ఇథియోపియా

ఇథియోపియా అధికారిక నామం "ఇథియోపియా బహుకేంద్రక ప్రజాస్వామ్య గణతంత్రం" ఒక భూపరివేష్టిత దేశం,ఆఫ్రికా ఖండంలో ఈశాన్యంలో ఉంది. దీని ఉత్తరసరిహద్దులో ఎరిత్రియా, పశ్చిమసరిహద్దులో సూడాన్, దక్షిణసరిహద్దులో కెన్యా, తూర్పుసరిహద్దులో సోమాలియా, ఈశాన్యసరిహద్దులో జిబౌటి దేశాలు ఉన్నాయి. దేశవైశాల్యం 11,00,000 చ.కి.మీ. జనసంఖ్య 7,80,00,000. దీని రాజధాని అద్దిసు అబాబా.ఇథియోపియా, ప్రపంచంలోని పురాతన దేశాలలో ఒకటి,^[4] ఆఫ్రికా ఖండంలోని రెండవ అతిపెద్ద జనసంఖ్య గల దేశం.^[5]

የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ ye-Ītyōṗṗyā Fēdēralāwī Dīmōkrāsīyāwī Rīpeblīk ఇథియోపియా బహుకేంద్రక ప్రజాస్వామ్య గణతంత్రం
జాతీయగీతం
ఇథియోపియా యొక్క స్థానం
రాజధాని అతి పెద్ద నగరం		అడీస్ అబాబా 9°01′N 38°44′E
అధికార భాషలు		అంహారీ
గుర్తింపు పొందిన ప్రాంతీయ భాషలు		other languages official amongst the different nationalities and their respective regions.
జాతులు		ఒరొమొ 34.49%, అంహారా 26.89%, సోమాలీ 6.20%, తిగ్రే 6.07%;[1][2] the remaining percent are other ethnic groups.
ప్రజానామము		ఇధోపియన్
ప్రభుత్వం		Federal m:en:Parliamentary republic1
-	అధ్యక్షుడు	m:en:Girma Wolde-Giorgis
-	ప్రధానమంత్రి	m:en:Meles Zenawi
స్థాపన/ఏర్పాటు		c. 10th century BC
-	Traditional date	980 BC
-	Kingdom of Dʿmt	8th century BC
-	m:en:Kingdom of Aksum	c. 4th century BC
-	independent Abyssinia	1137
-	రాజ్యాంగము	1987
-	Democratic Republic	1991
-	జలాలు (%)	0.7
జనాభా
-	2008 అంచనా	73,500,000 (15th²)
-	1994 జన గణన	53,477,265
జీడీపీ (PPP)		2008 అంచనా
-	మొత్తం	$68.971 billion[3] (75th)
-	తలసరి	$871[3] (168th)
జీడీపీ (nominal)		2008 అంచనా
-	మొత్తం	$25.081 billion[3]
-	తలసరి	$317[3]
జినీ? (1999–00)		30 (medium)
మా.సూ (హెచ్.డి.ఐ) (2008)		0.389 (low) (169th)
కరెన్సీ		బర్ర్ (ETB)
కాలాంశం		EAT (UTC+3)
-	వేసవి (DST)	not observed (UTC+3)
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్		.et
కాలింగ్ కోడ్		+251
1	According to m:en:The Economist in its m:en:Democracy Index, Ethiopia is a "hybrid regime", with a m:en:dominant-party system led by the [m:en:[Ethiopian People's Revolutionary Democratic Front]].
2	Rank based on 2005 population estimate by the United Nations.

ఆధునిక మానవుల పురాతన అవశేషాలు కొన్ని ఇథియోపియాలో కనుగొనబడ్డాయి. ఆధునిక మానవులు, మధ్యప్రాచ్య ప్రాంతం ఇతర దేశాలకు ఈ ప్రాంతము నుండే బయలుదేరినట్టు పరిగణించబడుతుంది. భాషావేత్తలు ప్రకారం మొదటి ఆఫ్రోయాషియాటికు మాట్లాడే జనాభా నియోలిథికు హార్ను ప్రాంతంలో స్థిరపడ్డారు. క్రీ.పూ. 2వ సహస్రాబ్ది కాలం నాటి మూలాలను పరిశీలించడం ద్వారా ఇథియోపియా చరిత్రలో ఎక్కువ భాగం రాచరికం ఉన్నట్లుగా తెలుస్తుంది.

ఇతియోపియాలో ధునిక మానవులకు సంబంధించిన పురాతన అస్థిపంజర ఆధారాలు కనుగొనబడ్డాయి.^[6] ఆధునిక మానవజాతి ఇక్కడి నుండి మధ్యప్రాచ్యం, ఇతర ప్రాంతాలకు తరలి వెళ్ళారని విశ్వసిస్తున్నారు.^[7][8][9] భాషావేత్తల ప్రకారం మొట్టమొదటి ఆఫ్రోఏసియాటికు-మాట్లాడే జనాభా నియోలితిక్ యుగంలో హోర్ను ప్రాంతంలో స్థిరపడ్డారు.^[10] క్రీ.పూ. 2 వ సహస్రాబ్ద మూలాల ఆధారంగా ఇథియోపియా ప్రభుత్వ వ్యవస్థ దాని చరిత్రలో చాలా వరకు రాచరికం కొనసాగింది. మౌఖిక కథనాలు ఈ సామ్రాజ్యం షెబా రాణి సోలమను రాజవంశం స్థాపించింది. దాని మొట్టమొదటి రాజు మొదటి మెనెలికు.^[11] మొదటి శతాబ్దాలలో అక్సం రాజ్యం ఈ ప్రాంతంలో ఒక ఏకీకృత నాగరికతను నిర్వహించింది.^{[12][13][14][15]} తరువాత ఇథియోపియా సామ్రాజ్యం (సిర్కా 1137). 19 వ శతాబ్దపు చివరవరకు యూరోపియన్ వలసరాజ్యాల దీర్ఘకాలిక వలసవాదం నుండి సార్వభౌమత్వాన్ని నిలబెట్టుకొన్న రెండు ఆఫ్రికా దేశాలలో ఇథియోపియా ఒకటి. ఖండాంతరంలో చాలా కొత్త-స్వతంత్ర దేశాలు దాని పతాకం రంగులను అనుసరించాయి. ఈ దేశం 1936 లో ఇటలీ చేత ఆక్రమించబడి ఇటలీ ఇథియోపియా (ఇటాలియన్ తూర్పు ఆఫ్రికాలో భాగం) అయింది. ఇది రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో విముక్తం అయ్యింది. ఇథియోపియా 20 వ శతాబ్దపు లీగు ఆఫ్ నేషన్సు, ఐక్యరాజ్యసమితి ఆఫ్రికా నుండి ఇథియోపియా మొదటి స్వతంత్ర సభ్యదేశంగా ఉంది.^[16] 1974 లో హైలు సెలాస్సీ పాలనలో ఉన్న ఇథియోపియా రాచరికం ప్రభుత్వాన్ని సోవియటు యూనియనుకు మద్దతుతో డ్రెగు కమ్యూనిస్టు సైనిక ప్రభుత్వం అయిన పడగొట్టింది. 1987 లో డెర్గు " పీపుల్సు డెమొక్రటికు రిపబ్లికు ఆఫ్ ఇథియోపియా "ను స్థాపించాడు. అయితే దీనిని 1991 లో " ఇథియోపియా పీపుల్సు రివల్యూషనరీ డెమొక్రటికు ఫ్రంటు " పడగొట్టింది. రాజకీయంగా సంకీర్ణం ప్రభుత్వంగా ఉంది.

