Хо Ши Мин

Хо Ши Мин (вйетн. Hồ Chí Minh, чинӣ: 胡志明, 19 майи соли 1890 — 2 сентябри 1969) — инқилобгари Вйетнам, ходими давлатӣ. Номи ҳақиқӣ — Нгуен; тахаллуси дигар Нгуен Ай Куок (вйетнамӣ. Nguyễn Ái Quốc, 阮愛國, «Нгуен-ватандӯст»). Аз солҳои 1920 инҷониб фаъоли Коминтерн буда, ба Москва сафар карда (аввалин бор соли 1923) ва ба маҷаллаи^[5] Огонёк"-и Осип Манделштам мусоҳиба медиҳад. Дар солҳои 1960-ум ӯ бо номи «Амаки Хо» маъруф буд.

Хо Ши Мин
вйетн. Hồ Chí Minh
President of Vietnam[d]
2 сентябр 1945 — 2 сентябр 1969
Пешгузашта	Bảo Đại[d]
Ҷонишин	Tôn Đức Thắng[d]
Таваллуд	19 май 1890(1890-05-19)[1][2][3][…] Kim Liên[d], French Annam[d], French Indochina[d]
Даргузашт	2 сентябр 1969(1969-09-02)[2][3][4][…] (79 сол) Ханой, North Vietnam[d]
Мадфан	Ho Chi Minh Mausoleum[d]
Ном ҳангоми таваллуд	вйетн. Nguyễn Sinh Cung
Падар	Nguyễn Sinh Sắc[d]
Модар	Hoàng Thị Loan[d]
Ҳизб	Communist Party of Vietnam[d] French Communist Party[d] (1925) French Section of the Workers' International[d] (1921) Indochinese Communist Party[d] (1945)
Таҳсилот	Communist University of the Toilers of the East[d] Quoc Hoc – Hue High School for the Gifted[d]
Эътиқод	Vietnamese folk religion[d]
Соядаст
Ҷоизаҳо
Рутба	генерал
Набардҳо	Ҷанг дар Вьетнам[d] First Indochina War[d]
Парвандаҳо дар Викианбор
Осор дар Викитека

Хо Ши Мин сарвазир (1946—1955) ва президенти Вйетнами Шимолӣ — Ҷумҳурии Демократии Вйетнам (1955—1969) буд.

Ҳо Ши Мин, ки забонҳои фаронсавӣ, англисӣ, чинӣ, итолииёӣ, русӣ, вйетнамӣ ва эсперанторо медонист. Ба шарофати муносибати ӯ ба идеяи забони байналмилалӣ, забони эсперанто дар Вйетнам хеле паҳн ва инкишоф ёфт: шоирони эътирофшудаи эсперанто ҷоизаҳои давлатӣ мегирифтанд, радиои байналмилалии Вйетнам бо забони эсперанто ва ғ. пайдо мешаванд.

Зиндагинома

Хо Ши Мин дар деҳаи Кимлиен, ноҳияи Намдан, вилояти Нге Ан таваллуд шудааст. Номи ӯ ҳангоми таваллуд — Нгуен Шин Кунг буд. Тибқи анъанаи вйетнамӣ, пеш аз дохил шудан ба мактаб, ӯ номи дуюм (номи расмӣ ё «китоб») — Nguyễn Tất Thành — «Нгуен музаффар» гирифт.^[6]

Соли 1923 бо таклифи Коминтерн аз Порис ба Москва омад. Ба ӯ барои ба ИҶШС сафар намудан ба номи шахси дигар гувоҳнома дода шуд. Ба ӯ лозим омад, ки тавассути Олмон ба Берлин, аз он ҷо — ба Гамбург, 30 июни соли 1923 бо пароход ба Петроград ва баъд бо поезд — ба Москва ояд. «Ман хеле мехостам, ки Владимир Ленинро бубинам, аммо насиби ман вохӯрдан набуд, зеро роҳбари шӯравӣ аллакай бемори вазнин буд ва дере нагузашта вафот кард.» Нгуен Ай Куок тавонист дар маросими видоъ ширкат кунад.^[7]

