Зиё Раҳмон

Зиё Раҳмон ( бенг. জিয়াউর রহমান ( 19 январи 1936 - 30 майи 1981) — президенти Банглодеш аз соли 1977 то 1981. Рутбаи ҳарбӣ - Генерал-лейтенант.

Зиё Раҳмон
банголӣ: জিয়াউর রহমান
President of Bangladesh[d]
21 апрел 1977 — 30 май 1981
Пешгузашта	Абусодот Муҳаммад Сайим
Ҷонишин	Абдуссаттор
Chief of Army Staff[d]
24 август 1975 — 3 ноябр 1975
Пешгузашта	K M Shafiullah[d]
Ҷонишин	Khaled Mosharraf[d]
Chief of Army Staff[d]
7 ноябр 1975 — 28 апрел 1978
Таваллуд	19 январ 1936(1936-01-19)[1][2][3] Bogura District[d], Rajshahi Division[d], президенсии Бенгол[d], Роҷи Бритониё, Империяи Бритониё[1]
Даргузашт	30 май 1981(1981-05-30)[3] (45 сол) Читтогунг[d], Банглодеш
Мадфан	Дакка
Ҳамсар	Холида Зиё
Фарзандон	Arafat Rahman[d] ва Tarique Rahman[d]
Ҳизб	Bangladesh Nationalist Party[d]
Таҳсилот	D. J. Science College[d] Hare School[d] Command and Staff College[d] Pakistan Military Academy[d] Bogura Zilla School[d]
Эътиқод	суннӣ
Соядаст
Ҷоизаҳо
Навъи артиш	Pakistan Army[d] ва Bangladesh Army[d]
Рутба	генерал-лейтенант
Набардҳо	Bangladesh Liberation War[d]
Парвандаҳо дар Викианбор

Зиндагинома

Зиё Раҳмон 19 январи соли 1936 дар деҳаи Бағбарӣ дар шимоли Покистон таваллуд шудааст, дуввумин аз 5 бародар ^[4]. Падар дар як идораи давлатии Калкутта кор мекард. Пас аз тақсими Ҳиндустони Бритониё, оила ба Карочӣ кӯчид ва Зиё таҳсили миёнаи худро дар соли 1952 бо баҳои аъло хатм кард ^[5]. Соли 1953 ба Академияи Какули Артиши Покистон дохил шуд.

Хидмат дар артиши Покистон

Соли 1955 ба ӯ унвони лейтенанти хурд дода шуд. Қувваҳои махсус ва курсҳои такмили ихтисос дар таҳсилоти махсуси иктишофӣ гузашт. Пас аз ду соли хидмат дар Карочӣ, соли 1956 ӯро ба полки Банголаи Шарқӣ дар Покистони Шарқӣ интиқол доданд. Вай аз соли 1959 то 1964 дар Идораи иктишофии артиши Покистон хидмат кардааст. Ба ҳайси фармондеҳи рота дар ҷанги Ҳинду Покистон дар соли 1965 шуҷоат нишон дода, бо ордени Ҳилоли Ҷуръат мукофотонида шудааст.^[6][7] Соли 1968 инструктори Академияи ҳарбии Покистон таъйин шуд. Дар ҳамон сол ӯ ба курси фармондеҳии Коллеҷи Кветтаи Покистон дохил шуд. Дар соли 1969 вай ба рутбаи майор таъйин шуд ва кумондони дуюми полки 2 Банголи Шарқӣ дар ноҳияи Ғозипур (маркази Покистони Шарқӣ) таъйин шуд. Вай ба Олмони Ғарбӣ рафт, курсҳои олии таълими ҳарбӣ ва фармондиҳиро дар Олмон гузашт ва якчанд моҳ дар сафҳои артиши Англия хидмат кард.