ఇథియోపియా, ఎరిట్రియా పురాతన జీ'ఎజు లిపిని ఉపయోగిస్తున్నాయి. ఇది ఇప్పటికీ ప్రపంచంలోని అత్యంత పురాతన వర్ణమాలలో ఒకటిగా గుర్తించబడుతుంది.^[17] ఇథియోపియా క్యాలెండరు గ్రెగోరియను క్యాలెండరుకు సుమారు 7 సంవత్సరాలు, 3 నెలల వెనుక ఉంది. బరన క్యాలెండరుతో పాటు సహ-ఉనికిలో ఉంటుంది. జనాభాలో అత్యధిక జనాభా క్రైస్తవ మతాన్ని (ప్రధానంగా ఇథియోపియన్ ఆర్థోడాక్స్ త్వీహెడో చర్చి, పిఎంటు) ఆచరిస్తుంటారు. చారిత్రాత్మకంగా అక్సం రాజ్యం అధికారికంగా క్రైస్తవ మతాన్ని పాటించే మొదటి రాజ్యాలలో ఒకటిగా ఉంది. అయితే మూడో వంతు ప్రజలు ఇస్లాం (ప్రధానంగా సున్నీ)మతాన్ని అనుసరిస్తున్నారు. లిథువేనియా అబిస్సినియన్ల వలస ప్రాంతంగా ఉంది. నెగషులో ఆఫ్రికాలోని అతి పురాతన ముస్లిం స్థావరం ఉంది. 1980 వరకు ఇథియోపియాలో బెటి ఇజ్రాయెలు అని పిలువబడిన గణనీయమైన యూదుల జనాభా కూడా ఉంది.^[18][19] ఇథియోపియా ఒక బహుభాషా దేశంగా ఉంది. ఇది సుమారు 80 జాతుల భాషా సమూహాలు ఉన్నాయి. వాటిలో అతి పెద్దవి ఒరోమో, అమరా, సోమాలి, టిగ్రియన్లు. దేశంలోని ఎక్కువమంది కుషిటికు లేదా సెమిటికు శాఖల ఆఫ్రోయాటికు భాషలు మాట్లాడతారు. అదనంగా దక్షిణ ప్రాంతాలలో నివసిస్తున్న అల్పసంఖ్యాక జాతి సమూహాలకు ఓమైటికు భాషలు వాడుకలో ఉన్నాయి. నీలో-సహారను భాషలు కూడా దేశం నిలోటికు అల్పసంఖ్యాక జాతి ప్రజలకు వాడుకలో ఉన్న్నాయి. స్థానిక మాట్లాడేవారిలో అత్యధిక జనాభా కలిగిన భాష ఒరొమొ, అంతేకాక అమ్హారీ మొత్తం మాట్లాడేవారి సంఖ్య కూడా అధికంగా ఉంది. ఇది ఫెడరల్ ప్రభుత్వంలో పనిచేసే భాషగా, దేశం లింగుయా ఫ్రాంకాగా పనిచేస్తుంది. ఇథియోపియా ఆర్థోడాక్సు త్వీహెడో చర్చి, ఎరిట్రియా ఆర్థోడాక్సు త్వీహెడో చర్చి, బీటా ఇజ్రాయెలు (ఇథియోపియన్ జ్యూస్) లకు, జి'ఇజు ఒక ప్రార్థనా భాషగా ముఖ్యమైనదిగా ఉంది.

దేశం దాని విస్తారమైన సారవంతమైన వ్యవసాయక్షేత్రాలు, అటవీ ప్రాంతం, అనేక నదులు దాని ఉత్తరాన డల్లాలు ప్రపంచంలో అత్యంత ప్రాముఖ్యత కలిగిన స్థావరంగా ఉంది. సహజ విరుద్దాల భూమి. ఇథియోపియా పొడవైన పర్వతప్రాంతాలు ఆఫ్రికాలో అతిపెద్ద నిరంతర పర్వత శ్రేణులు కలిగిన దేశంగా ఉంది. సోపు ఒమరు గుహలు ఖండంలోని అతి పెద్ద గుహావళిగా గుర్తించబడుతుంది. ఇథియోపియాలో ఆఫ్రికాలోని యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశాలు అనేకం ఉన్నాయి.^[20] అదనంగా సార్వభౌమ రాజ్యం ఐక్యరాజ్యసమితి వ్యవస్థాపక సభ్యదేశంగా ఉంది. 24 గ్రూపు ఆఫు 24 (జి -24), అలీన ఉద్యమంలోని దేశం, జి-77, ఆఫ్రికా యూనిటీ సంస్థ. దాని రాజధాని నగరం అడ్డిసు అబాబా ఆఫ్రికా యూనియను, పాన్ ఆఫ్రికన్ ఛాంబరు ఆఫ్ కామర్సు & ఇండస్ట్రీ, ఐక్యరాజ్యసమితి ఆర్థిక కమిషను ఫర్ ఆఫ్రికా, ఆఫ్రికా స్టాండుబై ఫోర్సు, ప్రపంచంలోని అనేక ఎన్.జి.ఒ.ల ప్రధాన కార్యాలయాలు ఉన్నాయి. 1970 - 1980 లలో ఇథియోపియా పౌర వైరుధ్యాలు, కమ్యూనిస్టు ప్రక్షాళనలను ఎదుర్కొంది. ఇది దాని ఆర్థిక వ్యవస్థను అడ్డుకుంది. తూర్పు ఆఫ్రికాలో ఈ ప్రాంతం నుండి అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఉంది (జి.డి.పి. ద్వారా). ఇప్పుడు ఈ ప్రాంతంలో అత్యధిక జనసాంధ్రత ఉంది.^[21][22][23]

