Remove ads
муассисаи махсусгардонидашудаи СММ From Wikipedia, the free encyclopedia
Созмони Умумиҷаҳонии Тандурустӣ (СУТ, ҳамч. Созмони ҷаҳонии беҳдошт (СҶБ); англ. World Health Organization, WHO — муассисаи махсусгардонидашудаи Созмони Милали Муттаҳид, иборат аз 194 кишвари аъзо, вазифаи асосии он ҳалли байналмилалии мушкилиҳои саломатӣ аҳолии ҷаҳон аст. Он соли 1948 таъсис ёфта, марказаш дар Женеваи Швейтсария ҷойгир аст.
Маркази маъмурӣ | |
---|---|
Намуди созмон | specialized agency of the United Nations[d], open-access publisher[d], созмони байналмилалӣ[d] ва academic publisher[d] |
Забонҳо | инглисӣ[2], арабӣ[2], испониёӣ[2], фаронсавӣ[2], русӣ[2] ва Забони чинӣ |
Санаи таъсис | 7 апрел 1948[3][4] |
Соҳа | human health activities[d][5] |
Число сотрудников |
|
Материнская организация | United Nations Economic and Social Council[d][6] ва Созмони Милали Муттаҳид[5] |
Ҷоизаҳо | |
Веб-сайт | who.int(англ.) |
Парвандаҳо дар Викианбор |
Ба гурӯҳи махсусгардонидашудаи СММ, ба ғайр аз СУТ, ЮНЕСКО (Ташкилоти таълимӣ, илмӣ ва фарҳангии Созмони Милали Муттаҳид), Созмони Байналмилалии Меҳнат (СБМ), ЮНИСЕФ (Хазинаи кӯдакон) шомиланд.
Кишвар-аъзои СММ бо қабули Оиннома узви СУТ мешавад. Кишвари ғайри-аъзои СММ бо аксарияти оддии овозҳои Ассамблеяи Генералӣ ба узвияти СУТ қабул карда мешавад. Ҳудудҳое, ки ҳуқуқи ба сифати субъектҳои муносибатҳои байналмилалӣ баромад карданро надоранд, метавонанд ба СУТ ҳамчун аъзои ассотсиатсия дар асоси изҳороти аз номи онҳо содиркардаи узви СУТ ё дигар мақоми ваколатдори масъули муносибатҳои байналмилалии ин қаламравҳо қабул карда шаванд.
Аввалин ниҳоди марбут ба ҳамкории байни миллатҳо дар ин масъала Шӯрои олии тандурустии Константинопол буд, ки соли 1839 таъсис ёфтааст. Вазифаҳои асосии он назорат аз болои киштиҳои хориҷӣ дар бандарҳои Империяи Усмонӣ ва чораҳои зидди эпидемия оид ба пешгирии паҳншавии чума ва вабо буданд. Баъдтар, чунин шӯроҳо дар Марокаш (1840) ва Миср (1846) таъсис дода шуданд. Соли 1851 дар Париж Конфронси I Байналмилалии Санитарӣ баргузор гардид, ки дар он 12 давлат, аз ҷумла Империяи Русия ширкат варзиданд. Натиҷаи кори ин форум қабули Конвенсияи байналмилалии санитарӣ буд, ки тартиби карантини баҳрро дар баҳри Миёназамин муайян мекард. Аммо, ин натиҷа танҳо дар соли 1892 нисбати холера ва дар соли 1897 барои вабо ба даст оварда шуд.
Дар оғози асри 20, аз ду созмони тандурустӣ байниҳукуматӣ бештар таъсис дода шуданд: дар соли 1902 Бюрои панамрикоии санитарӣ (Вашингтон, ИМА), дар соли 1907 —ҷамъиятии Идораи гигиенаи дар Аврупо (Париж, Фаронса). Вазифаҳои асосии онҳо паҳн кардани иттилоот дар бораи масъалаҳои умумии тиб (хусусан дар бораи бемориҳои сироятӣ) буданд. Пас аз Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ дар соли 1923 Созмони Байналмилалии Тандурустии Лигаи Миллатҳо (Женева, Швейтсария) ба кор шурӯъ кард ва дар охири Ҷанги Дуюми Ҷаҳон дар моҳи июли соли 1946 дар Ню-Йорк, мувофиқи қарори Конфронси умумиҷаҳонии тандурустӣ, тасмим гирифта шуд, ки СУТ-ро таъсис диҳад. Конститутсияи СУТ 7 апрели соли 1948 ба тасвиб расид, аз он вақт инҷониб 7 апрел ҳамчун "Рӯзи умумиҷаҳонии тандурустӣ" ҷашн гирифта мешавад.
