ఇండో-గంగా మైదానం

సింధు-గంగా మైదానం, ఉత్తర భారత నదీ మైదానం అని కూడా పిలువబడే ఇండో-గంగా మైదానం 630 మిలియన్ల ఎకరాల (2.5-మిలియన్ల కే 2) సారవంతమైన మైదానం. ఇది భారత ఉపఖండంలోని ఉత్తర ప్రాంతాలను కలిగి ఉంది. వీటిలో చాలా ఉత్తర, తూర్పు భారతదేశంలో పాకిస్తాను తూర్పు భాగాలు, వాస్తవానికి బంగ్లాదేశు, నేపాలు దక్షిణ మైదానాలు ఉన్నాయి.^[1] ఈ ప్రాంతానికి సింధు, గంగా నదుల పేరు పెట్టబడింది. ఇందులో అనేక పెద్ద పట్టణ ప్రాంతాలు ఉన్నాయి. ఈ మైదానం ఉత్తరాన హిమాలయాలచే కట్టుబడి ఉంది. ఈ మైదానం ఉత్తరదిశలో అనేక నదులకు జన్మ ఇచ్చి పోషిస్తున్న హిమాలయాలు ఉన్నాయి. రెండు నది వ్యవస్థలతో ఈ ప్రాంతం అంతటా నిక్షిప్తం చేయబడిన సారవంతమైన మట్టికి ఇది మూలం. మైదానం దక్షిణ అంచు చోటా నాగపూరు పీఠభూమిగా గుర్తించబడింది. పశ్చిమదిశలో ఇరాను పీఠభూమి ఉంది.

Indo-Gangetic Plain

Clusters of yellow lights on the Indo-Gangetic Plain reveal numerous cities large and small in this astronaut photograph of northern India and northern Pakistan, seen from the northwest. The orange line is the India–Pakistan border.

చరిత్ర

ఈ ప్రాంతం సింధు లోయ నాగరికతకు ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇది భారత ఉపఖండంలోని ప్రాచీన సంస్కృతి పుట్టుకకు కారణమైంది. చదునైన, సారవంతమైన భూభాగంలో మగధ రాజవంశాలు, కన్నౌజు సామ్రాజ్యం, మొఘలు సామ్రాజ్యం, మరాఠా సామ్రాజ్యంతో సహా వివిధ సామ్రాజ్యాల పునరావృత, విస్తరణకు దోహదపడింది - ఇవన్నీ ఇండో-గంగా మైదానంలో వారి జనాభా, రాజకీయ ప్రధానకేంద్రాలను కలిగి ఉన్నాయి. భారతీయ చరిత్రలో వేదకాలం, పురాణ యుగాలలో ఈ ప్రాంతాన్ని "ఆర్యవర్తం" (ఆర్యుల భూమి) అని పిలుస్తారు. మనుస్మతి (2.22) ప్రకారం 'ఆర్యవర్తం' అనేది హిమాలయ, వింధ్య శ్రేణుల మధ్య, తూర్పు సముద్రం (బెంగాలు బే) నుండి పశ్చిమ సముద్రం (అరేబియా సముద్రం) వరకు విస్తరించి ఉంది.^[2][3] ఈ ప్రాంతాన్ని "హిందుస్తాన్" (సింధు భూమి) అని పిలుస్తారు. ఇది సింధు నదికి పర్షియన్ పదం నుండి ఉద్భవించింది. తరువాత ఈ పదాన్ని భారత ఉపఖండం మొత్తాన్ని సూచించడానికి ఉపయోగించారు. ఈ ప్రాంత ప్రజలు "హిందూస్థానీ" అనే పదాన్ని, సంగీతం, సంస్కృతిని సూచించడానికి కూడా ఉపయోగిస్తారు.^[4][5]

భౌగోళికం

A part of the Indo-Gangetic Plain over Northern, Central and Eastern India as well as Bangladesh