పేరు వెనుక చరిత్ర

గ్రీకు పేరు Αἰθιοπία (Αἰθίοψ, Aithiops, 'ఒక ఇథియోపియన్') అనేది రెండు గ్రీకు పదాల నుంచి తీసుకున్న ఒక సమ్మేళన పదం. ఇది αἴθω + ὤψ (aitho "నేను బర్న్" + ops "ముఖం") నుండి తీసుకోబడింది. పెర్సియసు డిజిటలు లైబ్రరీ ప్రకారం ఈ హోదా సరిగ్గా అనువదించబడిన రూపంలో రెడ్-బ్రౌను (ఎరుపు-గోధుమ వర్ణాలు).^[24] చరిత్రకారుడైన హెరోడోటసు ఆఫ్రికాలోని ఆ సహారాకు దిగువ భూభాగాలను పేర్కొనడానికి ఈక్యుమెనే (నివాసయోగ్యమైన ప్రపంచంలో) అనే పదాన్ని ఉపయోగించారు.^[25] ఈజిప్టియన్ పదం అతుతి-అబు అనే గ్రీకు రూపం ఒక జానపద శబ్దవ్యుత్పత్తి కావచ్చు. అంటే 'హృదయ చోరుడు.^[26] ఈ గ్రీక్ పేరును అమ్హారియా అరువుగా స్వీకరించింది.

గ్రెకో-రోమన్ శిలాశాసనంలో ఎథియోపియా పురాతన నూబియాకు ఒక ప్రత్యేక స్థలవర్ణన ఉంది.^[27] కనీసం మొదట్లో సి. 850,^[28] నుథియాకు సంబంధించి పాత నిబంధన అనేక అనువాదాలలో కూడా అథియోపియా అనే పేరు పేర్కొనబడింది. పురాతన హిబ్రూ గ్రంథాలు కుషుసామ్రాజ్యాన్ని నుబియాగా గుర్తించాయి. ^[29] ఏదేమైనా కొత్త నిబంధనలో గ్రీకు పదం ఐథియోప్సు, కాండేసు లేదా కండాకు సేవకుడు, బహుశా నుబియాలో మెరో అనే నివాసిని సూచిస్తుంది.^[30]

హెలెనికు, బైబిలు సంప్రదాయాల తరువాత అక్యుమైటు సామ్రాజ్యానికి చెందిన 3 వ శతాబ్దపు శాసనంలో స్మారక చిహ్నమైన అములిటలం, అక్సూం తరువాత పాలకుడు ఇథియోపియా, ససు భూభాగం పాశ్చాత్య ప్రాంతాన్ని పాలించాడని ల్ఖించబడింది. తరువాత శతాబ్దంలో అక్యుమైటు రాజు ఎజానా చివరికి నుబియా ప్రాంతాన్ని జయించాడు. అక్యుమెటియసు తరువాత వారి సొంత రాజ్యమునకు "ఇథియోపియన్సు" అనే పేరును నిర్ణయించాడు. ఎజనా శాసనం జే'ఎజు వర్షను లో, Aἰθιοποποι unvocalized Ḥbštm, Ḥbśt (Ḥabashat) తో పోల్చబడింది. మొదటిసారి అక్సాం పర్వత నివాసులకు సూచిస్తుంది. ఈ నూతన వర్ణనను తరువాత సాబియాలో 'ḥbs (' అబ్భాషు), అరబికులో హబాషాగా అనువదించబడుతుంది.^[27]

15 వ శతాబ్దపు జే'ఎజు బుక్ ఆఫ్ అక్షంలో ఇథియోప్పిసు అని పిలువబడే ఒక గొప్ప వ్యక్తికి పేరు పెట్టబడింది. అతను హాం కుమారుడైన కుషు మొరొక బైబిలు కుమారుడు ఆక్సం నగరాన్ని స్థాపించాడని చెప్పాడు.^[31]

ఆంగ్లంలో సాధారణంగా ఇథియోపియా వెలుపల దేశం ఒకప్పుడు చారిత్రాత్మకంగా అబిస్సినియా అని పిలువబడింది. ఈ స్థలం పురాతన హభాషు లాటిను రూపం నుండి తీసుకోబడింది.^[32]

చరిత్ర

చత్రికాలానికి పూర్వం

A Homo sapiens idaltu hominid skull

ఇథియోపియా, చుట్టుపక్కల ప్రాంతాన్ని పాలెయోనాలజీ పూర్వీకుల గురించిన అనేక ముఖ్యమైన ఆవిష్కరణలకు ప్రేరణ అందించబడింది. 1994 లో ఇథియోపియాలో టిం డి వైటే 4.2 మిలియన్ల సంవత్సరాలకు పూర్వం నాటి అతిపురాతన మనిషి అవశేషం ఆర్డిపిథికాసు రామిడసు (అర్డి)ను కనుగొన్నాడు.^[33]" ఆస్ట్రోలోపితేకసు అఫరెంసిసు " (ల్యూసీ) బాగా ప్రసిద్ధి చెందిన మానవీయ ఆవిష్కరణగా ప్రసిద్ధిచెందింది. ఇది 1974 లో ఇథియోపియా అఫారు ప్రాంతంలోని అవాషు లోయలో డోనాల్డు జోహన్సను కనిపెట్టబడింది. స్థానికంగా దీనిని డింకినెషుగా అంటారు. ఇది అత్యంత సంపూర్ణ అత్యుత్తమ సంరక్షించబడిన వయోజన శిలాజాలలో ఒకటిగా గుర్తించబడింది. లూసీ వర్గీకరణ పేరు ఆవిష్కరణ చేసిన ప్రాంతాన్ని సూచిస్తుంది. మానవశిలాజం 3.2 మిలియన్ల సంవత్సరాల క్రితం జీవించినట్లు అంచనా వేయబడింది.^[34][35][36]

ఇథియోపియా అనేది శరీర నిర్మాణపరంగా ఆధునిక మానవులు, హోమో సేపియన్ల ఆవిర్భావం ప్రారంభ ప్రాంతాలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది. నైరుతి ఒమో కిబీషు ప్రాంతంలో జరిగిన తవ్వకాలు లభించిన ఒమో అవశేషాలు ఈ స్థానిక శిలాజంలో పురాతనమైనదిగా భావించబడుతుంది. ఒమో అవశేషాలు సుమారు 2,00,000 సంవత్సరాల క్రితం మధ్య పాలియోలిథికుకు చెందినదిగా అంచనా.^[37] అదనంగా మధ్య ఆవాష్ లోయలో ఒక ప్రదేశంలో హోమో సేపియన్సు ఇడాల్టు అస్థిపంజరాలు కనుగొనబడ్డాయి. దాదాపు 1,60,000 సంవత్సరాల క్రితం నాటికి చెందిన ఈ ప్రజలు హోమో సేపియన్సు అంతరించిపోయిన ఉపజాతి లేదా శరీర నిర్మాణపరంగా ఆధునిక మానవుల పూర్వీకులుగా ఉండవచ్చని భావిస్తున్నారు.^[38] మొరాకోలోని జెబెలు ఇర్హౌడు ప్రాంతంలో త్రవ్వబడిన హోమో సేపియన్సు శిలాజాలు సుమారు 3,00,000 సంవత్సరాల క్రితం, అంతకుముందు కాలం నాటివి.^[39]