Бо дарназардошт аз сайти расмӣ [7] :
СУТ дар Женева, Швейтсария воқеъ аст.
Сохтори марказӣ [9] :
Шуъбаҳо
Тибқи Конститутсияи ТУТ, Директори генералӣ аз ҷониби Ассамблеяи Умумиҷаҳонии Тандурустӣ бо пешниҳоди Шӯрои иҷроия таъйин карда мешавад. Давлатҳои аъзои СУТ пешниҳодҳои худро бо номзадҳо дар шакли муқарраршуда ба Раёсати иҷроия мефиристанд. Кумитаи иҷроия баррасии аввалияи пешниҳодҳоро барои номзадҳо анҷом медиҳад, рӯйхати мухтасари номзадҳоро тартиб медиҳад, бо онҳо мусоҳибаҳо мегузаронад, вазъи ҷисмонии номзадро арзёбӣ мекунад [10]. Гурӯҳи кории давлатҳои аъзо оид ба раванд ва усулҳои интихоби Директори генералии Созмони Умумиҷаҳонии Тандурустӣ таъсис дода шудааст [11].
Тибқи моддаи 44 Конститутсияи СУТ, байни солҳои 1949 ва 1952 намояндагиҳои минтақавии СУТ кушода шуданд:
Ин ба Ассамблеяи Умумиҷаҳонии Тандурустӣ ( АУТ ) имкон дод, ки принсипи «Як идора, як минтақа» -ро татбиқ кунад. Аксари қарорҳо дар сатҳи минтақавӣ, аз ҷумла муҳокимаи буҷаи СУТ ва қабули қарорҳо аз ҷониби аъзои ҷаласаи як идораи мушаххаси минтақавӣ қабул карда мешаванд [13].
Ҳар як идора кумитаи минтақавӣ дорад, ки соле як маротиба, одатан дар тирамоҳ ҷаласа мекунад. Дар ҷаласаи дафтари минтақавии СУТ намояндагони ҳар як кишвар ё узви шарик, аз ҷумла намояндагони он кишварҳое, ки пурра эътироф нашудаанд, ширкат меварзанд. Масалан, намояндаи Фаластин дар ҷаласаҳои Бюрои минтақавии баҳри Миёназамин иштирок мекунад. Ҳар як минтақаро намояндагии минтақавӣ муаррифӣ мекунад [13]. Дафтари минтақаро директори минтақавӣ роҳбарӣ мекунад, ки онро кумита интихоб мекунад. Дафтар барои тасдиқи қарорҳо масъул аст, гарчанде ки аз соли 2004 инҷониб ягон ҳолати бекор кардани қарорҳои кумитаи минтақа вуҷуд надорад. Раванди интихоби директорони минтақавӣ мавзӯи баҳсҳо буд, ки ҳеч фоидаи амалӣ намебахшад. Аз соли 1999 директорони минтақавӣ ба муҳлати панҷсола интихоб карда мешаванд [14].
Директори минтақавӣ роҳбари СУТ барои минтақаи худ мебошад. Директори минтақавӣ кормандони соҳаи тиб ва дигар мутахассисонро дар идораҳо ва марказҳои мутахассисон идора ва / ё назорат мекунад. Дар баробари Директори генералии СУТ ва роҳбарони идораҳои минтақавии СУТ, ки бо номи намояндагони СУТ дар минтақа маъруфанд, Директори минтақавӣ инчунин мақоми мустақими назорат дар минтақа мебошад.
Кори СУТ дар шакли Ассамблеяҳои Умумиҷаҳонии Тандурустӣ ташкил карда шудааст, ки дар он ҳар сол намояндагони давлатҳои аъзо масъалаҳои тандурустиро муҳокима мекунанд. Дар байни Ассамблеяҳо нақши асосии функсионалиро Кумитаи иҷроия мебозад, ки ба он намояндагони 30 давлат шомиланд (дар байни онҳо — 5 узви доимӣ: ИМА, Русия, Британияи Кабир, Фаронса ва Чин). Барои мубоҳиса ва машварат, СУТ мутахассисони сершумори машҳурро ҷалб мекунад, ки маводи техникӣ, илмӣ ва иттилоотӣ омода мекунанд, ҷаласаҳои шӯрои коршиносонро ташкил мекунанд. Фаъолияти табъу нашри СУТ, аз ҷумла ҳисоботи Директори генералӣ оид ба фаъолият, маводҳои оморӣ, ҳуҷҷатҳои кумитаҳо ва ҷаласаҳо, аз ҷумла ҳисоботи Ассамблея, кумитаҳои иҷроия, маҷмӯаҳои қарорҳо, маҷаллаҳои СУТ нашр мешаванд: Бюллетени WHO, WHO Chronicle, Форуми байналмилалии тандурустӣ, Тандурустии ҷаҳонӣ, Солномаи омори ҷаҳонии санитарӣ, як қатор монографияҳо ва ҳисоботи техникӣ. Забонҳои расмӣ англисӣ ва фаронсавӣ мебошанд, забонҳои корӣ (ба истиснои забонҳои ишорашуда) русӣ, испанӣ, арабӣ, чинӣ, олмонӣ мебошанд.
