саҳифаи феҳристӣ From Wikipedia, the free encyclopedia
Президенти Ҷумҳурии Туркия ( тур. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı ) сарвари давлати Ҷумҳурии Туркия мебошад.
Сайт | tccb.gov.tr |
---|
Пас аз имзои Созишномаи сулҳи Лозанна 24 июли соли 1923 ва эътирофи байналмилалии Маҷлиси Бузурги Миллии Туркия, 29 октябри 1923, Ҷумҳурии Туркия таъсиси шуд, ки вориси Имперотурии Усмонӣ буд ; худи ҳамон рӯз раиси Маҷлиси Бузурги Миллии Туркия Мустафо Камол президенти Туркия интихоб шуд. 3 марти соли 1924 Хилофати Усмонӣ ниҳоят барҳам дода шуд.[1][2]
Аз соли 1950 то 9 июли соли 2018 раёсати ҷумҳурӣ асосан маросимӣ буд, ки президент Ҷумҳурии Туркияро намояндагӣ мекард ва рамзи ваҳдати миллати туркро таъмин мекард, татбиқи Конститутсия ва ҳамкории мутаносиби дигар мақомоти давлатиро таъмин мекард. Дар раъйпурсии соли 2017 18 ислоҳот ба Конститутсияи Туркия тасдиқ карда шуд, аз ҷумла гузариш аз шакли парлумонии идоракунӣ ба ҷумҳурии президентӣ ва бекор кардани мансаби сарвазир, тобеъияти ҳукумат ба Президенти ҷумҳурӣ. Дар моддаҳои 101 то 106 Конститутсия талабот ба номзадҳо, тартиби интихоб, вазифа ва масъулияти президент муқаррар карда шудааст. Қаблан президентро аъзои парлумони Туркия интихоб мекарданд; пас аз ворид намудани тағйирот ба Конститутсия дар соли 2007, ӯро шаҳрвандон ба тарзи раъйпурсӣ бо овоздиҳии мустақим интихоб мекунанд (аввалин интихоботи мустақим соли 2014 баргузор шуда буд). Президент имконият дорад, ки дар фаъолияти қонунгузорӣ фаъолона ширкат варзад: лоиҳаи қонунҳои қабулкардаи парлумонро барои баррасии нав фиристад, лоиҳаҳоро барои муҳокима пешниҳод кунад, раъйпурсӣ оид ба ворид намудани тағйирот ба Конститутсия, фармонҳо барорад (онҳо дар ҳолатҳои муқаррарнамудаи Конститутсия бояд аз ҷониби сарвазири кишвар ва вазири дахлдор тасдиқ шуда бошанд). Президент бо пешниҳоди на камтар аз 1/3 шумораи умумии вакилони парлумон ва бо қарори ҳадди ақалл 3/4 шумораи умумии аъзои парлумон барои хиёнат ба ватан аз вазифа сабукдӯш карда мешавад [3][4].
Рақамгузории дар сутуни якуми ҷадвал истифодашаванда шартӣ мебошад. Истифодаи пуркунии ранг дар сутуни якум низ шартӣ аст, ки барои содда кардани дарки шахсони мансуб ба нерӯҳои гуногуни сиёсӣ бидуни зарурати муроҷиат ба сутуни инъикоси мансубияти ҳизбӣ хидмат мекунад. Вақте ки Президент эътимоднома гирифт, ки дар асоси ҳар як муҳлати алоҳида сабтшуда мунтазам такрор карда шавад (масалан, чор муҳлати пайдарпайи Камал Отатурк (солҳои 1923-1938). Он инчунин хусусияти гуногуни ваколатҳои сарони давлатҳоро инъикос мекунад (масалан, ягона муҳлати сарвари давлат Ҷамол Гюрсел, аз соли 1960 то 1966, ба давраҳое, ки вай аслан роҳбари Кумитаи ваҳдати миллӣ буд ва сипас президент интихоб гардид, тақсим карда шуд.Сутуни "Интихобот" расмиёти интихоботро, дар он сурат гирифтанд, ҳайати парлумоне, ки президентро интихоб кардааст ва пас аз соли 2014 - интихоботи мустақими президентӣ инъикос мекунад. Дар баробари мансубияти ҳизбӣ, сутуни "Ҳизб" инчунин ҳолати ғайриҳизбӣ (мустақил) -и шахсон ё мансубияти онҳо ба қувваҳои мусаллаҳро ҳангоми инъикоси нерӯи мустақили сиёсӣ инъикос мекунад.