భాషావేత్తల అభిప్రాయంలో మొదటి ఆఫ్రోయాసిటికు-మాట్లాడే ప్రజలు నియోలిథికు యుగంలో ఈ ప్రాంతంలో ప్రవేశించారని నైలునదీ లోయలో నివసిస్తున్న విశ్వసిస్తున్నారు.^[10][40] ఇతర పరిశోధకులు ఆఫ్రోయాసియాటికు కుటుంబం హోర్నులో స్థాపించబడినట్లు ప్రతిపాదించారు. తరువాత ఈ భాషావాడుకరులు అక్కడ నుండి విడిపోయారు.^[41]

పూర్వీకత

Obelisk of Aksum

క్రీ.పూ.8 వ శతాబ్దం నాటికి ఉత్తర ఇథియోపియా, ఎరిట్రియాలోని టిమ్రేలో " డీ' ఎంటి " అని పిలవబడే ఒక రాజ్యం స్థాపించబడింది. రాజ్యరాజధాని ఉత్తర ఇథియోపియాలోని యెహలో ఉంది. ఇథియోపియా స్థానిక నాగరికతలలో ఈ నాగరికత ఒకటని చాలామంది ఆధునిక చరిత్రకారులు పరిగణిస్తున్నారు. అయితే సబీను (ఎర్ర సముద్రం) ఆధిపత్యం కారణంగా ప్రభావితమైంది.^[13]

కుషిటికు సెమిటికు శాఖల ఆఫ్రోయాసియాటికు-మాట్లాడే సంస్కృతుల సంగమం ఫలితంగా డీ'ఎంటి " ఏర్పాటు చేయబడిందని ఇతర పరిశోధకులు భావిస్తారు. దక్షిణ అరేబియా నుండి వచ్చిన ప్రజలు స్థానిక అగా ప్రజలు, సబీన్లుగా ఉన్నారు. అయితే ఇథియోపియా పురాతన సెమిటికు భాషగా ఉన్న జియెజి, దక్షిణ సెమిటికు భాషలలోని సబీను నుండి స్వతంత్రంగా అభివృద్ధి చెందినట్లు భావిస్తున్నారు. క్రీ.పూ. 2000 నాటికి ఇతర సెమిటికు మాట్లాడే ప్రజకు ఇథియోపియా, ఎరిట్రియాలో నివసించారు. అక్కడ జె'ఎజు అభివృద్ధి చెందింది. ^[42][43] సబీయా ప్రభావము ఇప్పుడు స్వల్పంగా ఉంది. కొన్ని ప్రదేశాలకు పరిమితం అయింది. కొన్ని దశాబ్దాలు లేదా శతాబ్దం తరువాత కనుమరుగవుతుందని భావించబడుతోంది. ఇది డిమాటు ఇథియోపియా నాగరికత లేదా కొన్ని ఇతర ప్రోటో-అక్యులైటు రాజ్యానికి సంబంధించి ఒక వ్యాపార లేదా సైనిక కాలనీగా ఉండవచ్చు.^[13]

బ్రిటిషు మ్యూజియంలో అక్యుమైటు రాజు ఎండ్యుబిసు 227-35 అక్యుమైటు కరెన్సీ. పురాతన గ్రీకు భాషలో శాసనాలు "ΑΧΩΜΙΤΩ ΒΑΣΙΛΕΥΣ" ("కింగు ఆఫ్ ఆక్సం"), "ΕΝΔΥΒΙΣ ΒΑΣΙΛΕΥΣ" ("రాజు ఎండుబిసూ) ఆ సమయంలో గ్రీకు భాష అధికార భాషాగా ఉంది. అందుకని ఆక్సైటి రాజులు విదేశీవ్యాపారాన్ని సరళీకృతం చేయడానికి ఈ కరెంసీని ఉపయోగించారు

క్రీ.పూ. 4 వ శతాబ్దంలో డి'మెటు పతనం తరువాత ఇథియోపియా పీఠభూమిలో చిన్న చిన్న రాజ్యాలు ఆధిపత్యం వహించాయి. సా.శ. మొదటి శతాబ్దంలో అక్సం రాజ్యం (ప్రస్తుత టిగ్రే, ఎరిట్రియాలో) ఉద్భవించింది. మధ్యయుగ " బుక్ ఆఫ్ ఆక్సుం " ప్రకారం మజాబెర్ను కుషు కుమారుడైన ఇటియోపిసు రాజ్యంలో మొట్టమొదటి రాజధాని నిర్మించాడు.^[31] అక్సం తరువాతి కాలంలో ఎర్ర సముద్రం మరొక వైపున ఉన్న యెమనులో తన పాలనను విస్తరించింది.^[44] 3 వ శతాబ్దంలో పర్షియా మతగురువు మణి తన శకంలోని నాలుగు గొప్ప శక్తులలో ఒకటిగా (రోమ్, పర్షియా, చైనాలతో కలిసి) అక్సాన్ని జాబితా చేశాడు.^[45]

సుమారుగా సా.శ. 316 లో ఫ్రాంటియసు ఆయన సహోదరుడు, వారి మేనమామతో ఇదేస్యసు తూరు నుండి ఇథియోపియాకు చేరాలని ప్రయాణిస్తున్న సమయంలో ఓడ ఎర్ర సముద్రం నౌకాశ్రయం సమీపంలో ఆగిపోయినప్పుడు స్థానికులు ఇద్దరు సోదరులు మినహా మిగిలిన ప్రయాణికులను చంపి వారిని బానిసలుగా సభకు తీసుకునివెళ్ళారు. చక్రవర్తి ట్రస్టు స్థానాలను ఇచ్చి, వారిని క్రైస్తవ మతానికి మార్చి రాజ సభలో సభ్యులుగా మార్చారు. ఫ్రూమెంటియసు అక్సం మొట్టమొదటి బిషపు అయ్యాడు.^[46] ఇథియోపియా అధికారికంగా క్రిస్టియానిటీని దత్తత తీసుకున్న రెండవ దేశం అనడానికి సా.శ. 324 నాటి ఒక నాణెం (ఆర్మేనియా 301 లో చేసిన తరువాత) సాక్ష్యంగా ఉంది. అయితే మతాన్ని మొదట రాజసభలకు మాత్రమే పరిమితం చేశారు; అలా మొదలైన మొదటి ప్రధాన శక్తి ఇది.