Мубориза барои истиқлоли Банглодеш

Зиё Раҳмон дар мубориза барои истиқлоли Банглодеш фаъолона иштирок кард. Шаби 25 марти соли 1971 ҳукумати Покистон натиҷаҳои интихоботи соли 1970-ро бекор кард, Шайх Шайх Муҷибурраҳмонро, ки сарвазири Покистони Шаркӣ таъйин шуд, ба ҳабс гирифт, вазъияти ҳарбӣ эълон кард, ба Шайх ҳабскунӣ ва таъқибкунии фаъолони банголӣ шурӯъ намуд. Дар ҷавоб З. Раҳмон нимаи дуюми рӯзи 25 март командири полки худро дастгир карда, ба неруҳои Покистон муқобилати мусаллаҳона ташкил кард. 26 март вай изҳоротро аз номи Муҷибурраҳмон дар радиои Читтагонг эъломияи истиқлол ва ташкил ёфтани Банглодешро дастгирӣ карда, ва мардумро ба муборизаи озодихоҳӣ ба муқобили Покистон даъват кард.Ба З. Раҳмон рутбаи полковник дода шуд ва фармондеҳии бригадаи 1-уми Қувваҳои Мусаллаҳи Банглодешро, ки аз се баталйон иборат буд, ба ӯҳда гирифт ^[8]. Ҷанг шаби 1 август бо ҳамла ба пойгоҳи низомии Камолпури Покистон оғоз шуд. Вақте ки 17 апрел Ҳукумати Банглодеш ташкил ёфт, З. Раҳмон қумондони сектори 1-уми харбй (округ) ва Мукти-бахини (милитсияи халқӣ) дар маркази давлат (то июн) таъйин шуда, вазифаи қумондони бригадаро тарк накард. Ӯ бо орденҳои Банглодеш мукофотонида шудааст. Дар замони ҷанг оилаи ӯ дар ҳабси хонагӣ буд. з. Раҳмон ҳамчун сарвари кишвар назарияи миллатчигии банглодеширо оммавӣ намуд. Бо дарназардошти он, ки кишвари Банглодеш манзили теъдоди зиёди қавмҳои мухталифи мутааллиқ ба мазҳаб ва мазҳабҳои мухталиф ва фарҳанг, ки тарзи зиндагӣ, табақаҳо ва услуби расму ойинҳои онҳо аз ҳамдигар тафовут доранд, ӯ боварӣ дошт ки миллатгароиро танҳо аз рӯи қаламрав, на аз рӯи забон ва на фарҳанг, бояд қабул кард.

Президентӣ

Баъди истеъфои Абусодот Сайим 21 апрели соли 1977 Зиё Раҳмон президенти Банглодеш интихоб шуда, ваколатҳои фармондеҳи Қувваҳои Мусаллаҳ, сардори ситоди нерӯҳои хушкигард, инчунин вазирони молия ва корҳои дохилиро нигоҳ дошт. Вай то 5 апрели соли 1979 дар Банглодеш вазъияти ҳарбӣ ҷорӣ кард. Дар интихоботи президентӣ 3 июни соли 1978 Зиё Раҳмон бо 76,6 % овозҳо ғолиб омад. Моҳи сентябри соли 1978 Зиё Раҳмон Ҳизби Миллиро (ҲМБ) таъсис ва роҳбарӣ кард ва дар пирӯзии он дар интихоботи парлумонӣ дар моҳи феврали соли 1979 саҳм гузошт (ҳизб 41,2% овоз гирифт ва ҷой 206 аз 297 курсии парлумон ). Зиё Раҳмон ба таври возеҳ Исломро баргузид ва онро тақвият дод. Аз ҷумла, ӯ Бангладешро ба Созмони ҳамкории исломӣ овард. Ҳамчунин бо дархости уммати мусалмонон матни Суруди миллӣ бар пояи навиштани он аз ҷониби шоири ҳинд Рабиндронот Тагур тағйир дода шуд ва талош барои тағйири парчами миллӣ, ки “рангҳои мусалмонӣ” надошт, сурат гирифт.^[9]. Ислом ягона дине гардид, ки дар конститутсияи кишвар зикр шудааст (мафҳуми «эътимод ва эътиқоди комил ба Аллоҳи мутаъол», ҷойгузини пойбанди пешина ба дунявият ва «ҳамбастагии исломӣ» бо дигар кишварҳо) ки таъсири он ба сиёсати ҳукумат асосӣ гардида буд. Таҳсилоти динии исломӣ дар мактабҳои Банглодеш ҳамчун фанни ҳатмӣ ҷорӣ карда шуд ва ҳамчунин ба донишҷӯёни ғайримусулмон иҷозат дода шуд, ки динҳои хешро омӯзанд.