ఇండో-గంగా మైదానం రెండు సాగరసంగమ ముఖద్వారాలుగా విభజించబడ్డాయి. పశ్చిమ విభజన ఇండసు మైదానంలో ప్రవహిస్తుంది. తూర్పు విభాగం గంగా - బ్రహ్మపుత్ర పారుదలగా రూపాంతరం చెందుతుంది. ఈ విభజన సముద్ర మట్టానికి 350 మీటర్ల ఎత్తులో ఉంది. దీని వలన సింధు-గంగా మైదానం పశ్చిమాన సింధు నుండి తూర్పున బెంగాలు, అస్సాం వరకు నిరంతరంగా విస్తరించింది.^[6] -->

హిమాలయాల పర్వత పాదసానువులు, మైదానాల మధ్య ఉన్న ఒక సన్నని భూచీలికలో భబారు ప్రాంతంలో పర్వతాల నుండి కొట్టుకుపోయిన బండరాళ్లు. గులకరాళ్ళతో కూడిన పోరసు నేల ఉంటుంది. ఇది పంటలకు కానీ, అటవీప్రాంతంగా అభివృద్ధి చెందడానికి కానీ అనుకూలం కాదు. ప్రవాహాలు ఇక్కడ భూగర్భంలో అదృశ్యమవుతాయి.^{[7][better source needed]}

భబారు దిగువన తెరాయి, డూయర్సు పచ్చికభూములు ఉన్నాయి.^[8]

సింధు, గంగా మైదానాన్ని అనేక ఉపనదులు దోయబులు విభజిస్తాయి. ఉపనదులు కలిసే ప్రదేశానికి విస్తరించే భూమి భాషలు. నదులకు దగ్గరగా వరదలకు గురయ్యే కొత్త సారవంతమైన ఖాదరు భూమి. వరద పరిమితికి మించి, బంజరు భూమి మధ్య ప్లీస్టోసీనులో నిక్షిప్తం చేయబడిన పాత సారవంతమైన వండ్రుమట్టి భూమి.^{[7][better source needed]}

పడమటి నుండి తూర్పు వైపు వార్షిక వర్షపాతం వృద్ధిచెందుతూ ఉంటుంది.^[6] అస్సాం లోయ మధ్య గంగా మైదానం కంటే దిగువ గంగా మైదానాలు అధికంగా ఉన్నాయి. దిగువ గంగా పశ్చిమ బెంగాలులో కేంద్రీకృతమై దాని నుండి బంగ్లాదేశు లోకి ప్రవహిస్తుంది. బ్రహ్మపుత్రా నదిలో జమునా నది సంగమించిన తరువాత తరువాత, రెండు నదులు గంగా డెల్టాను ఏర్పరుస్తాయి. బ్రహ్మపుత్ర టిబెట్టులో యార్లుంగు జాంగ్బో నదిగా ఉద్భవించి బంగ్లాదేశులోకి వెళ్ళే ముందు అరుణాచల ప్రదేశు, అస్సాం గుండా ప్రవహిస్తుంది.

కొంతమంది భౌగోళిక శాస్త్రవేత్తలు ఇండో-గంగా మైదానాన్ని అనేక భాగాలుగా విభజిస్తారు: గుజరాతు, సింధు, పంజాబు, దోయాబు, రోహిలుఖండు, అవధు, బీహారు, బెంగాలు, అస్సాం ప్రాంతాలు.

ఇండో - గాంగా మైదానం విస్తరించిన ప్రాంతాలు:

జమ్ము మైదానాలు ఉత్తరప్రాంతం;

పంజాబు మైదానాలు తూర్పు పాకిస్థాను, ఈశాన్య భారతదేశం ;

సింధు మైదానాలు దక్షిణ పాకిస్థాను;

ఇండసు నదీముఖద్వారం దక్షిణ పాకిస్థాను, పశ్చిమ భారతదేశం;

గంగా-యమునా దోయబు;

రోహిలుఖండు(కతెహారు)మైదానాలు;

అవధు మైదానాలు;

పురువాంచలు మైదానాలు;

బీహారు మైదానాలు;

ఉత్తర బెంగాలు మైదానాలు;

గంగానదీ ముఖద్వారం భారతదేశం, బంగ్లాదేశులలో;

బ్రహ్మపుత్రా లోయ తూర్పు ప్రాంతంలో.