అక్సమైటు రాజ్యం క్రమంగా క్షీణించిన తరువాత మఖ్జిమి సుల్తానేటు షెవా ప్రాంతంలో ప్రారంభ స్థానిక ముస్లిం మతరాజ్యాలలో ఒకటి స్థాపించబడింది. ఈ రాజ్యం మచ్జూమి రాజవంశం చేత పాలించబడింది. 1280 నాటికి ఈ రాజవంశ పాలనను వలాష్మా రాజవంశం పడగొట్టింది.^[47]

ముహమ్మదు శకం

క్రీ.పూ. 614 లో అస్సం చక్రవర్తి సమయంలో అస్సాహా ఇబ్ను అబ్జారు పాలనలో ఇస్లామికు ప్రవక్త ముహమ్మదుకు ఇతియోపియాతో మొట్టమొదటి సబంధం ఏర్పడింది. ఉంది, 614 AD లో అక్సం రాజ్యంలో అనేక ముస్లింలకు శరణు లభించింది.^[48] ఇతర రచయితల అభిప్రాయం ప్రకారం అశమా రాజు అరామా లేదా అతని తండ్రి లేదా కొడుకు ఉండవచ్చని భావిస్తున్నారు.^[49] టెడ్సేసు టమ్రాటు రికార్డు చేసిన విక్రో నివాసులు పాలకుడు అహ్మత్ అల్-నీజాషి అని పిలువబడ్డాడని ఆయన సమాధి వారి గ్రామంలో ఉందని పేర్కొన్నారు.^[50][51]

ఇథియోపియాకు చెందిన జైదు ఇబ్ను హరితా అన్వేషణ సందర్భంగా ముహమ్మదు రెండో పరస్పర చర్యగా అమరు బిను ఉమయ్యా అల్-డంరిని ఇథియోపియా రాజు వద్దకు (తర్వాత అబిస్సినియా) పంపాడు.^[52]

మద్యయుగం

Dawit II (Lebna Dengel), Emperor of Ethiopia (r. 1507–1540) and a member of the Solomonic dynasty

12 వ శతాబ్దం - 13 వ శతాబ్దం మధ్యకాలంలో ప్రస్తుత ఇథియోపియా, ఎరిట్రియా అనేక భాగాలను జాగ్వే రాజవంశం పాలించింది. వంశీయుల పేరు ఉత్తర ఇథియోపియాలోని కుషిటికు-మాట్లాడే అగావు నుండి తీసుకోబడింది. సా.శ. 1270 నుండి జెమేనే మెసఫీంటు (యువరాజు) వరకు సోలమన్ రాజవంశం ఇథియోపియా సామ్రాజ్యాన్ని పాలించింది.^[53]

15 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో అక్యుమైటు శకం తరువాత మొదటిసారిగా ఐరోపా రాజ్యాలతో దౌత్య సంబంధాలు ఏర్పరచాలని ఇథియోపియా ప్రయత్నించింది. ఇంగ్లాండు 4 వ హెన్రీ నుండి అబిస్సిననియా చక్రవర్తి అందుకున్న ఒక ఉత్తరం బయటపడింది.^[54] 1428 లో 1 వ యెషంగు ఇరానులోని 5 వ అల్ఫోన్సో (అరగాను)కు ఇద్దరు సందేశకులను పంపాడు. వారు తిరిగి ప్రతినిధులను పంపారు. వారు తిరిగి వెళ్లేప్రయాణం పూర్తి చేయలేదు.^[55] తన తండ్రి నుండి సింహాసనాన్ని వారసత్వంగా పొందిన 2 వ డావిటు (లెబ్నా డెంగెలు) 1508 లో పోర్చుగలుతో సంబంధాలు ప్రారంభించడంతో ఐరోపా దేశానికి మొదటి నిరంతర సంబంధాలు ప్రారంభమైయ్యాయి. ^[56]

ఫసిలిడెసు కోట

అడలు సుల్తానేటు జనరలు, ఇమాం " అహ్మదు ఇబ్ను ఇబ్రహీం అల్-ఘాజీ " ("గ్రేను" అని పిలవబడే) దాడులకు సామ్రాజ్యం లోబడి ఉన్నప్పుడు పోర్చుగలు ఇథియోపియా చక్రవర్తిని అతని కుమారుడు గెలావ్డెయోసు అహ్మద్ను ఓడించి అతని పాలనను తిరిగి స్థాపించడానికి సహాయం చేయడానికి ఆయుధాలు, నాలుగు వందల మంది సైనికులను పంపారు.^[57] ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం, పోర్చుగలు చెరొకవైపు మద్దతు ఇచ్చిన ఈ అబిస్సినియన్-అడాలు యుద్ధం ఈ ప్రాంతంలో మొదటి ప్రాక్సీ యుద్ధాల్లో ఒకటిగా ఉంది. చక్రవర్తి సుసెనియోసు 1624 లో రోమను కాథలిక్కు మారినప్పుడు తిరుగుబాటు, పౌర అశాంతి కారణంగా వేలమంది మరణాలు సంభవించాయి.^[58] జేస్యూటు మిషనరీలు స్థానిక ఇథియోపియన్ల ఇథియోపియా ఆర్థోడాక్సు త్వీహెడో విశ్వాసాన్ని భగ్నం చేశారు. 1632 జూన్ లో, సుసినియోస్ కుమారుడైన ఫాసిలీడ్స్, మళ్లీ రాష్ట్ర మతాన్ని ఇథియోపియన్ ఆర్థోడాక్స్గా ప్రకటించారు. చక్రవర్తి జెస్యూటు మిషనరీలు, ఇతర ఐరోపావాసులను బహిష్కరించాడు.^[59][60]

అయుస్సా సుల్తానేటు

ఆస్ ఇమామాట్ ఆఫ్ ఆస్యా తరువాత " సుల్తానేటు ఆఫ్ అయుస్సా " (అఫారు సుల్తానేటు) ఈ ప్రాంతాన్ని పాలించింది. డు. అడాల్ సుల్తానేటు ఆస్మా సుల్తానేటు, హరారు సుల్తానేటులుగా విభజించిన తరువాత 1577 లో ముహమ్మద్ జస తన రాజధాని హరారు నుండి ఆస్యా (అశితా) కు తరలించిన తరువాత 1577 లో అఫారు సుల్తానేటు ఉనికిలోకి వచ్చింది. 1672 తరువాత కొంతకాలం, ఆస్మా సుల్తానేటు తిరస్కరించబడింది. ఇమాం ఉమరు దిను బిను ఆడాన్ని సింహాసనం అధిరోహణం చేయించాడు.^[61]

