Loading AI tools
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ฏอลิบาน หรือ ตอลิบาน (อังกฤษ: Taliban; ปาทาน: طالبان, อักษรโรมัน: ṭālibān, แปลตรงตัว 'นักเรียน' หรือ 'ผู้แสวงหา')[45][46] ซึ่งเรียกตนเองว่า เอมิเรตส์อิสลามแห่งอัฟกานิสถาน (Islamic Emirate of Afghanistan, IEA)[47] ซึ่งคนไทยเรียกว่ากลุ่มนี้ว่า ตาลีบัน เป็นขบวนการทางศาสนา-ทางการเมืองของอิสลามิสต์ดิบันดี(Deobandi) และองค์กรทางทหารในอัฟกานิสถาน ซึ่งหลายรัฐบาลและองค์กรต่าง ๆ ได้มองว่าเป็นผู้ก่อการร้าย[48]
| ตอลิบาน | |
|---|---|
| طالبان มีส่วนร่วมใน | |
 ธงตอลิบานที่มีชะฮาดะฮ์บนนั้น | |
| ปฏิบัติการ |
|
| แนวคิด | |
| กลุ่ม | ส่วนใหญ่เป็นชาวปาทาน;[13][14] ส่วนน้อยเป็นชาวทาจิกและอุซเบก[15][16] |
| กองบัญชาการ | |
| พื้นที่ปฏิบัติการ | ทั่วประเทศอัฟกานิสถาน |
| พันธมิตร | รัฐพันธมิตร
พันธมิตรที่ไม่ใช่รัฐ
|
| ปรปักษ์ | รัฐและรัฐบาลระหว่างประเทศที่เป็นศัตรู
ศัตรูที่ไม่ใช่รัฐ |
| การสู้รบและสงคราม |
|
เป็นหนึ่งในสองหน่วยงานที่กล่าวอ้างว่าเป็นรัฐบาลที่ถูกต้องตามกฎหมายของอัฟกานิสถาน ควบคู่ไปกับสาธารณรัฐอิสลามอัฟกานิสถานซึ่งเป็นที่ยอมรับในระดับสากล
ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1996 ถึง 2001 ตอลิบานได้เข้ายึดอำนาจเหนือพื้นที่ประมาณสามในสี่ของอัฟกานิสถาน และบังคับใช้กฎหมายชารีอะฮ์หรือกฎหมายอิสลามอย่างเคร่งครัด[49] ตอลิบานเกิดขึ้นในปี ค.ศ. 1994 ซึ่งเป็นหนึ่งในกลุ่มที่โดดเด่นในสงครามกลางเมืองอัฟกานิสถาน[50] และส่วนใหญ่ประกอบไปด้วยพวกนักเรียน(ตาลิบ) จากพื้นที่ปัชตุน (Pashtun) ทางตะวันออกและทางใต้ของอัฟกานิสถานที่ได้เข้าศึกษาในโรงเรียนอิสลามแบบดั้งเดิม และต่อสู้รบในช่วงสงครามโซเวียต–อัฟกานิสถาน[51][5][6][52] ภายใต้การนำของมุฮัมมัด อุมัร ขบวนการนี้ได้แผ่ขยายไปทั่วอัฟกานิสถาน ทำให้อำนาจของกลุ่มขุนศึกมูจาฮีดีนต้องจบลง เอมิเรตส์อิสลามแห่งอัฟกานิสถานซึ่งใช้ระบบรวบอำนาจเบ็ดเสร็จ[53][54] ถูกก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1996 และได้ย้ายเมืองหลวงอัฟกานิสถานไปยังกันดะฮาร์ มันถูกควบคุมพื้นที่ส่วนใหญ่ของประเทศจนกระทั่งถูกโค่นล้มอำนาจภายหลังจากการบุกครองอัฟกานิสถานที่นำโดยอเมริกาในเดือนธันวาคม ค.ศ. 2001 หลังเหตุการณ์วินาศกรรม 11 กันยายน ในช่วงการปกครองส่วนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือของกลุ่มก่อนหน้านี้ได้ถูกจัดตั้งขึ้นโดยกลุ่มพันธมิตรฝ่ายเหนือ ซึ่งส่วนใหญ่ยังคงเป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติว่าเป็นความต่อเนื่องของรัฐอิสลามอัฟกานิสถานแบบชั่วคราว[55] ณ จุดสูงสุด การยอมรับทางการทูตอย่างเป็นทางการของรัฐบาลตอลิบานซึ่งเป็นที่ยอมรับจากสามประเทศเท่านั้น: ปากีสถาน ซาอุดีอาระเบีย และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ภายหลังต่อมากลุ่มได้ถูกจัดตั้งใหม่เป็นขบวนการก่อกบฏเพื่อต่อสู้รบกับการบริหารปกครองของนายการ์ไซซึ่งได้รับหนุนหลังจากสหรัฐและกองกำลังสนับสนุนด้านความมั่นคงนานาชาติ (International Security Assistance Force, ISAF) ที่นำโดยเนโท ในสงครามในอัฟกานิสถาน
