กลุ่มชนอิหร่าน (อังกฤษ: Iranian peoples;[1] Iranic peoples[2][3]) เป็นกลุ่มชาติพันธุ์-ภาษาอินโด-ยูโรเปียนจำนวนมาก[1][4] ที่ระบุด้วยการใช้ภาษากลุ่มอิหร่านและวัฒนธรรมอื่นที่คล้าย ๆ กัน
ข้อมูลเบื้องต้น ภูมิภาคที่มีประชากรอย่างมีนัยสำคัญ, ภาษา ...
กลุ่มชนอิหร่าน |
| ภูมิภาคที่มีประชากรอย่างมีนัยสำคัญ |
|---|
เอเชียตะวันตก, อานาโตเลีย, คอเคซัส, ออสซีเชีย, เอเชียกลาง, เอเชียตะวันตกเฉียงใต้ และซินเจียงตะวันตก
(อดีตรวม: ยุโรปตะวันออก) |
| ภาษา |
|---|
| กลุ่มภาษาอิหร่าน สาขาในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน |
| ศาสนา |
|---|
ส่วนใหญ่: อิสลาม (ซุนนีและชีอะฮ์) ส่วนน้อย: คริสต์ (อีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์, Nestorian, โปรเตสแตนต์ และโรมันคาทอลิก), ไม่มีศาสนา, โซโรอัสเตอร์, ยูดาห์, บาไฮ, Uatsdin, ลัทธิยาร์ซาน, อเทวนิยม และลัทธิยาซีดี
(อดีตรวม: ศาสนามาณีกีและพุทธ) |
ปิด
เชื่อว่าอิหร่านดั้งเดิมถูกรวมมาจากสาขาต่างหากของภาษากลุ่มอินโด-อิเรเนียนในเอเชียกลางช่วงกลางสหัสวรรษที่ 2 ก่อนคริสต์ศักราช[5][6] ในช่วงสูงสุดตอนกลางสหัสวรรษที่ 1 ก่อนคริสต์ศักราช ดินแดนของกลุ่มชนอิหร่านขยายไปถึงยูเรเชียสเตปป์ทั้งหมดจากที่ราบใหญ่ฮังการีทางตะวันตกถึงที่ราบสูงออร์ดอสทางตะวันออก และที่ราบสูงอิหร่านทางใต้[7] จักรวรรดิอิหร่านตะวันตกทางใต้ครอบครองพื้นที่โลกเก่าจำนวนมากในศตวรรษที่ 6 ก่อนคริสต์ศักราช ทำให้มีการสืบทอดวัฒนธรรมสำคัญ และอิหร่านตะวันออกแถบสเตปป์มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาการเป็นชนร่อนเร่ยูเรเชียและเส้นทางสายไหม[8][5]
ในคริสต์สหัสวรรษที่ 1 พื้นที่อยู่อาศัยของกลุ่มชนนี้ส่วนใหญ่ที่อยู่ในพื้นที่สเตปป์และทะเลทรายของยูเรเชีย[9] ลดลงจากการขยายตัวของชาวสลาฟ, เจอร์แมนิก, เตอร์กิก และมองโกล และมีหลายกลุ่มที่ถูกแผลงเป็นสลาฟ[10][11][12][13] และเติร์ก[14][15] กลุ่มชนอิหร่านในปัจจุบันมีทั้งบาลอจ, กีแลก, เคิร์ด, ลูร์, มอแซนเดรอน, ออสซีเชีย, พอมีรี, ปาทาน, เปอร์เซีย, ตัต, ทาจิก, ทอลิช, วาคี, ยัฆโนบี และซาซา กลุ่มชนในปัจจุบันอาศัยทั่วที่ราบสูงอิหร่าน ตั้งแต่คอเคซัสทางเหนือถึงอ่าวเปอร์เซียทางใต้ และประเทศตุรกีทางตะวันออกจนถึงซินเจียงตะวันออกทางตะวันออก[16]—บางครั้งมีการเรียกภูมิภาคนี้ว่า ทวีปทางวัฒนธรรมอิหร่าน (Iranian Cultural Continent) ซึ่งนำเสนอถึงบริเวณไกลสุดของผู้พูดภาษาอิหร่านและอิทธิพลที่สำคัญของกลุ่มชนอิหร่านผ่านการเข้าถึงทางภูมิรัฐศาสตร์ของเกรตเตอร์อิหร่าน[17]
The Encyclopedia Americana. Vol. 15. 1954. p. 306.
