ศาสนา

ศาสนา (อังกฤษ: Religion) หมายถึง ลัทธิความเชื่อของมนุษย์ เกี่ยวกับการกำเนิด ความเป็นไป และสิ้นสุดของโลก หลักศีลธรรม หลักธรรมคำสอน ตลอดจนลัทธิพิธีที่กระทำตามความเชื่อนั้น ๆ^[1] หลายศาสนามีการบรรยายสัญลักษณ์ ประวัติศาสตร์ และความศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งเจตนาอธิบายความหมายของชีวิต และ/หรืออธิบายกำเนิดชีวิตหรือเอกภพ จากความเชื่อของศาสนาเกี่ยวกับจักรวาล ธรรมชาติ มนุษย์ และศีลธรรม จริยศาสตร์ กฎหมายหรือวิถีชีวิต มีการประมาณว่าน่าจะมีความเชื่อเชิงศาสนาราว 4,200 ความเชื่อในโลก โดยพิจารณาตามจำนวนประมาณการของกลุ่มชาติพันธุ์ชนเผ่าต่างๆ ตลอดเวลาในช่วงที่ผ่านมาในประวัติศาสตร์มนุษยชาติ หลายศาสนาส่วนใหญ่กลายเป็นศาสนาที่ตายแล้วเพราะไม่มีคนนับถือแล้ว ศาสนาทั้งหมดบนโลกในยุคปัจจุบันมี 11 ศาสนา^[2]อย่างไรก็ตามบางตำรานับบาไฮเข้ารวมด้วย บางตำรายังถือว่าบาไฮเป็นแค่ลัทธิเกิดใหม่เท่านั้น

สัญลักษณ์ของศาสนาต่าง ๆ

ภาพศาสนพิธีในศาสนาต่าง ๆ ทั่วโลก

ในปัจจุบันมีศาสนาหลักที่มีประชากรโลกนับถือเป็นอย่างมากทั้งหมด 4 ศาสนาได้แก่ ศาสนาคริสต์, ศาสนาอิสลาม, ศาสนาฮินดู และศาสนาพุทธ ^[3] ศาสนาต่างๆล้วนมีอิทธิพลทางด้านศิลปวัฒนธรรม ภาษา ประวัติศาสตร์ ตลอดจนแนวคิดและหลักความเชื่อของบุคคลต่างๆ

นอกจากนี้ ยังมีผู้ไม่นับถือศาสนาใด ๆ ซึ่งเรียกว่า ผู้ที่ไม่มีศาสนา^[4]

• ศาสนาคริสต์ ผู้นับถือส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในฝั่งตะวันตก คือ ทวีปยุโรป, ทวีปแอฟริกา และ ทวีปอเมริกา
• ศาสนาอิสลาม ผู้นับถือส่วนใหญ่อาศัยอยู่ใน เอเชียกลาง (แถบอาหรับ-เปอร์เซีย) เช่น ตุรกี, อิหร่าน, อัฟกานิสถาน, ซาอุดิอาระเบีย, เยเมน, ปากีสถาน และ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในแถบ อินโดนีเซีย
• ศาสนาฮินดู ผู้นับถือส่วนใหญ่อาศัยอยู่ใน อนุทวีปอินเดีย ในแถบ อินเดีย, ภูฏาน และ เนปาล เป็นต้น
• ศาสนาพุทธ ผู้นับถือส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในฝั่งตะวันออก คือ ทวีปเอเชีย โดยเฉพาะในเอเชียตะวันออก และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น จีน, ญี่ปุ่น, เกาหลี, ไต้หวัน, ไทย, ศรีลังกา, ลาว, เมียนมาร์ และ กัมพูชา เป็นต้น

ความหมายเชิงศัพทมูลวิทยา

สำหรับบางภาษา มีการใช้คำว่าศาสนาแตกต่างกันออกไป และบางภาษาไม่มีคำว่าศาสนาโดยสิ้นเชิง เช่นภาษาสันสกฤต ใช้คำว่า ธรรมะ (dharma) อาจใช้เทียบเคียงกับศาสนาได้ แต่มีความหมายโดยทั่วไปว่ากฎหมาย

การกำเนิดและการพัฒนา

การกำเนิดของศาสนานั้นไม่แน่นอน มีหลายทฤษฎีเกี่ยวกับจุดกำเนิดของวัตรศาสนาจัดตั้ง (Organised Religious Practice)