กลุ่มตอลิบานถูกประณามจากนานาประเทศ เนื่องจากการบังคับใช้กฎหมายชารีอะฮ์ของศาสนาอิสลามอย่างเข้มงวด ซึ่งส่งผลทำให้ชาวอัฟกันหลายคนถูกปฏิบัติอย่างโหดร้ายทารุณ[56][57] ในช่วงการปกครองของพวกเขา ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1996 ถึง ค.ศ. 2001 ตอลิบานและพันธมิตรของพวกเขาได้สังหารหมู่พลเรือนชาวอัฟกัน ปฏิเสธเสบียงอาหารของยูเอ็นที่จะมอบให้แก่พลเรือนที่กำลังอดอยาก 160,000 คน และดำเนินนโยบายเกี่ยวกับพสุธาจมเพลิง ซึ่งเป็นการเผาพื้นที่อันอุดมสมบูรณ์และทำลายบ้านเรือนหลายหมื่นหลัง[58][59][60][61][62][63] ในขณะที่ตอลิบานควบคุมอัฟกานิสถาน พวกเขาสั่งห้ามกิจกรรมเคลื่อนไหวและสื่อต่าง ๆ รวมทั้งภาพวาด[64] ภาพถ่าย[65] และภาพยนตร์ที่แสดงให้เห็นถึงภาพของคนหรือสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ[66] พวกเขายังสั่งห้ามในการใช้เครื่องเล่นดนตรีทุกชนิด ยกเว้นเพียงการใช้ดาฟ(daf) ซึ่งเป็นเครื่องเล่นดนตรีประเภทกลองชนิดหนึ่ง[67] ตอลิบานได้กีดกันไม่ให้เด็กสาวและหญิงสาวในการเข้าศึกษาในโรงเรียน[68] สั่งห้ามไม่ให้ผู้หญิงทำงานนอกสถานพยาบาล(แพทย์ชายจะถูกสั่งห้ามไม่ให้รักษาผู้หญิง)[69] และกำหนดให้ผู้หญิงต้องมาพร้อมกับญาติผู้ชายและสวมผ้าบุรเกาะอ์ตลอดเวลาเมื่ออยู่ในที่สาธารณะ[70] ถ้าผู้หญิงทำผิดกฏข้อบังคับบางอย่าง พวกเขาจะถูกเฆี่ยนตีหรือประหารชีวิตต่อหน้าสาธารณะ[71] ชนกลุ่มน้อยทางศาสนาและชาติพันธุ์ถูกเลือกปฏิบัติอย่างหนักในช่วงการปกครองของตอลิบาน ตามข้อมูลขององค์การสหประชาชาติ กลุ่มตอลิบานและพันธมิตรของพวกเขาได้มีส่วนรับผิดชอบต่อการเสียชีวิตของพลเรือนชาวอัฟกันถึง 76% ในปี ค.ศ. 2010 และ 80% ในปี ค.ศ. 2011 และ 2012[72][73][74][75][76][77] กลุ่มตอลิบานยังมีส่วนร่วมในการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ทางวัฒนธรรม ทำลายอนุสรณ์สถานมากมาย รวมทั้งพระพุทธรูปแห่งบามียานซึ่งมีอายุนับเก่าแก่มา 1,500 ปี ที่มีชื่อเสื่องโด่งดัง.[78][79][80][81]
อุดมการณ์ของตอลิบานได้ถูกอธิบายว่าเป็นการผสมผสานรูปแบบ "นวัตกรรม" ของกฎหมายอิสลามชารีอะฮ์ที่มีพื้นฐานมาจากมูลฐานนิยมของดิบันดี[82] และความเชื่อทางศาสนาอิสลามที่เข้มแข็ง ซึ่งได้ผสมเข้าด้วยกัน[82] กับบรรทัดฐานทางสังคมและวัฒนธรรมของปัชตุน ซึ่งเป็นที่รู้จักกันคือ ปัชตุนวาลี (Pashtunwali)[13][14][83][84] เนื่องจากกลุ่มตอลิบานส่วนใหญ่เป็นชนเผ่าปัชตุนกันหมด
หน่วยข่าวกรองระหว่างราชการ (Inter-Services Intelligence, ISI) และการทหารของปากีสถานถูกกล่าวหาอย่างกว้างขวางโดยประชาคมระหว่างประเทศและรัฐบาลอัฟกานิสถานว่าได้ให้การสนับสนุนกลุ่มตอลิบานในช่วงการก่อตั้งและช่วงเวลาที่อยู่ในอำนาจ และสนับสนุนกลุ่มตอลิบานอย่างต่อเนื่องในช่วงการก่อกบฏ ปากีสถานได้ระบุว่าได้ยกเลิกให้การสนับสนุนทั้งหมดแก่กลุ่มนี้ หลังเหตุการณ์วินาศกรรม 11 กันยายน[19][20][85][86][87][88] ในปี ค.ศ. 2001 ได้มีรายงานว่า ชาวอาหรับ 2,500 คนซึ่งภายใต้การบังคับบัญชาของผู้นำอัลกออิดะฮ์ อุซามะฮ์ บิน ลาดิน ซึ่งต่อสู้รบเพื่อกลุ่มตอลิบาน[89]
ภายหลังกรุงคาบูลถูกตีแตก เมื่อวันที่ 15 สิงหาคม ค.ศ. 2021 กลุ่มตอลิบานได้เข้าควบคุมอัฟกานิสถานอีกครั้ง
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
