హైదరాబాదు సరిహద్దు గోడ

హైదరాబాదు సరిహద్దు గోడ తెలంగాణ రాష్ట్ర రాజధాని హైదరాబాదులోని పాతబస్తీకి సరిహద్దుగా కట్టబడిన గోడ. ఆ తరువాతికాలంలో హైదరాబాదు నగరం గోడను దాటి విస్తరించింది.^[2] సుమారు 6 మైళ్ళ (9.7 కిమీ) పొడవు, 41 మైళ్ళ విస్తీర్ణంలో ఉన్న ఈ గోడ నగరం చుట్టూ సమృద్ధిగా లభించిన పెద్ద గ్రానైట్ రాళ్ళతో నిర్మించబడింది.

1908నాటి హైదరాబాదు వరదలు వచ్చినప్పుడు శరణార్థులు అఫ్జల్ దర్వాజా వంతెనపై నడుస్తున్న దృశ్యం

గోడ, దర్వాజాలతో ఉన్న హైదరాబాదు నగర పటం (1914)^[1]

నిర్మాణం

కుతుబ్ షాహీ వంశముకు చెందిన చివరి సుల్తాన్ అబుల్ హసన్ కుతుబ్ షా ఈ గోడ నిర్మాణాన్ని ప్రారంభించాడు. దక్కన్ మొఘల్ గవర్నర్ ముబారిజ్ ఖాన్ ఆధ్వర్యంలో నిర్మాణం కొనసాగి, మొదటి నిజాం- (నిజాం-ఉల్-ముల్క్ ఆసఫ్ జా I) చేత 1802లో పూర్తయ్యింది.^[3][4] దీని నిర్మాణానికి 16 సంవత్సరాలు పట్టింది. శత్రువులు ఏమాత్రం పైకి ఎక్కకుండా రాళ్లతో సుమారు 18 అడుగుల (5.49 మీ) ఎత్తు, 8 అడుగుల (2.44 మీ) వెడల్పుతో ఈ గోడను నిర్మించారు. నగరానికి రాకపోకలు సాగించడానికి వీలుగా 13 ద్వారాలు (దర్వాజాలు) ఏర్పాటుచేసి, ఆ పదమూడు దర్వాజాలకు ఆనుకొని కిటికీలు ఏర్పాటుచేసి అక్కడ శక్తి స్వరూపిణి అయిన అమ్మవారి విగ్రహాన్ని ప్రతిష్టించారు.^[5] నగర భద్రత కోసం రాత్రివేళలో ఈ దర్వాజాలు మూసేవారు. ఒకసారి రాత్రి దర్వాజాలు మూస్తే,ఎట్టి పరిస్థితిలోనూ తెల్లవారుజాము వరకు తెరిచేవారు కాదు.^[6]

అఫ్జల్ దర్వాజా (ఆఖరున 1861లో నిర్మించబడి, 1954లో కూల్చివేయబడింది)

దబీర్‌పురా (ప్రస్తుతమున్న రెండు దర్వాజాల్లో ఇది ఒకటి)^[7]

1920లో పురానపూల్ దర్వాజా (ప్రస్తుతమున్న రెండు దర్వాజాల్లో ఇది ఒకటి)

గోడ, దర్వాజాలతో ఉన్న హైదరాబాదు నగర పటం (1911)

దర్వాజలు

చాదర్‌ఘాట్‌ నుంచి దబీర్‌పురా వరకు ఏర్పాటుచేసిన ఈ 13 ద్వారాలకు ఆయా ప్రాంతాలను బట్టి పేర్లు పెట్టారు.^[8] వాటిల్లో ప్రస్తుతం రెండు దర్వాజాలు (పురానపూల్ దర్వాజా, దబీర్‌పురా దర్వాజా) మాత్రమే మిగిలి ఉన్నాయి.^[9][10][11]

1. పురానపూల్ దర్వాజా (పురానపూల్)
2. దబీర్‌పురా దర్వాజా (దబీర్‌పురా)
3. చాదర్‌ఘాట్ దర్వాజా (చాదర్ ఘాట్)
4. యాకుత్పురా దర్వాజా (యాకుత్‌పురా)
5. అలియాబాద్ దర్వాజా (అలియాబాద్): రెండవ నిజాం అలీఖాన్ పేరు పెట్టబడింది.
6. చంపా దర్వాజా
7. లాల్ దర్వాజా
8. గౌలిపురా దర్వాజా (గౌలిపురా): 1950లలో వీధులను విశాలం చేసే కార్యక్రమంలో ఈ దర్వాజా కాలగతిలో కనుమరుగయ్యింది.
9. ఫతే దర్వాజా
10. దూధ్ బౌలి దర్వాజా
11. డిల్లీ దర్వాజా
12. మీర్ జుమ్లా దర్వాజా
13. అఫ్జల్ దర్వాజా: ఇది ఆఖరున 1861లో అఫ్జల్ ఉద్దౌలా కాలంలో నిర్మించబడింది.^[1]

ఇతర వివరాలు

1. 1908లో మూసీ నదికి వరదలు వచ్చిన సమయంలో ఈ గోడ చాలాభాగం ధ్వంసమైంది. స్వాతంత్ర్యం తరువాత ప్రభుత్వం 1950, 1960లలో కూల్చివేసింది.^[12]
2. ఆక్రమణలు, అధికారుల నిర్లక్ష్యం కారణంగా దాదాపు అన్నిప్రాంతాల్లో పూర్తి గోడ ధ్వంసమవ్వగా అలియాబాద్ వద్ద కొంతభాగం ఇప్పటికీ వాడుకలో ఉంది.^[12][13]

మూలాలు

1. B., Nitin (4 September 2017). "Of darwazas and khidkis: Tracing the origins of the walled city of Hyderabad" (in ఇంగ్లీష్). Hyderabad. Retrieved 20 December 2019.
2. Bilgrami, 1927, pp. 94. sfn error: no target: CITEREFBilgrami,_1927 (help)
3. Press Reporter's Guild Hyderabad (1965). Hyderabad: The City We Live in. Hyderabad: The University of Michigan.
4. Yar Khan, Asif (22 July 2017). "Telangana drops guard on Hyderabad's historic fortified wall". Deccan Chronicle (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 20 December 2019.
5. వార్త, చెలి (16 July 2017). "సంప్రదాయ ప్రతీకలు బోనాలు". వనిత విజయకుమార్‌ ద్వాప. Archived from the original on 20 డిసెంబరు 2019. Retrieved 20 December 2019.
6. "Majestic Darwaza defied deluge, fell to bulldozers - Times of India". The Times of India. Retrieved 20 December 2019.
7. "The "Khidki" and "Darwaza" of Hyderabad | The Siasat Daily". archive.siasat.com (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 20 December 2019.
8. Bilgrami, 1927, pp. 95. sfn error: no target: CITEREFBilgrami,_1927 (help)
9. KV, Moulika. "Fortified wall that protected Hyderabad against invaders now in shambles | Hyderabad News - Times of India". The Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 20 December 2019.
10. "Dabeerpura Darwaza freed of encroachments - Times of India". The Times of India. Retrieved 20 December 2019.
11. Khan, Asif Yar (4 August 2014). "Dabeerpura Darwaza: a sentinel of the past". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 20 December 2019.
12. Singh, T. Lalith (31 August 2015). "The vanishing walls of Hyderabad". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 20 December 2019.
13. Varma, Dr. Anand Raj. "Doorways to a rich past". Telangana Today (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 20 December 2019.