พระกฤษณะ

พระกฤษณะ (/ˈkrɪʃnə/,^[12] ออกเสียง [ˈkr̩ʂɳɐ] ( ฟังเสียง); สันสกฤต: कृष्ण, IAST: Kṛṣṇa) เป็นเทพเจ้าองค์สำคัญในศาสนาฮินดู หนึ่งในแปดอวตารของพระวิษณุ และในบางธรรมเนียมบูชาในฐานะสวยัมภควัน หรือพระเจ้าสูงสุด^[13] พระกฤษณะเป็นเทพเจ้าแห่งการปกป้องดูแล, ความเมตตา, ความอ่อนโยน และความรัก^[14][1] รวมถึงเป็นหนึ่งในเทพเจ้าฮินดูที่ได้รับการบูชาแพร่หลายที่สุด^[15] ชาวฮินดูเฉลิมฉลองวันประสูติของพระกฤษณะทุกปีในเทศกาลกฤษณชันมาษฏมีตามปฏิทินฮินดู ซึ่งตรงกับเดือนสิงหาคมถึงกันยายนตามปฏิทินเกรกอเรียน^[16][17]

พระกฤษณะ
เทพเจ้าแห่งการปกป้อง, เมตตา, ความอ่อนโยน และความรัก;[1] โยเคศวร – เทพเจ้าแห่งโยคะและโยคี;[2][3] ปรพรหมัน, สวยัมภควัน (กฤษณ-ไวษณวะ)
ส่วนหนึ่งของ ทศาวตาร
เทวรูปพระกฤษณะในศรีมหามริอัมมันโกยิล สิงคโปร์
ชื่อในอักษรเทวนาครี	कृष्ण
ชื่อในการทับศัพท์ภาษาสันสกฤต	Kṛṣṇa
ส่วนเกี่ยวข้อง	สวยัมภควัน พรหมัน (กฤษณ-ไวษณวะ) อวตารของพระวิษณุ ทศาวตาร รธกฤษณะ[4][5]
ที่ประทับ	โคโลก วฤณทาวัน โคกุล ทวารกา
มนตร์	หเรกฤษณะ โอม นโม ภควเต วาสุเทวาย
อาวุธ	สุทรรศนจักร กาวโมฑกี
ศึกสำคัญ	สงครามทุ่งกุรุเกษตร
พาหนะ	ครุฑ
คัมภีร์	ภควตาปุราณะ หริวงศ์ วิษณุปุราณะ มหาภารตะ (ภควัตคีตา) พรหมไววรรตปุราณะ
เทศกาล	กฤษณชันมาษฏมี โฮลี โคปาษตมี โควรรธนปูชา กรติกปุรณิมา ศระทปุรณิมา ลถมัรโหลี
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	มถุรา สุรเสนา (ปัจจุบันคือรัฐอุตตรประเทศ อินเดีย)[6]
เสียชีวิต	ภัลกะ เสาราษฏระ (ปัจจุบันคือเวรวัล รัฐคุชราต อินเดีย)[7]
คู่ครอง	พระแม่ราธา พระแม่รุกขมินี สัตยภัม กลินทิ ชัมพวตี นัคนชิตี มิตรวินท์ ภัทรา ลักษมณะ และอีก 16,000 – 16,100 องค์[8] [note 1]
บุตร - ธิดา	ปราทยุมนะ สัมพะ ภานุ ฯลฯ[10] [note 2]
บิดา-มารดา	เทวกี (มารดา) วสุเทพ (บิดา) ยโศทา (แม่นม) นันทะ (พ่อนม)
พี่น้อง	พระพลราม (พี่/น้องชาย) สุภัทรา (พี่/น้องสาว) โยคมายา (พี่/น้องสาว)
ราชวงศ์	ยทุวงศ์-จันทรวงศ์