సారవంతమైన తెరాయి ప్రాంతం దక్షిణ నేపాలు, ఉత్తర భారతదేశం అంతటా హిమాలయాల పర్వత ప్రాంతాలలో విస్తరించి ఉంది. ప్రవాహంతో ప్రభావితం చేస్తున్న నదులు బియాసు, చంబలు, చెనాబు, గంగా, గోమతి, సింధు, రవి, సట్లెజు, యమునా. మట్టిలో సిల్టు సమృద్ధిగా ఉంటుంది. ఇది మైదానాన్ని ప్రపంచంలోని అత్యున్నత సారవంతమైన వ్యవసాయ ప్రాంతాలలో ఒకటిగా చేస్తుంది. ఇక్కడి గ్రామీణ ప్రాంతాలు కూడా జనసాంద్రతతో ఉన్నాయి.

సింధు-గంగా మైదానాలను "గ్రేట్ ప్లెయిన్స్" (మహామైదానాలు) అని కూడా పిలుస్తారు. సింధు, గంగా, బ్రహ్మపుత్ర నదీ వ్యవస్థల పెద్ద వరద మైదానాలు. ఇవి హిమాలయ పర్వతాలకు సమాంతరంగా నడుస్తాయి. పశ్చిమాన జమ్మూ కాశ్మీరు, ఖైబరు పఖ్తున్ఖ్వా నుండి తూర్పున అస్సాం వరకు, ఉత్తర, తూర్పు భారతదేశంలో ఎక్కువ భాగం పారుతుంది. ఈ మైదానాలు 700,000 చ.కి.మీ కిలో 2 (270,000 చదరపు మైళ్ళు) విస్తీర్ణంలో ఉన్నాయి. వెడల్పులో వాటి పొడవు ద్వారా అనేక వందల కిలోమీటర్లు మారుతూ ఉంటాయి. ఈ వ్యవస్థ ప్రధాన నదులు గంగా, సింధులతో వాటి ఉపనదులు; బియాసు, యమునా, గోమతి, రవి, చంబలు, సట్లెజు, చెనాబు.

సింధు-గంగా బెల్టు అనేక నదుల ద్వారా సిల్టు నిక్షేపణ ద్వారా ఏర్పడిన నిరంతరాయమైన వండ్రుమట్టి భూములు విస్తరించి ఉంటుంది. మైదానాలు చదునైనవిగా ఉండి ఎక్కువగా చెట్లు లేనివిగా ఉంటాయి. ఇది కాలువల ద్వారా నీటిపారుదలకి అనుకూలంగా ఉంటుంది. ఈ ప్రాంతం భూగర్భ జల వనరులతో కూడా సమృద్ధిగా ఉంది. మైదానాలలో ప్రపంచంలోనే అత్యంత సారవంతమైన వ్యవసాయ క్షేత్రాలు ఉంటాయి. పండించే ప్రధానంగా వరి, గోధుమలు పండించబడుతుంటాయి. ఇతర పంటలలో మొక్కజొన్న, చెరకు, పత్తి ప్రాధాన్యత వహిస్తున్నాయి. ఇండో-గాంగా మైదానాలు ప్రపంచంలోని అత్యధిక జనాభా కలిగిన ప్రాంతాలలో ఒకటిగా ప్రత్యేకత సంతరించుకుంది. మొత్తం జనాభా 400 మిలియన్లు దాటింది.

జంతుజాలం

ఇటీవలి చరిత్ర వరకు, సింధు-గంగా మైదానంలోని బహిరంగ పచ్చికభూములలో అనేక పెద్ద జాతుల జంతువులు నివసించేవి. బహిరంగ మైదానాలలో పెద్ద సంఖ్యలో శాకాహార జంతువులు ఉన్నాయి. ఇందులో ఆసియా ఖడ్గమృగం (భారతీయ ఖడ్గమృగం, జవాను ఖడ్గమృగం, సుమత్రను ఖడ్గమృగం) ఉన్నాయి. బహిరంగ పచ్చికభూములు ఆధునిక ఆఫ్రికా ప్రకృతి దృశ్యంతో సమానంగా ఉన్నాయి. గజెలు, గేదె, ఖడ్గమృగాలు, ఏనుగులు, సింహాలు, హిప్పో ఈ రోజు ఆఫ్రికాలో తిరుగుతున్నట్లుగా గడ్డి భూములలో తిరుగుతున్నాయి. భారతీయ ఏనుగులు, గజెల్లు, జింకలు, గుర్రాల పెద్ద మందలు ఇప్పుడు అంతరించిపోతున్న అరోచ్లతో సహా అనేక జాతుల అడవి పశువులతో కలిసి నివసించాయి. అటవీ ప్రాంతాలలో అడవి పంది, జింక, ముంట్జాకు అనే అనేక జాతులు ఉన్నాయి. గంగానది సమీపప్రాంతాలలోని చిత్తడిప్రాంతాలలో అంతరించిపోయిన జాతుల నీటిగేదెలతో, నది ఒడ్డున పెద్ద నీటిఏనుగుల మందలు మేస్తూ ఉండేవి.