Нгуен Ай Куок дар Москва Университети коммунистии мехнаткашони Шарқро хатм кардааст. Фаронса тайи солҳои 1858—1984 Вйетнамро забт намуда, онро ба се музофоти маъмурӣ — Кохинхин, Тонкин ва Аннам ҷудо кард. Дар ибтидои садаи XX ҳаракати озодихоҳии миллӣ дар Вйетнам вусъат ёфта, ба он сармоядорони миллии ватандӯст ҳамроҳ шуданд. Январи 1919 ходими барҷастаи Вйетнам Хо Ши Мин ба Конференсияи сулҳи Порис меморандум фиристода, талаб кард, ки ба халқҳо ва давлатҳои нимҷазираи Ҳиндухитой истиқлол дода шавад. Соли 1925 ӯ Ҷамъияти ҷавонони инқилобгарро дар Вйетнам ташкил кард. Барои пешгирӣ аз ҳабс, ӯ маҷбур шуд, ки ба ҷои Вйетнам дар Камбоҷа зиндагӣ кунад. Дар соли 1927 ба ҳайси тарҷумони Михаил Бородин (номи ҳақиқӣ Грузенберг), мушовири асосии сиёсии КМИ Гоминдан кор кардааст. Феврали 1930 Хо Ши Мин Ҳизби Коммунистии Ҳиндухитойро таъсис дод, ки он ба ҳаракати миллӣ-озодихоҳии халқҳои Вйетнам роҳбарӣ менамуд. Ҳаракатҳои озодихоҳонаи пайравони Хо Ши Мин дар музофоти Нгеан ва Хатини Вйетнам солҳои 1930-31 ба нокомӣ дучор шуда, муборизаи мусаллаҳонаи онҳо дар Кохинхин соли 1940 аз тарафи фаронсавиҳо бераҳмона саркӯб гардид.

Соли 1941—1045 Вйетнамро Ҷопон забт карда буд. Хо Ши Минро боздошт карданд ва якуним солро ӯ дар зиндон сипарӣ кард.

Пас аз рафтани ҷопонҳо аз Ҳиндухитой Вйетнам ҳокимиятро ба дасти Ҳизби Коммунистии Ҳиндухитой гузашт. Хо Ши Мин аввалин сарвазир (1946—1955) ва президенти Вйетнами Шимолӣ — Ҷумҳурии Демократии Вйетнам (1955—1969) буд.

Дар солҳои 1955—1956 ҳукумати ӯ ислоҳоти аграриро ба амал овард. Вай аз Хитой ва Иттиҳоди Шӯравӣ ёрии моддию ҳарбӣ гирифт. Дар соли 1965 ба муносибати бомбаборон кардани Вйетнами Шимолӣ аз ҷониби ИМА Хо Ши Мин ба муқобили истилогарон муборизаи озодихоҳӣ эълон карда, аз гуфтушунид бо ИМА даст кашид.

Вай соли 1969 дар синни 80-солагӣ вафот кард. Ӯро дар Ханой, дар мақбараи майдони Бадин дафн карданд.