เรื่องราวในพระชนม์ชีพของพระกฤษณะเรียกว่า "กฤษณลีลา" พระกฤษณะทรงเป็นตัวละครสำคัญในมหาภารตะ, ภควตาปุราณะ, พรหมไววรรตปุราณะ และ ภควัตคีตา นอกจากนี้ยังปรากฏการกล่าวถึงพระองค์ในเอกสารเชิงปรัชญา, เทววิทยา และ ปรัมปราวิทยาฮินดูอีกหลายชิ้นงาน^[18] ในวรรณกรรมต่าง ๆ มีเขียนถึงพระกฤษณะในรูปปางต่าง ๆ กัน ทั้งในรูปเทพเจ้าองค์น้อย, เทพเจ้าที่ขี้เล่น, วีรบุรุษผู้ยิ่งใหญ่ ไปจนถึงพระเป็นเจ้าผู้สูงสุดแห่งจักรวาล^[19] ประติมานวิทยาของพระกฤษณะจึงเป็นการสะท้อนตำนานต่าง ๆ เหล่านี้ ผ่านการแสดงรูปปางพระองค์ในแต่ละช่วงวัย เช่นในรูปของทารกกำลังกินเนย, เด็กชายกำลังบรรเลงปี่ขลุ่ยหรือคู่กับพระราธา และในรูปของผู้ทรงราชรถกำลังสนทนาอย่างน่าเกรงขามกับอรชุน^[20]

พระนามหรือพระนามคล้ายกันของพระกฤษณะปรากฏในเอกสารและวัฒนธรรมที่อายุเก่าแก่ถึง 1000 ปีก่อนคริสต์กาล^[21] ในบางธรรมเนียมย่อย มีการบูชาพระกฤษณะในฐานะ สวยัมภควัน (พระเจ้าสูงสุด) ในธรรมเนียมเช่นกฤษณลัทธิ ธรรมเนียมย่อยเหล่านี้เติบโตขึ้นในยุคขบวนการภักติในยุคกลาง^[22][23] วรรณกรรมที่เกี่ยวข้องกับพระกฤษณะยังมีอิทธิพลมากต่อศิลปนาฏกรรมมากมาย เช่น ภารตนาฏยัม, กถกาลี, กูชีปูดี, โอฑิสสี และ มณีปุรีนาฏกรรม^[24][25] มีการบูชาพระกฤษณะทั่วไปในทุกคติธรรมเนียมของศาสนาฮินดู และมีบูชามากเป็นพิเศษในแถบวฤนทาวัน รัฐอุตตรประเทศ,^[26] ทวารกะ และ ชูนครห์ รัฐคุชราต; บูชาในรูปปางชคันนาถ ในโอริศา, มายาปุระ รัฐเบงกอลตะวันตก;^[22][27][28] บูชาในรูปปางวิโฐพา ในปัณฒรปุระ รัฐมหาราษฏระ, ศรีนาถจี ในนาถทวาระ รัฐราชสถาน,^[22][29] อุทุปีกฤษณะในรัฐกรณาฏกะ,^[30] ปรรถสารถี ในรัฐทมิฬนาฑู, อรันมุละ, รัฐเกรละ และ คุรุวยูรัปปัน ในคุรุวยูร รัฐเกรละ^[31] นับตั้งแต่ทศวรรษ 1960s เป็นต้นมา คติการบูชาพระกฤษณะยังเผยแผ่ไปยังโลกตะวันตกและแอฟริกา โดยเฉพาะจากกิจการของอิสก์คอน^[32]

หมายเหตุ

1. Radha is seen as Krishna's lover-consort. On the other hand, Rukmini and others are married to him. Krishna had eight chief wives, who were referred to as the Ashtabharya. The regional texts vary in the identity of Krishna's wife (consort), some presenting it as Rukmini, some as Radha, all gopis, and some identifying all to be different aspects or manifestation of Devi Lakshmi.^[8][9]
2. Number of Krishna's children varies from one interpretation to another. According to some scriptures like the Bhagavata Purana, Krishna had 10 children from each of his wives (16,008 wives and 160,080 children)^[11]

อ้างอิง

1. Bryant & Ekstrand 2004, pp. 20–25, quote: "Three Dimensions of Krishna's Divinity (...) divine majesty and supremacy, (...) divine tenderness and intimacy, (...) compassion and protection., (..., p. 24) Krishna as the God of Love".
2. Swami Sivananda (1964). Sri Krishna. Bharatiya Vidya Bhavan. p. 4.
3. "Krishna the Yogeshwara". The Hindu. 12 September 2014.
4. Bryant 2007, p. 114.
6. Raychaudhuri 1972, p. 124 harvnb error: no target: CITEREFRaychaudhuri1972 (help)
8. John Stratton Hawley, Donna Marie Wulff (1982). The Divine Consort: Rādhā and the Goddesses of India. Motilal Banarsidass Publisher. p. 12. ISBN 978-0-89581-102-8.
9. Bryant 2007, p. 443.
10. Naravane, Vishwanath S. (1987). A Companion to Indian Mythology: Hindu, Buddhist & Jaina (ภาษาอังกฤษ). Thinker's Library, Technical Publishing House.
11. Sinha, Purnendu Narayana (1950). A Study of the Bhagavata Purana: Or, Esoteric Hinduism (ภาษาอังกฤษ). Library of Alexandria. ISBN 978-1-4655-2506-2.
12. "Krishna". Random House Webster's Unabridged Dictionary.
13. "Krishna". Encyclopædia Britannica Online.
14. Ben-Ami Scharfstein (1993). Ineffability: The Failure of Words in Philosophy and Religion. State University of New York Press. p. 166. ISBN 978-0-7914-1347-0.
15. Freda Matchett (2001). Krishna, Lord Or Avatara?. Psychology Press. p. 199. ISBN 978-0-7007-1281-6.
16. "Krishna". World History Encyclopedia.
17. James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. pp. 314–315. ISBN 978-0-8239-3179-8.
18. Richard Thompson, Ph.D. (ธันวาคม 1994). "Reflections on the Relation Between Religion and Modern Rationalism". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 4 มกราคม 2011. สืบค้นเมื่อ 12 เมษายน 2008.
19. Mahony, W. K. (1987). "Perspectives on Krsna's Various Personalities". History of Religions. 26 (3): 333–335. doi:10.1086/463085. JSTOR 1062381. S2CID 164194548. Quote: "Krsna's various appearances as a divine hero, alluring god child, cosmic prankster, perfect lover, and universal supreme being (...)".
20. Knott 2000, pp. 15, 36, 56
22. Hardy 1987, pp. 387–392.
23. Ravi Gupta and Kenneth Valpey (2013), The Bhagavata Purana, Columbia University Press, ISBN 978-0231149990, pp. 185–200
24. Bryant 2007, p. 118.
25. ML Varadpande (1987), History of Indian Theatre, Vol 1, Abhinav, ISBN 978-8170172215, pp. 98–99
26. Hawley 2020.
27. Miśra 2005.
28. J. Gordon Melton (2011). Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations. ABC-Clio. pp. 330–331. ISBN 978-1-59884-205-0.
29. Cynthia Packert (2010). The Art of Loving Krishna: Ornamentation and Devotion. Indiana University Press. pp. 5, 70–71, 181–187. ISBN 978-0-253-22198-8.
30. Bryant 2007, p. 3.
31. Lavanya Vemsani (2016). Krishna in History, Thought, and Culture. ABC-CLIO. pp. 112–113. ISBN 978-1-61069-211-3.
32. Selengut, Charles (1996). "Charisma and Religious Innovation:Prabhupada and the Founding of ISKCON". ISKCON Communications Journal. 4 (2). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 10 July 2012.

บรรณานุกรม

• Archer, W. G. (2004) [1957]. The Loves of Krishna in Indian Painting and Poetry. Mineola, NY: Dover Publ. ISBN 0-486-43371-4.
• Basu, M. M. (1932). The Post-Caitanya Sahajiya Cult of Bengal. Calcutta: University of Calcutta Press.
• Beck, Guy L. (1993). Sonic Theology: Hinduism and Sacred Sound. Studies in Comparative Religion. Columbia, SC: University of South Carolina Press. ISBN 0872498557.
• Beck, Guy L., บ.ก. (2005). Alternative Krishnas: Regional and Vernacular Variations on a Hindu Deity. Albany, NY: SUNY Press. ISBN 978-0-7914-6415-1.
• Brown, C. Mackenzie (1983). "The Origin and Transmission of the Two "Bhāgavata Purāṇas": A Canonical and Theological Dilemma". Journal of the American Academy of Religion. 51 (4): 551–567. doi:10.1093/jaarel/li.4.551. JSTOR 1462581.
• Bryant, Edwin F.; Ekstrand, Maria (2004). The Hare Krishna Movement: The Postcharismatic Fate of a Religious Transplant. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-50843-8.
• Bryant, Edwin F. (2004). Krishna: the beautiful legend of God. Penguin. ISBN 978-0-14-044799-6.
• Bryant, Edwin F. (2007), Krishna: A Sourcebook, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-514891-6
• Dimmitt, Cornelia; van Buitenen, J. A. B. (2012). Classical Hindu Mythology: A Reader in the Sanskrit Puranas. Temple University Press (1st Edition: 1977). ISBN 978-1-4399-0464-0.
• Doniger, Wendy (1993). Purana Perennis: Reciprocity and Transformation in Hindu and Jaina Texts. SUNY Press. ISBN 978-0-7914-1381-4.
• Eschmann, Anncharlott; Kulke, Hermann; Tripathi, Gaya Charan, บ.ก. (1978) [Rev. ed. 2014]. The Cult of Jagannath and the regional tradition of Orissa. South Asian Studies, 8. New Delhi: Manohar. ISBN 978-8173046179.
• Flood, Galvin D. (1996), An Introduction to Hinduism, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-43878-0
• Gaurangapada, Swami. "Sixty-four qualities of Sri Krishna". Nitaaiveda. Nitaiiveda. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 30 August 2013. สืบค้นเมื่อ 2013-05-24.
• Goswami, S. D. (1995). The Qualities of Sri Krsna. GNPress. ISBN 978-0-911233-64-3. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 18 พฤษภาคม 2015.
• Hardy, Friedhelm E. (1987). "Kṛṣṇaism". ใน Mircea Eliade (บ.ก.). The Encyclopedia of Religion. Vol. 8. New York: MacMillan. pp. 387–392. ISBN 978-0-02897-135-3 – โดยทาง Encyclopedia.com.
• Hardy, Friedhelm E. (1981). Viraha-Bhakti: The Early Development of Kṛṣṇa Devotion in South India. Oxford University South Asian Studies Series. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-564916-8.
• Hawley, John Stratton (2020). Krishna's Playground: Vrindavan in the 21st Century. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0190123987.
• Irwin, John (1974). "The Heliodorus Pillar at Besanagar". Puratattva. Archaeological Society of India (co-published Art and Archaeology Research Papers, USA). 8: 166–176.
• Khare, M. D. (1967). "Discovery of a Vishnu temple near the Heliodorus pillar, Besnagar, Dist. Vidisha (MP)". Lalit Kala. 13: 21–27. JSTOR 44138838.
• Khare, M. D. (1975). "The Heliodorus Pillar – A Fresh Appraisal: A Rejoinder". Proceedings of the Indian History Congress. 36: 92–97. JSTOR 44138838.
• Miśra, Narayan (2005). Durga Nandan Mishra (บ.ก.). Annals and Antiquities of the Temple of Jagannātha. New Delhi: Sarup & Sons. ISBN 81-7625-747-8.