చాలా పెద్ద జంతువులు పెద్ద సంఖ్యలో ఉండడం మాంసాహార జంతువులు అభివృద్ధికి మద్దతు ఇచ్చేవి. భారతీయ తోడేళ్ళు, ధోల్సు, చారల హైనాలు, ఆసియా చిరుతలు, ఆసియా సింహాలు బహిరంగ మైదానాలలో పెద్ద జంతువులను వేటాడేవి, బెంగాలు పులులు, చిరుతపులులు చుట్టుపక్కల అడవుల్లో వేటాడతాయి. బద్ధకం ఎక్కువగా ఉండే ఎలుగుబంట్లు ఈ రెండు ప్రాంతాలలో చెదపురుగులను వేటాడతాయి. గంగానదిలో ఘారియలు, మగ్గరు మొసలి, రివరు డాల్ఫిను చేపల నిల్వలను నియంత్రించడం అప్పుడప్పుడు వలస వచ్చే మందలు నదిని దాటే సమయంలో వేటాడేవి.

వ్యవసాయం

సింధు-గంగా మైదానంలో వ్యవసాయం ప్రధానంగా వరి, గోధుమలను పంటమార్పిడి విధానంలో మార్చిమార్చి పండించబడ్డాయి. ఇతర పంటలలో మొక్కజొన్న, చెరకు, పత్తి ప్రాధాన్యత వహించాయి.

వర్షపాతం ప్రధాన వనరుగా నైరుతి రుతుపవనాలు ఉండేవి. ఇది సాధారణ వ్యవసాయానికి సరిపోతుంది. హిమాలయాల నుండి ప్రవహించే అనేక నదులు ప్రధాన నీటిపారుదల అవసరాలకు నీటిని అందిస్తాయి.

వేగంగా పెరుగుతున్న జనాభా (అలాగే ఇతర అంశాలు) కారణంగా ఈ ప్రాంతంలో భవిష్యత్తుకాలంలో నీటి కొరత ప్రమాదాన్ని అధికంగా ఎదుర్కొన్నట్లు పరిగణించబడుతుంది.

ఈ ప్రాంతం బ్రహ్మపుత్ర నది, అరవల్లి పర్వతశ్రేణి మధ్య ఉన్న భూమి. గంగా, ఇతర నదులైన యమునా, ఘఘారా, చంబలు నదులు ఈ ప్రాంతం గుండా ప్రవహిస్తున్నాయి.

నిర్వహణా విభాగాలు

ఇండో - గంగా మైదానాల సరిహద్దులను కచ్చితంగా నిర్ణయించడం వీలుపడని పనిగా భావించబడింది. ఈ మైదానంలో భాగస్వామ్యం వహిస్తున్న నిర్వహణా విభాగాల జాబితాను ఇవ్వడం కూడా సాధ్యపడని కార్యంగా భావించబడుతుంది.

ఈ మైదానంలో పూర్తిగా, సగంకంటే అధికంగా ఉన్న ప్రాంతాల జాబితా:

