พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์ (พ.ศ. 2325 — สมัยรัชกาลที่ 3) พระนามเดิม หม่อมเจ้าปฐมวงศ์ เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ กับพระชายาทองอยู่ เป็นพระบรมวงศานุวงศ์พระองค์แรกที่ประสูติตั้งแต่ประดิษฐานพระราชวงศ์ จึงได้พระนามว่า "ปฐมวงศ์"

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์
พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าชั้นโท
ประสูติ	พ.ศ. 2325
สิ้นพระชนม์	สมัยรัชกาลที่ 3
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์
พระมารดา	พระชายาทองอยู่

พระประวัติ

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์ ประสูติเมื่อปี พ.ศ. 2325^[1] เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ กับพระชายาทองอยู่ เป็นพระบรมวงศานุวงศ์พระองค์แรกที่ประสูติตั้งแต่ประดิษฐานพระราชวงศ์ จึงได้พระนามว่า ปฐมวงศ์ เดิมมีพระนามว่า หม่อมเจ้าปฐมวงศ์ ต่อมาในปี พ.ศ. 2329 ทรงได้รับโปรดเกล้าฯ เลื่อนเป็น พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์ มีพระโสทรภราดา และพระโสทรภคินี 5 พระองค์ คือ

1. พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหมื่นนราเทเวศร์ (พระนามเดิม ปาน) ต้นราชสกุลปาลกะวงศ์
2. พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากระจับ
3. พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหมื่นนเรศร์โยธี (พระนามเดิม บัว)
4. พระสัมพันธวงศ์เธอ กรมหลวงเสนีบริรักษ์ (พระนามเดิม แตง) ต้นราชสกุลเสนีวงศ์
5. พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจงกล

พระองค์เจ้าปฐมวงศ์ ผนวชที่วัดระฆังโฆษิตาราม โดยมีสุนทรภู่ถวายตัวเป็นมหาดเล็ก^[2] สุนทรภู่ได้แต่งกลอนกล่าวถึงพระองค์เจ้าปฐมวงศ์ไว้ว่า

กลับถึงกรุงมุ่งหน้ามาวังหลัง คอยยืนนั่งอยู่สนองรองพระบาท
รับใช้สงฆ์พระองค์เจ้าเฝ้าไม่คาด เป็นมหาดเล็กหลวงไม่ห่วงใคร
ทรงผนวชบวชพระวัดระฆัง ใกล้วังหลังริมแม่น้ำไหลฉ่ำใส
ท่านจึงทู้อยู่นี่ไม่หนีไป พึ่งอาศัยใบบุญอุ่นทุกครา
พระองค์นี้มีนามตามเผ่าพง ราชวงศ์องค์แรกไม่แปลกหนา
เป็นโอรสยศยิ่งแต่ชิงลา หลายพรรษาผนวชสิงสิ่งโปรดปราน
ด้วยเมตตามาเสมอเจอเรียกหา ภู่จึงมาเมียงมองจ้องรับขาน
หวังพระองค์ทรงใช้ได้สำราญ ถวายงานทุกวันมั่นชั่วกาล

พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์ สิ้นพระชนม์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ไม่ปรากฏพุทธศักราช^[1] มีพระโอรสก่อนผนวช 1 องค์ คือ หม่อมเจ้าชายนิต

พงศาวลี

พงศาวลีของพระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์

8. พระยากลาโหมราชเสนา (สาย)                       4. พระอินทรรักษา (เสม)                             2. สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้ากรมพระอนุรักษ์เทเวศร์                                   20. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)               10. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                       5. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี                             11. พระอัครชายา (หยก)                       1. พระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปฐมวงศ์                                         3. พระชายาทองอยู่

อ้างอิง

1. กรมศิลปากร. สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ (2554). ราชสกุลวงศ์ (PDF). กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. p. 146. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-02-02. สืบค้นเมื่อ 2017-06-09.
2. ประวัติสุนทรภู่