తరువాత సుల్తానేటు 1734 లో కేదాఫు దీనిని తిరిగి స్థాపించాడు. దాని తరువాత ఆయన ముడిటో రాజవంశం చేత పాలించబడింది.^[62] మంత్రసంబంధమైన లక్షణాలు ఉన్నాయని విశ్వసించబడిన ఒక వెండి సైనికబృందం సుల్తాను ప్రాథమిక చిహ్నంగా ఉంది.^[63]

జెమెనె మెసఫింటు

Emperor Tewodros II's rule is often placed as the beginning of modern Ethiopia, ending the decentralized Zemene Mesafint ("Era of the Princes").

1755 - 1855 మధ్య ఇథియోపియా జమీనే మెసఫీట్ లేదా "ఏజు ఆఫ్ రాస్ "గా పిలువబడే ఒంటరి సమయాన్ని అనుభవించింది. చక్రవర్తులను నామమాత్రంగా ఉంచుతూ యుద్ధవీరులు రాజా పేరుతో పాలనా నియంత్రణ సాగించారు. వీరిలో మైకీలు రాస్ సెహులు (ట్రిగే), రాస్ వొల్డే సెలస్సీ (ట్రిగ్రే), రాస్ గుగ్సా ఆఫ్ యెజ్జు యెజ్జు ఒరొమొ రాజవంశం స్థాపించి 17 వ శతాబ్దంలో ఒరొమొ గొండరు పాలనలో రాజ్యసభ భాష అమ్హారీ నుండి అఫాను ఒర్మొగా మార్చబడింది.

అటువంటి తరువాత Gondar యొక్క 17 వ శతాబ్దపు Oromo నియమాన్ని దారితీసింది Yejju యొక్క రాస్ Gugsa వంటి Tigray యొక్క రాస్ మైకేల్ Sehul, Tigray యొక్క రాస్ Wolde ఐల్,, Yejju Oromo రాజవంశం, వంటి యుద్దవీరుల నియంత్రణలో వ్యక్తుల మారింది అంగాన్ నుండి అఫాన్ ఒరోమో వరకు కోర్టులో.^[64][65]

గాలాబాట్, గుండెటు, గురా యుద్ధాలలో 4వ జోహనెసు చక్రవర్తి ఇథియోపియా దళాలను నాయకత్వం వహించాడు

ఇథియోపియా ఒంటరివాద రెండు దేశాల మధ్య ఒక బ్రిటిషు మిషను ఆధ్వర్యంలో సంబంధాన్ని బలపరచడంతో ఇథియోపియా ఒంటరితనం ముగింపుకు వచ్చింది. 1855 లో ఇథియోపియా పూర్తిగా సమైక్యంగా చక్రవర్తి రెండవ టివొడ్రొసు పాలన ప్రారంభమయ్యాక పునరుద్ధరించబడింది. తన అధిరోహణ తరువాత అతడు ఇథియోపియాను ఆధునీకరించడం ప్రారంభించాడు. చక్రవర్తి అధికారాన్ని అధికస్థాయి చేయబడింది. ఇథియోపియా మరోసారి ప్రపంచ వ్యవహారాలలో పాల్గొనడం ప్రారంభించింది.^[66]

కానీ తన సామ్రాజ్యంలో టివొడ్రోసు అనేక తిరుగుబాట్లు అనుభవించాడు. ఉత్తర ఒరొమొ సైనికులు టిగ్రాయను తిరుగుబాటు, ఒట్టోమను సామ్రాజ్యం నిరంతరం దాడి, ఈజిప్షియను దళాలు ఎర్ర సముద్రం సమీపంలో బలహీనంగానే ఉన్న రెండవ టివొడ్రోసు పాలన చివరి పతనానికి తీసుకువచ్చింది. 1868 లో అబిస్సినియా మీద బ్రిటీషు దాడిలో తన చివరి యుద్ధంలో ఆత్మహత్య చేసుకుని మరణించాడు. చక్రవర్తి రెండవ టివొడ్రోసు బెగెమెర్లో ప్రముఖుడైన క్వరా కుమారుడుగా జన్మించాడు. ఇక్కడ అగావు భాష క్వరా మాండలికం వాడుకలో ఉంది.

టివొడ్రోసు మరణం తరువాత తెండవ టెక్లే గియోర్గిసును చక్రవర్తిగా ప్రకటించారు. ఆయన జులావు యుద్ధం (1871 జూన్ 21), అడుయా యుద్ధం (1871 జూలై 11 లో) లో ఓడించబడ్డాడు. కస్సై వెనువెంటనే 1872 జనవరి 21 న 5 వ యుహాన్నెసు చక్రవర్తిగా ప్రకటించింది. 1875 - 1876 లో, టర్కిషు - ఈజిప్షియను దళాలు అనేక ఐరోపా అమెరికా 'సలహాదారులు' కలిసి రెండుసార్లు అబిస్సినియా ముట్టడించారు కానీ ముందుగా ఓటమిపాలైయ్యారు: ఒకసారి గుండెటు యుద్ధంలో 800 మందిని పోగొట్టుకొని, 1875 మార్చి 7 న మొదలైన రెండవ దాడిలో దళాలు మరణం, పట్టుబడడం ద్వారా కనీసం 3000 సైనికులను కోల్పోయింది.^[67] 1885 నుండి 1889 వరకు ఇథియోపియా సుడానీసు మహాదీస్టు రాజ్యం మీద బ్రిటను- టర్కీ- ఈజిప్టు దేశాల సంకీర్ణ సైన్యం సుడానీ మాలిడిస్టు మీద దాడి చేసారు. యుద్ధంలో చేరింది. 1889 మార్చి 10 న 4 వ యోహాంసు సుడానీసు ఖలీఫాను అబ్దుల్లా సైన్యం హతమార్చింది. గల్లాబాటు యుద్ధంలో సైన్యానికి నాయకత్వం వహించాడు (మెట్మేమా యుద్ధం అని కూడా పిలుస్తారు).^[68]

రెండవ మెనెలికు నుండి అద్వా (1889–1913)