Фаъолияти СУТ тибқи барномаҳои умумӣ дар тӯли 5-7 сол, банақшагирӣ барои 2 сол амалӣ карда мешаванд. Дар айни замон, самтҳои афзалиятнок инҳоянд:
СУТ—ЮНИСЕФ (1978);
СУТ бисёр масъалаҳои муҳимро ҳал мекунад. Бо ташаббуси СУТ ва бо дастгирии фаъоли системаҳои миллии тандурустӣ (аз ҷумла СССР) маъракаи нест кардани оспа дар ҷаҳон гузаронида шуд (ҳолати охирин соли 1981 ба қайд гирифта шудааст); маъракаи мубориза бо вараҷа, ки паҳншавии он тақрибан 2 маротиба коҳиш ёфтааст, барномаи эмкунӣ алайҳи 6 бемории сироятӣ, ташкили ошкор ва мубориза бо ВНМО, ташкили марказҳои истинодӣ ва иттилоотӣ дар бисёр иёлатҳо, ташаккул хадамоти кумаки аввалияи тиббию санитарӣ, мактабҳои тиббӣ, курсҳои омӯзишӣ ва ғ. Нақши асосии ТУТ дар расидан ба ин ҳадафҳо расонидани маслиҳатҳо, таҷриба ва кумаки техникӣ ба кишварҳо, инчунин пешниҳоди маълумоти зарурӣ барои омӯзонидани кишварҳо барои ҳалли мушкилоти асосии саломатӣ мебошад. СУТ то имрӯз муҳимтарин самтҳои фаъолияти системаҳои тандурустии миллиро муайян кардааст: ВИЧ / СПИД, сил, вараҷа, мусоидат ба ҳомиладории бехатар — солимии модар ва кӯдак, солимии наврасон, солимии равонӣ, бемориҳои музмин.
1) Сарпарасти асосии СУТ ИМА буд (15%) [15].
2) Маблағи дуввуме, ки ба СУТ интиқол дода мешавад, аз Билл Гейтс (10%) мебошад. Дақиқтараш, фонди муштараки ӯ бо ҳамсараш Мелинда - ӯ қавл додааст, ки 530 миллион интиқол медиҳад, онҳо асосан ба лоиҳаҳои африқоӣ хоҳанд рафт [15].
3) Саввум боз Билл Гейтс мебошад. Қариб. Ин дафъа — Эътилофи Ҷаҳонии Ваксинаҳо ва Иммунизатсия (GAVI), ки вай созмонҳои гуногуни хусусӣ ва давлатиро муттаҳид кардааст. СУТ аз GAVI 370 миллион (8%) мегирад [15].
Ба даҳгонаи беҳтарин инчунин Британияи Кабир (8%), Олмон (6%) ва Бонки Ҷаҳонӣ (3%) дохиланд [15].
Мувофиқи маълумоти вебсайти расмӣ [7] дар солҳои 2006-2007 ҳаҷми умумии буҷети СУТ тақрибан 3,3 миллиард доллари ИМА-ро ташкил дод. Аз ин 28% саҳмҳои муназзами кишварҳои узви СУТ ва 72% саҳмҳои ихтиёрии давлатҳои аъзои СУТ, саҳмияҳои СММ, ташкилотҳои байниҳукуматӣ ва ғайриҳукуматӣ, фондҳо, ҳукуматҳои маҳаллӣ, бахши хусусӣ ва даромади фоизҳо мебошанд.
Аз соли 2008, идоракунии СУТ ба натиҷаҳо дар асоси як нақшаи стратегии миёнамуҳлати шашсола (солҳои 2008-2013) бо се давраи буҷети дусола асос ёфтааст [16].