Harmatta 1992, p. 348: "From the first millennium b.c., we have abundant historical, archaeological and linguistic sources for the location of the territory inhabited by the Iranian peoples. In this period the territory of the northern Iranians, they being equestrian nomads, extended over the whole zone of the steppes and the wooded steppes and even the semi-deserts from the Great Hungarian Plain to the Ordos in northern China." Brzezinski, Richard; Mielczarek, Mariusz (2002). The Sarmatians, 600 BC-AD 450. Osprey Publishing. p. 39. (...) Indeed, it is now accepted that the Sarmatians merged in with pre-Slavic populations.
Adams, Douglas Q. (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. Taylor & Francis. p. 523. (...) In their Ukrainian and Polish homeland the Slavs were intermixed and at times overlain by Germanic speakers (the Goths) and by Iranian speakers (Scythians, Sarmatians, Alans) in a shifting array of tribal and national configurations.
Atkinson, Dorothy; Dallin, Alexander; Lapidus, Gail Warshofsky, บ.ก. (1977). Women in Russia. Stanford University Press. p. 3. ISBN 978-0-8047-0910-1. (...) Ancient accounts link the Amazons with the Scythians and the Sarmatians, who successively dominated the south of Russia for a millennium extending back to the seventh century B.C. The descendants of these peoples were absorbed by the Slavs who came to be known as Russians.
Slovene Studies. Vol. 9–11. Society for Slovene Studies. 1987. p. 36. (...) For example, the ancient Scythians, Sarmatians (amongst others) and many other attested but now extinct peoples were assimilated in the course of history by Proto-Slavs.
Roy, Olivier (2007). The New Central Asia: Geopolitics and the Birth of Nations. I.B. Tauris. p. 6. ISBN 978-1-84511-552-4. The mass of the Oghuz who crossed the Amu Darya towards the west left the Iranian Plateau, which remained Persian and established themselves more to the west, in Anatolia. Here they divided into Ottomans, who were Sunni and settled, and Turkmens, who were nomads and in part Shiite (or, rather, Alevi). The latter were to keep the name 'Turkmen' for a long time: from the thirteenth century onwards they 'Turkised' the Iranian populations of Azerbaijan (who spoke west Iranian languages such as Tat, which is still found in residual forms), thus creating a new identity based on Shiism and the use of Turkish. These are the people today known as Azeris.
Emmerick, Ronald Eric (23 February 2016). "Iranian languages". Encyclopædia Britannica. สืบค้นเมื่อ 9 September 2018. Frye, Richard Nelson (2005). Greater Iran. p. xi. ISBN 978-1-56859-177-3. (...) Iran means all lands and people where Iranian languages were and are spoken, and where in the past, multi-faceted Iranian cultures existed.
- Anthony, David W. (2007). The Horse, The Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders From the Eurasian Steppes Shaped The Modern World. Princeton University Press.
- Anthony, D. W. (2009). "The Sintashta Genesis: The Roles of Climate Change, Warfare, and Long-Distance Trade". ใน Hanks, B.; Linduff, K. (บ.ก.). Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals, and Mobility. Cambridge University Press. pp. 47–73. doi:10.1017/CBO9780511605376.005. ISBN 978-0-511-60537-6.
- Banuazizi, Ali and Weiner, Myron (eds.). The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan (Contemporary Issues in the Middle East), Syracuse University Press (August 1988). ISBN 0-8156-2448-4.
- Beckwith, Christopher I. (16 March 2009). Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton University Press. ISBN 978-0691135892. สืบค้นเมื่อ 29 May 2015.
- Burrow, T. (1973), "The Proto-Indoaryans", Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 105 (2): 123–140, doi:10.1017/S0035869X00130837, JSTOR 25203451
- Canfield, Robert (ed.). Turko-Persia in Historical Perspective, Cambridge University Press, Cambridge (2002). ISBN 0-521-52291-9
- Chopra, R. M.,"Indo-Iranian Cultural Relations Through The Ages", Iran Society, Kolkata, 2005.
- Curzon, R. The Iranian People of the Caucasus. ISBN 0-7007-0649-6.
- Derakhshani, Jahanshah. Die Arier in den nahöstlichen Quellen des 3. und 2. Jahrtausends v. Chr., 2nd edition (1999). ISBN 964-90368-6-5.
- Diakonoff, Igor M.; Kuz'mina, E. E.; Ivantchik, Askold I. (1995). "Two Recent Studies of Indo-Iranian Origins". Journal of the American Oriental Society. American Oriental Society. 115 (3): 473–477. doi:10.2307/606224. JSTOR 606224.
- Frye, Richard, Greater Iran, Mazda Publishers (2005). ISBN 1-56859-177-2.
- Frye, Richard. Persia, Schocken Books, Zurich (1963). ASIN B0006BYXHY.
- Hanks, B.; Linduff, K. (2009). "Late Prehistoric Mining, Metallurgy, and Social Organization in North Central Eurasia". ใน Hanks, B.; Linduff, K. (บ.ก.). Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals, and Mobility. Cambridge University Press. pp. 146–167. doi:10.1017/CBO9780511605376.005. ISBN 978-0-511-60537-6.