• బంగ్లాదేశ్ (అదనంగా చిట్టగాంగు కొండప్రాంతం)
• భూటాన్ (భరతదేశ సరిహద్దు వరకు విస్తరించిన దక్షిణ ప్రాంతం)
• భారతదేశం
  • అరుణాచల ప్రదేశ్ (అస్సాంసరిహద్దు వరకు విస్తరించి ఉన్న దక్షిణ ప్రాంతం)
  • అస్సాం
    • బ్రహ్మపుత్రా లోయ
    • బరాకు లోయ
  • బీహారు (కొన్ని పర్వతశ్రేణి ప్రాంతాలు మినహా పూర్తి ప్రాంతం)
  • చత్తీస్‌గఢ్
  • ఢిల్లీ (మొత్తం ప్రాంతం)
  • గుజరాతు (అదనంగాకథివారు ద్వీపకల్పం)
  • హర్యానా
  • హిమాచల్ ప్రదేశ్ (ఉనా జిల్లా, దక్షిణ సరిహలలోని పంజాబు, హర్యానావరకు విస్తరించి ఉంది)
  • జమ్మూ, కాశ్మీరు
    • జమ్ము విభాగం (3 దక్షిణసరిహద్దు జిల్లాలు)
  • మధ్య ప్రదేశ్
    • గిర్డు ప్రాంతం (అదనంగా చంబలు విభాగం, గ్వాలియరు విభాగం)
  • పంజాబు
  • రాజస్థాన్ (ఆరవల్లీ పర్వతశ్రేణిఈశాన్య ప్రాంతాలు)
  • ఉత్తరాఖండ్ (తేరీ ప్రాంతంతో చేర్చినహరిద్వార్,ఉధం సింగు నగరు జిల్లాలు)
  • ఉత్తర ప్రదేశ్ (అదనంగా చిత్రకూటు, ఝాంసీ విభాగం)
  • పశ్చిమ బెంగాల్ (అదనంగా పశ్చిమ రారు ప్రాంతం, డార్జిలింగు కొండలు)
• నేపాల్
  • ప్రొవిన్సు నం.2
  • ప్రొవిన్సు నం.5 (6 దక్షిణ జిల్లాలు)
  • ప్రొవిన్సు నం.1 (3 దక్షిణ జిల్లాలు)
  • సుదూరు పశ్చిం ప్రదేశు (2 దక్షిణ జిల్లాలు)
• పాకిస్థాన్
  • బలూచిస్థాను (కచ్చి మైదానం)
  • పాకిస్థాను పంజాబు (అదనంగా లవణ పర్వతశ్రేణి)
  • సింధు (ఇండసుతూర్పు ప్రాంతం)
  • ఖైబరు పఖ్తుంఖ్వా (డెరాజతు ప్రాంతం, పెషావరు లోయ)

ఇవి కూడా చూడండి

• దోయాబు
• ఆర్యావర్తం
• పర్యావరణ ప్రాంతాలు: దిగువ, ఎగువ గంగా మైదానాలలోని చిత్తడి నేలలోని వర్షారణ్యాలు తేరి-డుయారు సవన్నా, పచ్చిక మైదానాలు, వాయవ్య త్రాను పొదల అటవీప్రాంతం.

మూలాలు

1. Taneja, Garima; Pal, Barun Deb; Joshi, Pramod Kumar; Aggarwal, Pramod K.; Tyagi, N. K. (2014). Farmers preferences for climate-smart agriculture: An assessment in the Indo-Gangetic Plain. Intl Food Policy Res Inst. p. 2.
2. Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam (ed.). India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. p. 70.
3. Michael Cook (2014), Ancient Religions, Modern Politics: The Islamic Case in Comparative Perspective, Princeton University Press, p. 68: "Aryavarta ... is defined by Manu as extending from the Himalayas in the north to the Vindhyas of Central India in the south and from the sea in the west to the sea in the east."
4. "India". CIA – The World Factbook. Archived from the original on 11 జూన్ 2008. Retrieved 28 అక్టోబరు 2019.
5. "Hindustani Classical Music". Indian Melody. Archived from the original on 11 డిసెంబరు 2007. Retrieved 28 అక్టోబరు 2019.
6. Ramaswamy R Iyer, ed. (11 ఏప్రిల్ 2009). Water and the Laws in India. SAGE Publications. pp. 542–. ISBN 978-81-321-0424-7.
7. "Indo-Gangetic plains: Geography, Facts, Divisions and Importance". General Knowledge Today. 3 ఏప్రిల్ 2016. Retrieved 30 మే 2019.
8. Dinerstein, E., Loucks, C. (2001). మూస:WWF ecoregion

27.25°N 80.5°E / 27.25; 80.5