Вай дар сиёсати дипломатӣ тағйироти калон ба амал овард. Бо назардошти он, ки дар ҷанг барои истиқлоли Банглодеш аз Ҳиндустон ва ИҶШС дастгирии асосӣ гирифт, муносибатҳои хуб бо онҳо вазифаи аввалиндараҷа дониста шуд. З. Раҳмон кишварро ба сӯи ҷаҳони мусулмонӣ ва Ҷумҳурии Халқии Чин бозгардонд. Бо Покистон сиёсати ба эътидол овардани равобити дуҷонибаро оғоз кард. Дар баробари ин вай барои наздик шудан бо Иёлоти Муттаҳидаи Амрико ва кишварҳои Шарқи Наздики Араб, ки Покистонро ба муқобили Банглодеш дастгирӣ мекарданд, кушиш намуд. Беҳтар шудани муносибатҳо бо Иёлоти Муттаҳидаи Амрико имкон дод, ки модернизатсияи ширкати давлатии ҳавопаймоии "Biman Bangladesh Airlines" ба анҷом расад.

Додгоҳи олии ин кишвар дар ҳукме, ки 30 августи соли 2005 қабул кард, қарор баровард, ки табаддулоти низомии солҳои 1975 то 1979, аз ҷумла ҳукмронии режими низомии Зиёро "ғайриқонунӣ" ва "ғайриконститутсионӣ" номид. Фармонҳои Зиё Раҳмон дар бора ҳолати ҳарбӣ, дар соли 1977 ба курсии президентӣ омадани ӯ ва раъйпурсии соли 1978 “барои конститутсия номаълум” эълон карда шуданд. Ҳукми додгоҳ "Қонун дар бораи ҷуброни зарар"-ро, ки тибқи он маҳз ин ҳодисаҳо мақоми ҳуқуқӣ гирифта, дар конститутсия сабт шудаанд, бекор карда шуданд (дар соли 2010 аз Конститутсия хориҷ карда шуданд).

Қурбони куштори сиёсӣ

29 май соли 1981 З. Раҳмон барои миёнаравӣ дар ихтилофоти байни роҳбарони маҳаллии Ҳизби Миллии Банглодеш ба Читтагонг омад. Соати 4-и пагоҳии 30 май се гурӯҳи афсарони артиш ба қароргоҳи президент ҳуҷум карданд. Дар ҳамла 17 афсар (дар рутбаҳои лейтенант то полковник) ва 1 генерали бригада, ки бо 11 пулемёт ва 6 гранатомёт мусаллаҳ буданд, ширкат доштанд. Девори биноро сӯрох карда, ба дохили он даромада, аз автомат ба Зиё Раҳмон тир холӣ кардаанд. Шаш муҳофиз ва ду ёвари Раҳмон низ кушта шуданд ^[10][11][12]

Пайвандҳо

• Лт. Генерал Зиёур Рахмон
• Зиёур Раҳмон Бойгонӣ шудааст 15 июни 2013  сол. Архивная копия
• Бангладеши виртуалӣ: Тарҷумаи ҳоли Зиёур Раҳмон
• Мақолаи биографӣ дар Банглапедия
• Зиёур Раҳмон

Эзоҳ

1. Зиаур Рахман // Большая советская энциклопедия (рус.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
2. Encyclopædia Britannica (ингл.)
3. Munzinger Personen (нем.)
4. Zia’s younger brother dies in US
5. From Bogra. A Successful Seat of knowledge. 28 феврали 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 4 марти 2016.
6. Hilal-e-Jurat
7. Indo-Pak War 1965
8. 6 captures. 28 феврали 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 30 сентябри 2013.
9. Was Ziaur Rahman Responsible For Islamic Resurgence In Bangladesh?
10. Time, Banglapedia. Zia's assassination (PHP), Time (10 сентябри 2006). Бойгонӣ шудааст 30 сентябри 2007  сол. Проверено 10 сентябри 2006.
11. 1981: Президенти Бангладеш кушта шуд(пайванди дастнорас) <nowiki>
12. Death at Night(пайванди дастнорас — таърих). 30 октябри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 30 сентябри 2007.