[63]
225088 ก้งกง	[63]	U+1F77D (dec 128893)	🝽	อักษรจีน 共 gòng (อักษรตัวแรกของชื่อก้งกง) ผสมกับหางงู[63]

สัญลักษณ์สำหรับจักรราศีและกลุ่มดาวอื่น ๆ

เอกสารตัวเขียนในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 15 ที่มีสัญลักษณ์จักรราศี

สัญลักษณ์จักรราศี

กลุ่มดาว	อักษรย่อของ IAU	ตัวเลข	ตำแหน่งทาง โหราศาสตร์	สัญลักษณ์	แปล	จุดรหัสใน ยูนิโคด	แสดงข้อความ ยูนิโคด
Aries	Ari[66]	0	0°	[67][5]	แกะ[68]	U+2648 (dec 9800)	♈︎
Taurus	Tau[66]	1	30°	[67][5]	วัว[68]	U+2649 (dec 9801)	♉︎
Gemini	Gem[66]	2	60°	[67][5]	คนคู่[68]	U+264A (dec 9802)	♊︎
Cancer	Cnc[66] [67][5]	3	90°	[67][5]	ปู[68]	U+264B (dec 9803)	♋︎
Leo	Leo[66]	4	120°	[67][5]	สิงโต[68]	U+264C (dec 9804)	♌︎
Virgo	Vir[66]	5	150°	[67][5]	หญิงพรหมจารี[68]	U+264D (dec 9805)	♍︎
Libra	Lib[66]	6	180°	[67][5]	คันชั่ง[68]	U+264E (dec 9806)	♎︎
Scorpio	Sco[66]	7	210°	[67][5]	แมงป่อง[68]	U+264F (dec 9807)	♏︎
Sagittarius	Sgr[66]	8	240°	[67][5]	คนยิงธนู[68]	U+2650 (dec 9808)	♐︎
Capricorn	Cap[66]	9	270°	[67][5]	มีเขาแพะ[68]	U+2651 (dec 9809)	♑︎
Aquarius	Aqr[66]	10	300°	[67][5]	คนแบบหม้อน้ำ[68]	U+2652 (dec 9810)	♒︎
Pisces	Psc[66]	11	330°	[67][5]	ปลา[68]	U+2653 (dec 9811)	♓︎

วอลเตอร์ เบิร์ก นักโหราศาสตร์ เสนอสัญลักษณ์จักรราศีที่ 13 สำหรับ Ophiuchus ใน ค.ศ. 1995

กลุ่มดาว	อักษรย่อของ IAU	สัญลักษณ์	แปล	จุดรหัสใน ยูนิโคด	แสดงข้อความ ยูนิโคด
Ophiuchus	Oph[66]	[5]	คนแบกงู[68]	U+26CE (dec 9934)	⛎︎

ไม่มีกลุ่มดาวใดที่มีสัญลักษณ์อย่างเป็นทางการ อย่างไรก็ตาม สำหรับกลุ่มดาวสมัยใหม่ เช่นเดียวกับกลุ่มดาวเก่าที่เกิดขึ้นในระบบการตั้งชื่อสมัยใหม่ อาจปรากฏสัญลักษณ์ในสิ่งพิมพ์เป็นครั้งคราวใน สัญลักษณ์ข้างล่างนี้ประดิษฐ์โดย Denis Moskowitz (ยกเว้นกลุ่มดาว 13 กลุ่มที่กล่าวไปแล้วก่อนหน้า)^[69]

Andromeda

Antlia

Apus

Aquarius

Aquila

Ara

Argo Navis

Aries

Auriga

Boötes

Caelum

Camelopardalis

Cancer

Canes Venatici

Canis Major

Canis Minor

Capricornus

Carina

Cassiopeia

Centaurus

Cepheus

Cetus

Chamaeleon

Circinus

Columba

Coma Berenices

Corona Australis

Corona Borealis

Corvus

Crater

Crux

Cygnus

Delphinus

Dorado

Draco

Equuleus

Eridanus

Fornax

Gemini

Grus

Hercules

Horologium

Hydra

Hydrus

Indus

Lacerta

Leo

Leo Minor

Lepus

Libra

Lupus

Lynx

Lyra

Mensa

Microscopium

Monoceros

Musca

Norma

Octans

Ophiuchus

Orion

Pavo

Pegasus

Perseus

Phoenix

Pictor

Pisces

Piscis Austrinus

Puppis

Pyxis

Quadrans Muralis

Reticulum

Sagitta

Sagittarius

Scorpius

Sculptor

Scutum

Serpens

Serpens Cauda

Serpens Caput

Sextans

Taurus

Telescopium

Triangulum

Triangulum Australe

Tucana

Ursa Major

Ursa Minor

Vela

Virgo

Volans

Vulpecula

สัญลักษณ์อื่น ๆ

สัญลักษณ์อื่น ๆ

อ้างอิง	สัญลักษณ์	จุดรหัสใน ยูนิโคด	แสดงข้อความ ยูนิโคด
จุดโหนดขึ้น	[15][22]	U+260A (dec 9738)	☊
จุดโหนดลง	[15][22]	U+260B (dec 9739)	☋
ดาวล้อมเดือน	[22][23]	U+260C (dec 9740)	☌
ตำแหน่งตรงข้าม	[22][23]	U+260D (dec 9741)	☍
การบัง	[70]	U+1F775 (dec 128885)	🝵
จันทรุปราคา	[70]	U+1F776 (dec 128886)	🝶
ตำแหน่งมุมฉาก	[22][23]	U+25A1, U+25FB (dec 9633, 9723)	□ , ◻
ดาวหาง	[22][52][71]	U+2604 (dec 9732)	☄
ดาวฤกษ์	[22][52][71]	(หลายแบบ)[b]	✶ 🞶 ⋆
วงแหวนดาวเคราะห์ (พบไม่บ่อย)	[72]	U+1FA90 (dec 129680)	🪐︎

หมายเหตุ

1. มีการตีความสัญลักษณ์นี้ใหม่เป็นสี่ทวีป (เหนือ: ยุโรป, ตะวันออก: เอเชีย, ใต้: แอฟริกา, ตะวันตก: อเมริกา) และในบางกรณีอาจดัดแปลงเป็น รูปแบบที่พบได้น้อยกว่าคือ ซึ่งปัจจุบันเลิกใช้งานแล้ว^[29]
2. ไม่มีอักขระยูนิโคดใดที่กำหนดเป็นสัญลักษณ์มาตรฐานทางดาราศาสตร์สำหรับดาวฤกษ์ ในช่องนี้ใช้อักขระ ✶ U+2736 แต่ก็สามารถเป็นอักขระ ⋆ U+22C6 หรือเครื่องหมายดอกจัน 6 แฉก เช่น 🞶 U+1F7B6.