จอห์น มอนาแกน และปีเตอร์ จัสต์ นักมานุษยวิทยา กล่าวว่า "ศาสนาใหญ่ของโลกหลายศาสนาดูเริ่มต้นเป็นขบวนการคืนชีวิต (Revitalisation) บางแบบ โดยวิสัยทัศน์ของศาสดาผู้เปี่ยมบารมีจุดจินตนาการของผู้แสวงคำตอบครอบคลุมยิ่งขึ้นของปัญหาของเขามากกว่าที่รู้สึกว่าความเชื่อประจำวันให้ได้ ปัจเจกบุคคลผู้มีบารมีอุบัติขึ้นหลายกาละและเทศะในโลก ดูเหมือนว่าปัจจัยสู่ความสำเร็จระยะยาว และหลายขบวนการมาแล้วไปโดยมีผลระยะยาวเล็กน้อย สัมพันธ์กับศาสดาน้อย ซึ่งปรากฏด้วยความสม่ำเสมอน่าประหลาดใจ แต่สัมพันธ์มากกว่ากับพัฒนาการของกลุ่มผู้สนับสนุนซึ่งสามารถจัดตั้งขบวนการนั้นเป็นสถาบัน"

การพัฒนาศาสนามีหลายแบบในหลายวัฒนธรรม บางศาสนาเน้นความเชื่อ ฝ่ายบางศาสนาเน้นวัตร บางศาสนาเน้นประสบการณ์อัตวิสัยของศาสนิกชน ฝ่ายบางศาสนาถือกิจกรรมของชุมชนศาสนาสำคัญที่สุด บางศาสนาอ้างว่าเป็นนสากล โดยเชื่อว่ากฎหมายและจักรวาลวิทยาของศาสนานั้นผูกมัดทุกคน ฝ่ายบางศาสนาตั้งใจให้ปฏิบัติเฉพาะในกลุ่มนิยามหรือจำกัดแคบ ๆ ในหลายพื้นที่ ศาสนาสัมพันธ์กับสถาบันสาธารณะอย่างการศึกษา โรงพยาบาล ครอบครัว รัฐบาลและลำดับชั้นบังคับบัญชาทางการเมือง

กลุ่มศาสนา

แผนภาพแสดงการนับถือศาสนาของกลุ่มคนส่วนใหญ่ในแต่ละประเทศ

ศาสนาโลกในปี ค.ศ. 2010[5]
ศาสนาคริสต์			31.5%
ศาสนาอิสลาม			23.2%
ไม่มีศาสนา			16.3%
ศาสนาฮินดู			15%
ศาสนาพุทธ			7.1%
ศาสนาพื้นบ้าน			5.9%
ศาสนายูดาห์			0.2%
ศาสนาอื่น ๆ			0.8%

กลุ่มศาสนาในปี ค.ศ. 2010[6]
ศาสนาอับราฮัม			62%
ศาสนาแบบอินเดีย			26%
ศาสนาแบบเอเชียตะวันออก			9%
ศาสนาแบบอิหร่าน			1.5%
ศาสนาแบบญี่ปุ่น			1.4%
ศาสนาแบบแอฟริกัน			0.1%

ศาสนาอับราฮัม

เป็นคำที่ใช้เรียกศาสนาสำคัญ 3 ศาสนาที่เป็นลัทธิเทวนิยมที่มีความเชื่อในพระเจ้าองค์เดียว —ซึ่งทั้งสามศาสนานับอับราฮัมเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสนา

• ศาสนายูดาห์
• ศาสนาคริสต์
• ศาสนาอิสลาม

ศาสนาแบบอิหร่าน

• ศาสนามาณีกี
• ศาสนาโซโรอัสเตอร์
• ลัทธิบาบี
• ศาสนาบาไฮ

ศาสนาแบบอินเดีย

• ศาสนาฮินดู
• ศาสนาเชน
• ศาสนาพุทธ
• ศาสนาซิกข์

ศาสนาเอเชียตะวันออก

• ลัทธิกาวด่าย

ศาสนาแบบจีน

• ศาสนาพื้นบ้านจีน
• ศาสนาเต๋า
• ศาสนาขงจื๊อ
• ลัทธิบัวขาว
• ลัทธิเซียนเทียนเต้า
• ลัทธิอนุตตรธรรม

ศาสนาแบบญี่ปุ่น

• ลัทธิชินโต
• ลัทธิชอนโดเกียว
• ศาสนาเทนริเกียว

ศาสนาแบบแอฟริกัน

• ศาสนาอียิปต์โบราณ