ประดู่บ้าน

ประดู่บ้าน^[3][4] หรือ ประดู่กิ่งอ่อน มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Pterocarpus indicus เป็นไม้ผลัดใบขนาดใหญ่ชนิดหนึ่งในสกุล Pterocarpus วงศ์ Leguminosae

ประดู่บ้าน
สถานะการอนุรักษ์
ใกล้สูญพันธุ์  (IUCN 3.1)[1]
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	พืช Plantae
เคลด:	พืชมีท่อลำเลียง Tracheophyta
เคลด:	พืชดอก Angiosperms
เคลด:	พืชใบเลี้ยงคู่แท้ Eudicots
เคลด:	โรสิด Rosids
อันดับ:	ถั่ว Fabales
วงศ์:	ถั่ว Fabaceae
วงศ์ย่อย:	วงศ์ย่อยถั่ว
สกุล:	Pterocarpus Willd.
สปีชีส์:	Pterocarpus indicus
ชื่อทวินาม
Pterocarpus indicus Willd.
ชื่อพ้อง[2]
รายการ Echinodiscus echinatus Miq. Lingoum echinatum (Pers.) Kuntze Lingoum indicum (Willd.) Kuntze Lingoum rubrum Rumph. Lingoum saxatile Rumph. Lingoum wallichii Pierre Pterocarpus blancoi Merr. Pterocarpus carolinensis Kaneh. Pterocarpus echinata Pers. Pterocarpus indica Willd. [Spelling variant] Pterocarpus klemmei Merr. Pterocarpus obtusatus Miq. Pterocarpus pallidus Blanco Pterocarpus papuana F. Muell. Pterocarpus papuanus F.Muell. Pterocarpus pubescens Merr. Pterocarpus vidalianus Rolfe Pterocarpus wallichii Wight & Arn. Pterocarpus zollingeri Miq.

ลำต้นเคลือบด้วยเปลือกเป็นเม็ด ๆ

ถิ่นที่อยู่

ประดู่ชนิดนี้มีถิ่นกำเนิดในออสตราเลเซียตอนเหนือ, หมู่เกาะในมหาสมุทรแปซิฟิกด้านตะวันตก, ติมอร์-เลสเต, อินโดนีเซีย, มาเลเซีย,^[5] ฟิลิปปินส์, หมู่เกาะรีวกีว, หมู่เกาะโซโลมอน, เวียดนาม^[6] และภาคใต้ของไทย^[7] โดยมีการนำไปปลูกในภูมิภาคอื่น ๆ ของไทยในภายหลัง^[8]

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ประดู่บ้านเป็นพรรณไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ลักษณะทั่วไปคล้ายประดู่ แต่แตกกิ่งก้านเป็นทรงพุ่มกว้างกว่าและมีปลายกิ่งยาวห้อยระย้า^[8] มีความสูงประมาณ 10–25 เมตร ผิวเปลือกลำต้นมีสีดำหรือเทา ลำต้นเป็นพูไม่กลม แตกเป็นสะเก็ดร่องตื้น ๆ มีน้ำยางน้อยกว่าประดู่ ใบเป็นช่อแตกออกจากปลายกิ่ง มีใบย่อยประกอบอยู่ประมาณ 6–12 ใบ ลักษณะของใบเป็นรูปมนรี ปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบเรียบเป็นมันสีเขียว ใบมีขนาดยาวประมาณ 2–3 นิ้ว กว้างประมาณ 1–2 นิ้ว ดอกมีขนาดเล็กสีเหลือง ออกเป็นช่อตามปลายกิ่ง โดยช่อดอกจะแตกแขนงเป็นช่อใหญ่กว่าประดู่^[9] ผลมีขนเล็ก ๆ ปกคลุม ขนาดผลโตประมาณ 4–6 เซนติเมตร

การปลูกเลี้ยง

ประดู่บ้านต้องการแสงแดดจัด หรือกลางแจ้ง ต้องการปริมาณน้ำปานกลาง ชอบดินร่วนซุย ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด นิยมปลูกริมถนนเพราะกิ่งทอดลงห้อยย้อยสวยงาม

การใช้ประโยชน์

• ปลูกเป็นต้นไม้ประดับริมถนน เช่น ในกรุงเทพมหานคร
• ประดู่บ้านสะสมแคดเมียมได้ 470 µg/g เมื่อปลูกแบบไร้ดิน (hydroponics)^[10]
• ไม้ใช้ทำสิ่งปลูกสร้าง เครื่องมือเครื่องใช้
• เปลือกให้น้ำฝาดสำหรับฟอกหนัง ให้สีน้ำตาลสำหรับย้อมผ้า แก่นให้สีแดงคล้ำสำหรับย้อมผ้า^[11]

ชื่อเรียกตามท้องถิ่น

• ดู่บ้าน (ภาคเหนือ)
• ประดู่บ้าน, ประดู่กิ่งอ่อน, ประดู่อังสนา, อังสนา (ภาคกลาง)
• สะโน (มลายู-นราธิวาส)

ดูเพิ่ม

• ประดู่ (ประดู่ป่า)

อ้างอิง

1. Barstow, M. (2018). "Pterocarpus indicus". IUCN Red List of Threatened Species. 2018: e.T33241A2835450. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T33241A2835450.en. สืบค้นเมื่อ 19 November 2021.
2. "The Plant List: A Working List of All Plant Species". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-04-20. สืบค้นเมื่อ 16 May 2014.
3. ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556, หน้า 705.
4. เต็ม สมิตินันทน์. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เก็บถาวร 2010-05-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน สำนักงานหอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช, พ.ศ. 2549
5. Simon Gardner, Pindar Sidisunthorn and Lai Ee May, 2011. Heritage Trees of Penang. Penang: Areca Books. ISBN 978-967-57190-6-6
6. International Legume Database & Information Service: Pterocarpus indicus
7. สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 1 (ปราจีนบุรี). กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. "ต้นไม้ที่น่าสนใจ."
8. เดชา ศิริภัทร. "ประดู่ : ตำนานความหอมและบิดาแห่งราชนาวี."
9. วรรณดี พลเยี่ยม. "ดอกประดู่." เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
10. Suekhum, D., (2005). Phytoremediation of Cadmium by Selected Leguminous Plants from Hydroponic Culture. Thesis, Mahidol University.
11. ประดู่ ข้อมูลพรรณไม้ สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุ กรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

แหล่งข้อมูลอื่น

• Pterocarpus indicus (narra). Images and references – (2006) 17p
• PIER species info: Pterocarpus indicus เก็บถาวร 2008-10-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน