กระเทียมต้น

กระเทียมต้น ชื่อวิทยาศาสตร์: Allium ampeloprasum var. porrum (L.), บางครั้งใช้ว่า Allium porrum เป็นพืชผักชนิดหนึ่งอยู่ในกลุ่มเดียวกับหอมและกระเทียม ในวงศ์ Amaryllidaceae วงศ์ย่อย Allioideae^[1] ผักที่ใกล้เคียงคือกระเทียมโทน (elephant garlic) และ kurrat ซึ่งเป็นสปีชีส์ย่อยของ Allium ampeloprasum และใช้เป็นอาหารได้ต่างกัน ส่วนที่กินได้ของกระเทียมต้นคือส่วนของกาบใบซึ่งบางครั้งเรียกว่าต้นหรือก้าน

กระเทียมต้น
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
หมวด:	Magnoliophyta
ชั้น:	Liliopsida
อันดับ:	Asparagales
วงศ์:	Amaryllidaceae
วงศ์ย่อย:	Allioideae
สกุล:	Allium
สปีชีส์:	A.  ampeloprasum
สปีชีส์ย่อย:	A.  ampeloprasum var. porrum
Trinomial name
Allium ampeloprasum var. porrum (L.) J.Gay

หัวและใบของกระเทียมต้น

คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม (3.5 ออนซ์)
พลังงาน	255 กิโลจูล (61 กิโลแคลอรี)
คาร์โบไฮเดรต	14.15 g
น้ำตาล	3.9 g
ใยอาหาร	1.8 g
ไขมัน	0.3 g
โปรตีน	1.5 g
วิตามิน
วิตามินเอ บีตา-แคโรทีน ลูทีน ซีอาแซนทิน	(10%) 83 μg (9%) 1000 μg 1900 μg
ไทอามีน (บี1)	(5%) 0.06 มก.
ไรโบเฟลวิน (บี2)	(3%) 0.03 มก.
ไนอาซิน (บี3)	(3%) 0.4 มก.
กรดแพนโทเทนิก (บี5 )	(3%) 0.14 มก.
วิตามินบี6	(18%) 0.233 มก.
โฟเลต (บี9)	(16%) 64 μg
วิตามินซี	(14%) 12 มก.
วิตามินอี	(6%) 0.92 มก.
วิตามินเค	(45%) 47 μg
แร่ธาตุ
แคลเซียม	(6%) 59 มก.
เหล็ก	(16%) 2.1 มก.
แมกนีเซียม	(8%) 28 มก.
แมงกานีส	(23%) 0.481 มก.
ฟอสฟอรัส	(5%) 35 มก.
โพแทสเซียม	(4%) 180 มก.
องค์ประกอบอื่น
น้ำ	83 g
Link to USDA Database entry
หน่วย μg = ไมโครกรัม • mg = มิลลิกรัม IU = หน่วยสากล
ประมาณร้อยละคร่าว ๆ โดยใช้การแนะนำของสหรัฐสำหรับผู้ใหญ่ แหล่งที่มา: USDA FoodData Central

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ไม้ล้มลุกสองปี สูง 0.4 - 1 ม. มีกลิ่นอ่อนกว่ากระเทียม มีเหง้าขนาดเล็ก รูปไข่ สีขาว ไม่แบ่งเป็นหลายกลีบเช่นกระเทียม^[2]

ใบ

ใบเดี่ยว ขึ้นมาจากดิน เรียงซ้อนสลับ แบนเป็นแถบแคบ กว้าง 1.2 - 5 ซม. ยาว 30 - 90 ซม. ปลายแหลม ขอบเรียบและพับทบเป็นสันตลอดความยาวของใบ โคนใบแผ่เป็นแผ่นและเชื่อมติดกันเป็นวงรอบใบที่อ่อนกว่าและก้านช่อดอกทำให้เกิดเป็นลำต้นเทียม ปลายใบสีเขียวและสีจะค่อย ๆ จางลงจนกระทั่งถึงโคนใบ ส่วนที่หุ้มหัวอยู่จะมีสีขาวหรือขาวอมเขียว.^[2]

ดอก

ช่อดอกเป็นแบบช่อซี่ร่มแน่น ขนาดใหญ่ กลม มีดอกเล็ก ๆ จำนวนมากประมาณ 50 ดอก ก้านดอกย่อยยาว 1.2 - 2.5 ซม. ไม่มีตะเกียง มีใบประดับ 1 ใบ เป็นจะงอยยาวแหลมหุ้มช่อดอกขณะที่ยังตูมอยู่ แต่พอช่อดอกบานใบประดับจะเปิดอ้าออกและห้อยลง ก้านช่อดอกเป็นก้านโดด เรียบ รูปทรงกระบอกตัน ยาว 0.6 - 1 ม. ดอกสมบูรณ์เพศ กลีบรวม 6 กลีบ สีชมพู รูปไข่ ยาว 5 - 6 มม. แยกจากกันหรือติดกันที่โคน เกสรเพศผู้ 6 อัน ติดที่โคนของกลีบรวม อับเรณูมักยื่นขึ้นมาสูงกว่าส่วนอื่น ๆ ของดอก รังไข่ 3 ช่อง มีออวุล 1 - 2 เม็ด ผลเล็กเป็นกระเปาะสั้น ๆ มี 3 พู เมล็ดเล็ก สีดำ^[2]

ราก

กระเทียมต้นประกอบด้วยราก (root) สองระบบคือระบบรากฝอย (fibrous root system) และขนราก (root hair)^[3]

ลำต้น

มีลักษณะเป็นแผ่นอยู่ระหว่างลำต้นเทียม และราก

กระเทียมต้นพร้อมขาย

ถิ่นกำเนิด

ทวีปยุโรปและทางตะวันตกของทวีปเอเชีย^[2]

การใช้ประโยชน์

ใช้เป็นอาหาร โดยใช้ส่วนของลำต้นเทียมปรุงเป็นอาหารได้หลายอย่าง ใช้ปรุงรสและแต่งกลิ่นอาหาร ในประเทศแถบอากาศหนาวใช้เป็นเครื่องเทศ เป็นยาฆ่าเชื้อในลำไส้ ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ บำบัดโรคไขข้ออักเสบ โรคตับ และใช้เป็นยาพอก ^[4]

อ้างอิง

1. Stevens, P.F. (2001 onwards), Angiosperm Phylogeny Website: Asparagales: Allioideae {{citation}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |year= (help)
2. โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ, กระเทียมต้น
3. ฐานข้อมูลพืชผัก บทความเกษตร, กระเทียมต้น (Leek)
4. โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ, ประโยชน์ของกระเทียมต้น