Дар соли 2020, президенти ИМА Доналд Трамп эълом дошт, ки пардохтҳоро ба буҷаи Созмони Умумиҷаҳонии Тандурустӣ (СУТ) манъ мекунад, зеро он "масъулияти асосии худро иҷро накард ва бояд ба ҷавобгарӣ кашида шавад" [17][18][19].
СУТ борҳо ба кор ба манфиати Чин айбдор карда шудааст; чунин мешуморанд, ки Чин ба таври ғайримустақим тавассути Сандуқ тавассути созмонҳои мухталиф пули зиёдеро ба СУТ интиқол медиҳад [15][20].
«СУТ дар ҳақиқат фош шуд. Бо баъзе сабабҳо, он ҳанӯз ҳам ба Чин нигаронида шудааст, гарчанде ки онро асосан Иёлоти Муттаҳида маблағгузорӣ мекунад. Мо инро хуб меомӯзем. Хушбахтона, ман маслиҳати онҳоро рад кардам, то марзҳои моро барои Чин барвақт боз кунанд. Чаро онҳо ба мо чунин тавсияи нодуруст доданд? "- гуфт Трамп [20].
Ин рӯзҳои ҷаҳонӣ ҷузъи системаи рӯзҳои байналмилалии СММ нестанд.
Сафирони ҳусни ният одамони маъруф аз олами санъат, адабиёт, вақтхушӣ, варзиш ва дигар соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ мебошанд, ки дар ҳамкории зич бо СУТ бо ҷалби таваҷҷуҳ ба кӯшишҳои солимии СУТ саҳм мегиранд. Директори генералӣ ба муҳлати ду сол таъйин кардааст.[22]
Сафирони хайрхоҳро бо волонтёрони ихтиёрӣ, ки тақрибан ҳар як шахсе шуда метавонад, ки ба талаботи беинсофона ҷавобгӯ бошад: синну сол аз 25-сола, маълумоти олӣ ва собиқаи корӣ, инчунин донистани забони англисӣ. Барои ӯ кофист, ки ба вебсайти ихтиёриёни СММ муроҷиат кунад.
Бо дарназардошти сайти расмӣ [23] :
Фаъолияти СУТ дар робита бо вазъи атрофи зукоми хук дар соли 2009, ки аз ҷониби Шӯрои Аврупо ҳамчун "қаллобии тиббӣ" тавсиф шудааст,[24]. Он гоҳ СУТ ба иммунизатсияи оммавии аҳолӣ исрор кард [25]. Танҳо дар Русия барои хариди як ваксина алайҳи пандемияи вуҷуднадошта 4 миллиард рубл сарф шудааст; дар ИМА 138 миллион доза ваксинаи нолозим талаб карда шудааст. Дар ИА фоидаи дорусозон ба 7 миллиард евро расид. Ташкилот дар созиш бо дорусозони Рош Холдинг асос ёфтааст [26][27].
Дар давраи пас аз пандемия, мунаққидон изҳор доштанд, ки СУТ хатарро аз роҳи паҳн кардани "тарсу ҳарос" ба ҷои "иттилооти фаврӣ" зиёд мекунад [28]. Коршиносони соҳа эътироз карданд, ки пандемияи соли 2009 дар натиҷаи «ҳамкории бесобиқа миёни мақомоти соҳаи тандурустии ҷаҳонӣ, олимон ва истеҳсолкунандагон натиҷаи ҳамаҷониба ба пандемияро фароҳам овард, бо як қатор ваксинаҳо пас аз се моҳи эълони пандемия, барои истифода тасдиқ карда шуд. Ин ҷавоб танҳо ба шарофати омодагии васеъ дар даҳсолаи охир имконпазир гардид. ".
Табибони Бидуни Марз СУТ-ро дар соли 2015 барои сарфи назар кардани таҳдиди эбола танқид карданд [29].
Вазорати тандурустии Русия ва Роспотребнадзор дар соли 2018 гузориши СУТ дар бораи эпидемияи СПИД дар Русияро танқид карда, маълумоти дар он мавҷудбударо беасос ва аз будаш зиёд ҳисоб карданд [30].
Дар моҳи майи соли 2020, президенти ИМА Доналд Трамп СУТ-ро барои радди ислоҳот танқид кард ва роҳбарияти ташкилотро ба робитаҳои наздик бо Пекин айбдор кард, ки дар робита ба ин вай муносибатҳоро канда ва аз маблағгузорӣ маҳрум кард.[19][20][31]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.