Мақбараи Хо Ши Мин дар Ханой

Муҷассамаи ёдгорӣ дар назди бинои Мачлиси миллй дар шаҳри Хошимин

Хотира

• Ба шарафи вай пойтахти Вйетнами Ҷанубӣ, собиқ шахри Сайгон дар соли 1976 ба Хошимин иваз карда шуд.
• Соли 1969 дар Москва ба яке аз майдонҳо номи раҳбари Вйетнам дода шуд ва баъдан дар он ҷо муҷассамаи Хо Ши Мин гузошта шуд.
• Дар соли 1978 яке аз кӯчаҳои Ленинград аслан кӯчаи Хошимин (ба ифтихори президент) номида шуд, аммо баъдтар дар охири солҳои 1980, Хошимин (ба ифтихори бародаршаҳр) номида шуд.
• 19 майи соли 2010 дар факултаи шарқшиносии Донишгоҳи давлатии Санкт-Петербург, Институти Хо Ши Мин ва муҷассамаи ӯ кушода шуд.^[8]
• Дар Уляновск ба шарафи ӯ хиёбон ном гузошта, муҷассамаи ёдгорӣ гузошта шуд.
• Муҷассама дар Буэнос-Айреси (Аргентина, 2012) низ гузошта шуд^[9]
• Боғи Хо Ши Мин (аз соли 1960) ва чемпионати футболи ҷавонон ба номи Хо Ши Мин дар Сантяго Чили мавҷуд аст.^[10]
• Хо Ши Мин дар рӯи ҳамаи коғазҳои полимерии вйетнамии силсилаи охирин^[11] ва инчунин пули хотиравӣ, ки соли 2001 ба муносибати 50-солагии Бонки Вйетнам бароварда шудааст, тасвир шудааст.
• Мактаби махсуси рақами 251-и шаҳри Киев ба номи ӯ гузошта шудааст.

Сарчашмаҳо ва адабиёт

• Хо Ши Мин. Чидани. Китобхонаи адабиёти Вьетнам. Пешрафт, 1979.
• Хо Ши Мин. Чидани. Хо Ши Мин дар бораи Хо Ши Мин. Нашриёти адабиёти сиёсй, 1990.
• Кобелев Э.Хо Ши Мин. Силсилаи «Хаёти одамони машхур». М., Гвардияи ҷавон, 1983.
• Афонин С, Кобелев Е рафик Хо Ши Мин. М.: Политиздат, 1980.
• Афонин С., Кобелев Е. Сухбатхо дар бораи Хо Ши Мин. М.: Адабиёти бачагона, 1987.

Адабиёт

• П. М. Игнатьев . Хо Ши Мин // Українська дипломатична енциклопедія : у 2 т. / ред. Кол .: Л. В. Губерский (раис) ва дигарон. — К. : Дониши Украина, 2004. — Т. 2 : М — И. — 812 бо. — ISBN 966-316-045-4 .
• В.Головченко . Хо Ши Мин // Энсиклопедияи сиёсӣ. Сармухаррир: Ю Левенец (раис), Ю Шаповал (чонишини раис) ва дигарон. — Киев: Нашриёти парламентӣ, 2011. — саҳ.762 ISBN 978-966-611-818-2

Пайвандҳо

• Го Ши Мін // Луғати универсалӣ-энсиклопедия . — 4 намуд. — К. : Тека, 2006.
• Sovetika.ru — сайт дар бораи даврони шӯравӣ . Хо Ши Мин — нуткхо ва баромадхо
• Нят-нам. ру — материалхо дар бораи Вьетнам . Мулокотхо бо Хо Ши Мин.

Эзоҳ

1. Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформаи додаҳои боз — 2011.
2. Lacouture J. Encyclopædia Britannica (ингл.)
3. filmportal.de — 2005.
4. Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
5. Нюен Ай-Как. В гостях у комінтерщика. 7 феврали 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 7 феврали 2022.
6. Кобелєв Є. Хо Ші Мін. Серія «Життя видатних людей». М., Молода гвардія, 1983.
7. Кобелєв Є. Хо Ші Мін. Серія «Життя видатних людей». М., Молода гвардія, 1983.
8. Новини СПбДУ: відкрито Інститут Хо Ші Міна. 13 лютого 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 8 січня 2014.
9. Tượng đài Bác Hồ giữa lòng thủ đô Argentina — Thế giới — Dân trí. 13 лютого 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 2 листопада 2012.
10. Giải bóng đá mang tên lãnh tụ Hồ Chí Minh tại Chile — Sự kiện — Dân trí. 13 лютого 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 26 жовтня 2012.
11. Валюта В'єтнаму. 13 лютого 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 березня 2013.