Emperor Menelik II, former Governor of Shewa

1889 నుండి చక్రవర్తి 2 వ మెనేలికు పాలనలో ఇథియోపియా ప్రస్తుత భౌగోళికరూపం ప్రారంభమైంది. 1913 లో అతని మరణం వరకు ఇథియోపియా పాలకుడుగా ఉన్నాడు. ప్రస్తుత షెవా కేంద్ర ప్రావింసులో ఉన్న తన స్థావరం నుండి మెనెలికు దక్షిణ, తూర్పు, పడమర భూభాగాలను అనుసంధానించడానికి ఏర్పాటు చేశాడు.^[69] ఓరోమో, సిడమా, గురాజు, వెల్లెటా, ఇతర సమూహాలు నివసించే ప్రాంతాలు సామ్రాజ్యంలో విలీనం చేసాడు.^[70] ఆయన దీనిని రాస్ గొబానా డచ్చే సైన్యసహాయంతో సాధించాడు. ఇబ్రహీం అల్-ఘాజీ యుద్ధంలో అహ్మదు ఇబ్ను భూభాగాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. అలాగే ఇథియోపియా సార్వభౌమత్వంలో అంతవరకు పాలించని ప్రాంతాలను సామ్రాజ్యంలో విలీనం చేసాడు.^[71] ఓరోమోస్కు వ్యతిరేకంగా మెనెలికు పోరాటం శతాబ్దాలుగా ఒరోమో విస్తరణ జమీనే మెసఫింట్ల ప్రతీకారంగా భావించబడింది. ఈ సమయంలో ఓరోమో పాలకులను భూస్వామ్య పాలకులు ఆధిపత్యం చేశారు.^[72] వీరిలో ఇజ్జు రాజవంశం అలిగజు ఇజ్జూ, ఆయన సోదరుడు మొదటి అలీ ఇజ్జులు ఉన్నారు. మొదటి ఆలీ అమరారా ప్రాంతంలోని డేబ్రే టాబోర్ పట్టణాన్ని స్థాపించాడు ఇది రాజవంశ రాజధానిగా మారింది.^[73]

1843 లో ఆఫ్రికాలో ఇథియోపియా, ఇతర భూభాగాలు

మెనెలికు షీవా రాజు హైల్లేమేలోకోటు కుమారుడు ఆమె తల్లి ఎజెగయెహు లెమా అడెమో అతని ఇంటికి చెందిన ఇజెగేహే రాజ కుటుంబంలో సేవకురాలు.^[74] అతను ఒరోమో ప్రాంతంలో జన్మించాడు. అతని మొదటి పన్నెండు సంవత్సరాలలో షెవాన్ ఒరోమస్తో కలిసి జీవించాడు. వీరితో ఆయన చాలా అన్యోన్యంగా ఉన్నాడు. అతను చాలా ఉమ్మడిగా ఉన్నాడు.^[75]

రెండవ మెనేలికు ఆయన పాలనలో రహదారి నిర్మాణం, విద్యుత్తు, విద్యలో పురోగతి సాధించింది; కేంద్ర పన్ను వ్యవస్థ అభివృద్ధి చేసాడు. అడిసు అబాబా నగరం పునాది వేసి భవన నిర్మాణం జరిగింది. 1881 లో ఇది షెవా ప్రావిన్సు రాజధానిగా మారింది. 1889 లో సింహాసనం అధిరోహించిన తరువాత అబిస్సినియా కొత్త రాజధాని అడ్డిసు అబాబాగా మార్చబడింది. మేనిలికు 1889 మే మేలో మేనిలికు ఇటలీతో " విచితే ఒప్పందం " మీద సంతకం చేసాడు. ఇటలీ ఇథియోపియా ఉత్తర ప్రాంతం (ఆధునిక ఎరిట్రియాలో భాగం) ను నియంత్రించే కాలం వరకు ఇటలీ ఇథియోపియా సార్వభౌమత్వాన్ని గుర్తించింది. దీనికి బదులుగా ఇటలీ ఆయుధాలతో మెనిలికుకు ఆయుధాలను అందించి ఆయనను చక్రవర్తిగా సమర్ధించింది. ఇటాలీ పౌరులు తమ ప్రాదేశిక వాదనలు విస్తరించేందుకు ఈ ఒప్పందం సంతకం, ఇటలీ ప్రభుత్వం ఆమోదించిన సమయం ఇటాలియన్లు ఉపయోగించారు. ఈ ఘర్షణ 1896 మార్చి 1 న ఆడవా యుద్ధంగా విస్ఫోటనం చెందింది. దీనిలో ఇటలీ వలసరాజ్యాల బలగాలు ఇథియోపియన్ల చేతిలో ఓడిపోయాయి.^[70][76]

జనాభాలో మూడవ వంతు మంది గొప్ప ఇథియోపియా కరువులో మరణించారు (1888 - 1892 వరకు).^[77][78]

మదటి హెయిలె సెలస్సీ యుగం (1916–1974) , ఇటాలియను ఇథియోపియా

Haile Selassie at his study at the palace

20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఇథియోపియాలో చక్రవర్తి హైలే సెలాస్సీ (రాస్ తఫారి) పాలన సాగింది. మొదటి హైలెసెలెస్సీ ఇథియోపియా తల్లితండ్రులు మూడు ఆఫ్రోయాసియాటికు మాట్లాడే ప్రజలకు సంబంధించి ఉన్నాయి: దేశం రెండు అతిపెద్ద జాతి సమూహాలు (ఓరోమో, అంహారా) అలాగే గుర్గె. 5 వ ఇయసును పదవిని తొలగించిన తరువాత ఆయన అధికారంలోకి వచ్చాడు. 1916 నుండి దేశవ్యాప్త ఆధునికీకరణ పోరాటం చేపట్టాడు. ఆయన చక్రవర్తిని జ్యూవిటు రాస్, ప్రతినిధిగా (ఇంద్రెసేసు) ఇథియోపియా సామ్రాజ్యం డి.ఫ్యాక్టో పాలకుడు అయ్యాడు. జ్యూవిటో మరణం తరువాత 1930 నవంబరు 2 న ఆమె వారసుడిగా చక్రవర్తి అయ్యాడు.^[79]

ఇథియోపియా స్వాతంత్ర్యం రెండవ ఇటాలో-ఇథియోపియా యుద్ధం కారణంగా అంతరాయం ఏర్పడింది. 1935 అక్టోబరు ప్రారంభంలో ఇథియోపియా ఫాసిస్టు ఇటలీ దేశాన్ని ఆక్రమణ (1936-1941) చేసింది.^[80][81] ఇథియోపియా జనాభాలో చాలా మంది గ్రామీణ పట్టణాలలో నివసించినందున ఇటలీ తన ఆక్రమణలో పట్టణ కేంద్రాలలో నిరంతర ప్రతిఘటనను, దాడిని ఎదుర్కొంది. హేలే సెలాస్సీ ఫెయిర్ఫీల్డ్ హౌసు (బాత్)కు పారిపోయాడు. ముస్సోలినీ ఇటాలియా ఇథియోపియాను ప్రకటించాడు. ఇటలీ రాజు 3 వ విట్టోరియో ఇమాన్యుయేలు ముస్సోలినీకి ఇంపీరియలు బిరుదును అందించాడు.^[82]