- Harmatta, János (1992). "The Emergence of the Indo-Iranians: The Indo-Iranian Languages" (PDF). ใน Dani, A. H.; Masson, V. M. (บ.ก.). History of Civilizations of Central Asia: The Dawn of Civilization: Earliest Times to 700 B. C. UNESCO. pp. 346–370. ISBN 978-92-3-102719-2. สืบค้นเมื่อ 29 May 2015.
- Kennedy, Hugh. The Prophet and the Age of the Caliphates, Longman, New York, NY (2004). ISBN 0-582-40525-4
- Khoury, Philip S. & Kostiner, Joseph. Tribes and State Formation in the Middle East, University of California Press (1991). ISBN 0-520-07080-1.
- Koryakova, L. (1998a). "Sintashta-Arkaim Culture". The Center for the Study of the Eurasian Nomads (CSEN). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-02-28. สืบค้นเมื่อ 16 September 2010.
- Koryakova, L. (1998b). "An Overview of the Andronovo Culture: Late Bronze Age Indo-Iranians in Central Asia". The Center for the Study of the Eurasian Nomads (CSEN). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-02-28. สืบค้นเมื่อ 16 September 2010.
- Kuznetsov, P.F. (September 2006). "The emergence of Bronze Age chariots in eastern Europe". Antiquity. 80 (309): 638–645. doi:10.1017/S0003598X00094096. S2CID 162580424.
- Mallory, J.P. (1989). In Search of the Indo-Europeans: Language, Archaeology, and Myth. London: Thames & Hudson..
- Mallory, J. P. (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. Taylor & Francis. ISBN 978-1884964985. สืบค้นเมื่อ 15 February 2015.
- Mallory, J. P.; Mair, Victor H. (2008). The Tarim Mummies: Ancient China and the Mystery of the Earliest Peoples from the West. Thames & Hudson. ISBN 9780500283721.
- McDowall, David. A Modern History of the Kurds, I.B. Tauris, 3rd Rev edition (2004). ISBN 1-85043-416-6.
- Nassim, J. Afghanistan: A Nation of Minorities, Minority Rights Group, London (1992). ISBN 0-946690-76-6.
- Parpola, Asko (1999). "The formation of the Aryan branch of Indo-European". ใน Blench, Roger; Spriggs, Matthew (บ.ก.). Archaeology and Language. Vol. III: Artefacts, languages and texts. London and New York: Routledge..
- Iran Nama, (Iran Travelogue in Urdu) by Hakim Syed Zillur Rahman, Tibbi Academy, Aligarh, India (1998).
- Riasanovsky, Nicholas. A History of Russia, Oxford University Press, Oxford (2004). ISBN 0-19-515394-4.
- Sims-Williams, Nicholas. Indo-Iranian Languages and People, British Academy (2003). ISBN 0-19-726285-6.
- Schenker, Alexander M. (2008). "Proto-Slavonic". ใน Comrie, Bernard; Corbett, Greville G. (บ.ก.). The Slavonic Languages. Routledge. pp. 60–121. ISBN 978-0-415-28078-5.
- Sussex, Roland; Cubberley, Paul (2011). The Slavic Languages. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29448-5.
- Waldman, Carl; Mason, Catherine (2006). Encyclopedia of European Peoples. Infobase Publishing. ISBN 978-1438129181. สืบค้นเมื่อ 16 January 2015.
- Anthony, David W. (2007). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders From the Eurasian Steppes Shaped The Modern World. Princeton University Press.
- Balanovsky, Oleg; Zhabagin, Maxat; Agdzhoyan, Anastasiya; Chukhryaeva, Marina; Zaporozhchenko, Valery; Utevska, Olga; Highnam, Gareth; Sabitov, Zhaxylyk; Greenspan, Elliott; Dibirova, Khadizhat; Skhalyakho, Roza; Kuznetsova, Marina; Koshel, Sergey; Yusupov, Yuldash; Nymadawa, Pagbajabyn; Zhumadilov, Zhaxybay; Pocheshkhova, Elvira; Haber, Marc; a. Zalloua, Pierre; Yepiskoposyan, Levon; Dybo, Anna; Tyler-Smith, Chris; Balanovska, Elena (2015). "Deep Phylogenetic Analysis of Haplogroup G1 Provides Estimates of SNP and STR Mutation Rates on the Human Y-Chromosome and Reveals Migrations of Iranic Speakers". PLOS ONE. 10 (4): e0122968. Bibcode:2015PLoSO..1022968B. doi:10.1371/journal.pone.0122968. PMC 4388827. PMID 25849548.
