Loading AI tools
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภาษาไมถิลี (อักษรโรมัน: Maithili;[5] Maithilī, [ˈməi̯tʰɪli]) เป็นภาษาอินโด-อารยันในอนุทวีปอินเดีย ส่วนใหญ่พูดในประเทศอินเดียและเนปาล ในประเทศอินเดียมีผู้พูดในรัฐพิหารกับรัฐฌารขัณฑ์ และเป็นหนึ่งใน 22 ภาษาที่ได้รับการยอมรับ[6][1][2] ส่วนในประเทศเนปาล มีผู้พูดในTeraiตะวันออกและเป็นภาษาที่แพร่หลายมากเป็นอันดับ 2 ของประเทศ[7][8] ในอดีต ภาษาไมถิลีเคยเขียนด้วยอักษรติรหุตา บางครั้งก็เขียนด้วยอักษรไกถีที่นิยมกันน้อยกว่า[9] ปัจจุบันภาษานี้เขียนด้วยอักษรเทวนาครี[10]
ภาษาไมถิลี | |
---|---|
मैथिली, 𑒧𑒻𑒟𑒱𑒪𑒲 | |
[[File:|200px]] ไมถิลีในอักษรติรหุตากับอักษรเทวนาครี | |
ออกเสียง | [ˈməi̯tʰɪli] |
ประเทศที่มีการพูด | ประเทศอินเดียและประเทศเนปาล |
ภูมิภาค | มิถิลา[lower-alpha 1] |
ชาติพันธุ์ | ชาวไมถิลี |
จำนวนผู้พูด | 33.9 ล้าน (2000)[3] |
ตระกูลภาษา | อินโด-ยูโรเปียน
|
ภาษาถิ่น | กลาง (Sotipura)
ใต้มาตรฐาน
ตะวันออก
Thēthi
ตะวันตก (Bajjika)
Chhika-Chhiki (Angika)
Jolaha
Kisan
|
ระบบการเขียน | ติรหุตา (มิถิลักษร) (อดีต) อักษรไกถี (แบบไมถิลี) (อดีต) อักษรเทวนาครี (ปัจจุบัน) |
สถานภาพทางการ | |
ภาษาทางการ | อินเดีย (กำหนดรายการที่แปดของรัฐธรรมนูญอินเดีย)
|
ผู้วางระเบียบ |
|
รหัสภาษา | |
ISO 639-2 | mai |
ISO 639-3 | mai |
บริเวณที่มีผู้พูดภาษาไมถิลีในประเทศอินเดียและเนปาล |
คำว่าไมถิลีมาจากคำว่ามิถิลา อาณาจักรโบราณที่ปกครองโดยกษัตริย์ชนกะหรือท้าวชนกในเรื่องรามเกียรติ์ ไมถิลีนี้เป็นอีกชื่อหนึ่งของนางสีดา มเหสีของพระราม และเป็นธิดาของท้าวชนก นักวิชาการในมิถิลาใช้ภาษาสันสกฤตเป็นภาษาในวรรณคดีและใช้ภาษาไมถิลีเป็นภาษาสำหรับวรรณกรรมพื้นบ้าน งานที่ใช้ภาษาไมถิลีชิ้นแรกๆ พบเมื่อราว พ.ศ. 1867
เมื่อการปกครองของอาณาจักรปาละเสื่อมลง ศาสนาพุทธได้สาบสูญไป ในขณะที่มีการสถาปนาราชวงศ์กรณาฏกะในสมัยของหรสิมหเทวะ (พ.ศ. 1769–1867) กวีชื่อชโยติริสวระ ฐากูร (พ.ศ. 1823 – 1883) ได้เขียนเรื่องวรรณรัตนากรโดยใช้ภาษาไมถิลีล้วน ๆ ใน พ.ศ. 1867 ฆยาซุดดิน ตุฆลัก จักรพรรดิแห่งเดลฮีรุกรานมิถิลาขับไล่กษัตริย์หรสิมหเทวะ ในช่วงนี้ ไม่มีการสร้างวรรณกรรมใดๆ จนกระทั่ง วิทยาปติ ฐากูร (พ.ศ. 1903–1993) ได้เขียนบทกวีจำนวนมากด้วยภาษาไมถิลีเกี่ยวกับพระกฤษณะ พระศิวะ และพระปรวตี ซึ่งได้แพร่หลายไปทั่ว หลังจากการรุกรานมิถิลาโดยสุลต่านโชห์ปุร เดลฮี และการหายสาบสูญของศิวสิมหะ ใน พ.ศ. 1972 วรรณคดีของภาษานี้เปลี่ยนไปปรากฏที่เนปาล
การกล่าวถึงภาษาไมถิลีครั้งแรกปรากฏในหนังสือของอมาดุซซี ตีพิมพ์เมื่อ พ.ศ. 2314 ในหนังสือรายชื่อภาษาสันสกฤตและปรากฤตของ Colebrooke ตีพิมพ์ใน พ.ศ. 2344 ได้อธิบายภาษาไมถิลีเป็นอีกสำเนียงหนึ่งต่างหาก การใช้ภาษาไมถิลีส่วนมากเกี่ยวข้องกับระบำ ละคร และดนตรี อุมาปาตี อุปัธยะเขียนบทละครเรื่องปาริชาตัลด้วยภาษาไมถิลี
ภาษาแม่ของราชวงศ์มัลละคือภาษาไมถิลี ซึ่งแพร่กระจายไปทั่วเนปาลในพุทธศตวรรษที่ 21–22 ในช่วงนี้ มีละครอย่างน้อย 70 เรื่องที่เขียนด้วยภาษาไมถิลี ในละครเรื่องหริศจันทรันนิยัมที่เขียนโดยสิทธินรยัณเทวะ (พ.ศ. 2163–2200) ตัวละครบางตัวพูดภาษาไมถิลี ในขณะที่ตัวละครอื่น ๆ พูดภาษาเบงกอล สันสกฤตหรือปรากฤต
องค์กรเกี่ยวกับภาษาไมถิลีแห่งแรกคือไมถิลี มหสภา จัดตั้งเมื่อ พ.ศ. 2453 เพื่อพัฒนาภาษาไมถิลี ไมถิลี มหสภาได้เรียกร้องให้มีการยอมรับภาษาไมถิลีเป็นภาษาประจำถิ่น มหาวิทยาลัยกัลกัตตายอมรับภาษาไมถิลีใน พ.ศ. 2460 และมีมหาวิทยาลัยอื่นยอมรับตามมา ใน พ.ศ. 2508 ภาษาไมถิลีได้รับการยอมรับจากสถาบันวิชาการสหิตยซึ่งเป็นสถาบันที่สนับสนุนวรรณคดีอินเดีย ใน พ.ศ. 2546 ภาษาไมถิลีได้รับการยอมรับจากสถาบันอินเดียให้เป็นภาษาหลักของอินเดีย ปัจจุบันเป็นหนึ่งในภาษาประจำชาติ 22 ภาษาของอินเดีย
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.