• Shah, Natubhai (2004) [First published in 1998], Jainism: The World of Conquerors, vol. I, Motilal Banarsidass, ISBN 978-81-208-1938-2
• Singh, Upinder (2016), A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century, Pearson Education, ISBN 978-93-325-6996-6
• The Mahabharata of Krishna-Dwaipayana Vyasa, translated by Kisari Mohan Ganguli, published between 1883 and 1896
• The Vishnu-Purana, translated by H. H. Wilson, (1840)
• The Srimad Bhagavatam, translated by A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada, (1988) copyright Bhaktivedanta Book Trust
• Knott, Kim (2000), Hinduism: A Very Short Introduction, Oxford University Press, p. 160, ISBN 978-0-19-285387-5
• The Jataka or Stories of the Buddha's Former Births, edited by E. B. Cowell, (1895)
• Matchett, Freda (2001). Kṛṣṇa, Lord or Avatāra?. Routledge. ISBN 978-0-7007-1281-6.
• Sangave, Vilas Adinath (2001), Facets of Jainology: Selected Research Papers on Jain Society, Religion, and Culture, Mumbai: Popular Prakashan, ISBN 978-81-7154-839-2
• Susan V Mishra; Himanshu P Ray (2017). The Archaeology of Sacred Spaces. Routledge. ISBN 978-1-138-67920-7.
• Garuda Pillar of Besnagar, Archaeological Survey of India, Annual Report (1908–1909). Calcutta: Superintendent of Government Printing, 1912, 129.
• Marijke J. Klokke (2000). Narrative Sculpture and Literary Traditions in South and Southeast Asia. Brill. ISBN 978-90-04-11865-2.
• Kumar Das, Sisir (2006). A history of Indian literature, 500–1399. Sahitya Akademi. ISBN 978-81-260-2171-0.
• Ramnarace, Vijay (2014). Rādhā-Kṛṣṇa's Vedāntic Debut: Chronology & Rationalisation in the Nimbārka Sampradāya (PDF) (PhD thesis). University of Edinburgh.
• Rocher, Ludo (1986). The Puranas. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-02522-5.
• Rosen, Steven (2006). Essential Hinduism. New York: Praeger. ISBN 978-0-275-99006-0.
• Schomer, Karine; McLeod, W. H., บ.ก. (1987), The Sants: Studies in a Devotional Tradition of India, Motilal Banarsidass, ISBN 978-8120802773
• Sheridan, Daniel (1986). The Advaitic Theism of the Bhāgavata Purāṇa. Columbia, Mo: South Asia Books. ISBN 978-81-208-0179-0.
• Starza, O. M. (1993). The Jagannatha Temple at Puri: Its Architecture, Art and Cult. Studies in South Asian culture, 15. Leiden; New York; Köln: Brill. ISBN 90-04-09673-6.
• Sutton, Nicholas (2000). Religious doctrines in the Mahābhārata. Motilal Banarsidass Publ. p. 477. ISBN 978-81-208-1700-5.
• Toffin, Gérard (2012). "The Power of Boundaries: Transnational Links among Krishna Pranamis of India and Nepal". ใน John Zavos; และคณะ (บ.ก.). Public Hinduisms. New Delhi: Sage Publ. India. pp. 249–254. ISBN 978-81-321-1696-7.
• Valpey, Kenneth R. (2006). Attending Kṛṣṇa's image: Caitanya Vaiṣṇava mūrti-sevā as devotional truth. New York: Routledge. ISBN 978-0-415-38394-3.
• History of Indian Theatre By M. L. Varadpande. Chapter Theatre of Krishna, pp. 231–94. Published 1991, Abhinav Publications, ISBN 81-7017-278-0.
• Varadpande, Manohar Laxman (1987). History of Indian theatre. Vol. 3. Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-221-5.
• Zimmer, Heinrich (1953) [1952], Campbell, Joseph (บ.ก.), Philosophies Of India, London: Routledge & Kegan Paul Ltd, ISBN 978-81-208-0739-6

แหล่งข้อมูลอื่น