Шарҳ: 1 - Ҷумҳурии парлумонӣ; 2 - диктатура; 3 - ҷумҳурии президентӣ
№ | Акс | Ном (солҳои ҳаёт) |
Ваколат | Ҳизб | Интихобот | Эзоҳ | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Оғоз | Анҷом | ||||||
1 | Мустафо Камол-пошо (1881—1938) тур. Mustafa Kemal Paşa аз 24 ноябри соли 1934 — Камол Отатурк тур. Kemal Atatürk | 29 октябри 1923 | 1 ноябри 1927 | Халқӣ → Халқии ҷумҳурихоҳ | 1923 | [5][6] | |
1 ноябри 1927 | 4 майи 1931 | 1927 | |||||
4 майи 1931 | 1 марти 1935 | 1931 | |||||
1 марти 1935 | 10 ноябри 1938 | 1935 | |||||
и.в. президент | Мустафо Абдулхолиқ Ренда
(1881—1957) тур. Mustafa Abdülhalik Renda |
10 ноябри 1938 | 11 ноябри 1938 | [7][8] | |||
2 | Исмат Айнуну
(1884—1973) тур. İsmet İnönü |
11 ноябри 1938 | 3 апрели 1939 | 1938 | [9] | ||
3 апрели 1939 | 8 марти 1943 | 1939 | |||||
8 марти 1943 | 5 августи 1946 | 1943 | |||||
5 августи 1946 | 22 майи 1950 | 1946 | |||||
3 | Махмуд Ҷамол Баёр
(1883—1986) тур. Mahmut Celâl Bayar |
22 майи 1950 | 14 майи 1954 | Демократӣ | 1950 | [10][11] | |
14 майи 1954 | 1 ноябри 1957 | 1954 | |||||
1 ноябри 1957 | 27 майи 1960 [комм. 1] | 1957 | |||||
— | Комитети ваҳдати миллӣ (38 аъзо) Раҳбари КВМ — генерал Ҷамол Гюрсел | 27 майи 1960 | 26 октябри 1961 | Қувваҳои мусаллаҳи Туркия | [12][13] | ||
4 | Ҷамол Гурсел
(1895—1966) тур. Cemal Gürsel |
26 октябри 1961 | 2 феврали 1966 [комм. 2] | мустақил | 1961 | ||
и.в президент | Иброҳим Шевки Атасагун (1899—1984) тур. İbrahim Şevki Atasagun | 2 феврали 1966 | 28 марти 1966 | мустақил | [14][15] | ||
5 | Ҷевдет Сунай (1899—1982) тур. Cevdet SunayCevdet Sunay |
28 марти 1966 | 28 марти 1973 | мустақил | 1966 | [16][17][18] | |
и.в. президент | Мехмет Текин Арибурун
(1905—1993) тур. Mehmet Tekin Arıburun |
28 марти 1973 | 6 апрели 1973 | Адолат | [19][20] | ||
6 | Фахри Сабит Қаротурк
(1903—1987) тур. Fahri Sabit Korutürk |
6 апрели 1973 | 6 апрели 1980 | мустақил | 1973 | [21][22] | |
и.в. президент | Эҳсон Сабри Ҷаглаянгил
(1908—1993) тур. İhsan Sabri Çağlayangil |
6 апрели 1980 | 12 сентябри 1980 | Адолат | [23][24] | ||
— | Шӯрои миллии амният (Раҳбари ШМА — генерал Аҳмад Кенан Эврен) | 12 сентябри 1980 | 9 ноябри 1982 | Қувваҳои мусаллаҳи Туркия | [25][26] | ||
7 | Аҳмад Кенан Овран
(1917—2015) тур. Ahmet Kenan Evren |
9 ноябри 1982 | 9 ноябри 1989 | мустақил | 1982[комм. 3] | ||
8 | Халил Тургут Озал
(1927—1993) тур. Halil Turgut Özal |
9 ноябри 1989 | 17 апрели 1993 | Ватан | 1989 | [27][28] | |
и.о. | Аҳмад Хусаметтин Чиндорук (1933 —) тур. Ahmet Hüsamettin Cindoruk | 16 майи 1993 | 17 апрели 1993 | Ҳизби роҳи рост | [29][30] | ||
9 | Сами Сулаймон Гюндогду Демирел
(1924—2015) тур. Sami Süleyman Gündoğdu Demirel |
16 майи 1993 | 16 майи 2000 | 1993 | [31] | ||
10 | Аҳмадинаҷот Сезар
(1941 —) тур. Ahmet Necdet Sezer |
16 майи 2000 | 28 августи 2007 | мустақил | 2000 | [32][33][34] | |
11 | Абдуллоҳ Гул
(1950 —) тур. Abdullah Gül |
28 августи 2007 | 28 августи 2014 | Адолат ва Рушд | 2007 | [35][36][37] | |
12 | Раҷаб Тайиб Ардуғон
(1954 —) тур. Recep Tayyip Erdoğan |
28 августи 2014 | 24 июни 2018 | 2014[комм. 4] | [38][39][40] | ||
24 июни 2018 | амалкунанда | 2018 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.