1937 లో " యికటిటు 12 " ఇటలీ మారణహోమం జరిగింది. ఇందులో చాలామంది ఇథియోపియన్సు ఖైదు, సామూహిక హత్యలకు గురైయ్యారు. ఇటలీ ఈస్ట్ ఆఫ్రికా వైస్రాయి రోడోల్ఫో గ్రాజియాని హతమార్చడానికి విఫల ప్రయత్నం.^[83]

1897 ఇథియోపియా పతాకం యూదా సింహంతో ఉంది

ఇటలీ రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో ప్రవేశించిన తరువాత బ్రిటీషు సామ్రాజ్యం దళాలు అర్బెంగ్నోచ్ ("పేట్రియాట్స్", సాయుధ ప్రతిఘటన సైనికులు) 1941 లో తూర్పు ఆఫ్రికా పోరాటంలో పాల్గొన్నందుకు బదులుగా ఇథియోపియా సార్వభౌమాధికారాన్ని పునరుద్ధరించాయి. 1943 వరకు ఒక ఇటాలియన్ గెరిల్లా యుద్ధం కొనసాగింది. 1944 డిసెంబరులో ఆంగ్లో-ఇథియోపియన్ ఒప్పందంపై సంతకం చేసినప్పుడు ప్రత్యేక బ్రిటీషు అధికారాలను ఉపయోగించకుండా ఇథియోపియా పూర్తి సార్వభౌమాధికారాన్ని బ్రిటీష్ గుర్తించింది.^[84] 1947 శాంతి ఒప్పందంలో ఇటలీ ఇథియోపియా సార్వభౌమత్వాన్ని, స్వతంత్రతను గుర్తించింది.

1942 ఆగస్టు 26 న హైలే సెలాస్సీ ఇథియోపియాలో బానిసత్వాన్ని చట్టబద్దంగా తొలగించినట్లు ఒక ప్రకటనను విడుదల చేసింది.^[85] 20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో 11 మిలియన్లు ఉన్న ఇథియోపియా ప్రజలలో 2-4 మిలియన్ల మంది బానిసలు ఉన్నారు.

1952 లో హైలే సెలాస్సీ ఎరిట్రియాతో ఒక సమాఖ్యను నడిపించాడు. 1962 లో ఆయన దీనిని రద్దు చేసి ఎరిట్రియాను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. దీని ఫలితంగా ఎరిట్రియా స్వాతంత్ర్యయుద్ధం మొదలైంది. 1963 లో ఆఫ్రికన్ యూనిటీ ఆర్గనైజేషను (ఒ.ఎ.యు) ఏర్పడటంలో హైలే సెలాస్సీ ప్రధాన పాత్ర పోషించారు.^[86]

1973 లో ప్రపంచవ్యాప్త చమురు సంక్షోభం కారణంగా ఎథియోపియాలో మొదటి హైలే సెలాస్సీకు ప్రజాభిప్రాయం వ్యతిరేకంగా మారింది. ఈ చమురు సంక్షోభం 1974 ఫిబ్రవరి 13 న గ్యాసోలిను ధరలలో గణనీయంగా పెరిగింది; ఆహార కొరత; వారసత్వం గురించి అనిశ్చితి; సరిహద్దు యుద్ధాలు; ఆధునికీకరణ ద్వారా మధ్యతరగతిలో అసంతృప్తి అధికరించింది.^[87] 1974 ఫిబ్రవరి 18 న టాక్సీ డ్రైవర్లు, ఉపాధ్యాయులు అధిక గ్యాసోలిన్ ధరల పెరుగుదలకు వ్యతిరేకంగా సమ్మెను ప్రోత్సహించారు. అడిస్ అబాబాలోని విద్యార్థులు, కార్మికులు 1974 ఫిబ్రవరి 20 న ప్రభుత్వం వ్యతిరేక నిరసన ప్రదర్శనలు ప్రారంభించారు.^[88] Akilou Habte Wolde ఫ్యూడల్ ఒలిగార్కల్ క్యాబినెట్ విఫలమయ్యింది. ఎండెల్కోచేక్ మకోన్నెన్ ప్రధాన మంత్రిగా పనిచేస్తున్న ఒక కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడింది. ^[89]

కమ్యూనిస్టు శకం (1974–1991)

The Ethiopian People's Revolutionary Party (EPRP) clashed with the Derg during the Qey Shibir

1974 సెప్టెంబరు 12 న హేలే సెలాస్సీ ముగిసింది. డెంగు, మెంగుస్తు హైలే మారియం నేతృత్వంలోని ఒక సోవియటు-మద్దతు కలిగిన మార్క్సిస్టు-లెనినిస్టు సైనిక దళం ఆయనను తొలగించి సైనిక నియంతృత్వ పాలన స్థాపించబడింది.^[90] కొత్త తాత్కాలిక సైనిక పాలనా మండలి 1975 మార్చిలో ఏక-పార్టీ కమ్యూనిస్టు రాజ్యాన్ని స్థాపించింది. [91] ^[91]

తరువాతి పాలన అనేక తిరుగుబాట్లు, విస్తృత కరువు, భారీ శరణార్థ సమస్యలను ఎదుర్కొంది. 1977 లో సోమాలియా సోవియటు యూఎస్ఎస్ఆర్ నుండి సహాయం, ఆయుధాలను స్వీకరించి ఇథియోపియాపై దాడి చేసి ఓగడెను ప్రాంతంలో జరిగిన ఒగాడెను యుద్ధంలో ఒగాడెను ప్రాంతంలో కొంతభాగాన్ని ఆక్రమించింది. యుఎస్ఎస్ఆర్, క్యూబా, దక్షిణ యెమెన్, తూర్పు జర్మనీ,^[92] ఉత్తర కొరియా నుండి భారీ సైనిక సహాయాన్ని అందుకున్న తరువాత ఇథియోపియా దానిని తిరిగి స్వాధీనం చేసుకుంది. ఇందులో 15,000 క్యూబను యుద్ధ దళాలు ఉన్నాయి.^[93][94]

1977-78లో, 5,00,000 మంది వరకు రెడ్ టెర్రరు ఫలితంగా చంపబడ్డారు.^[95] మెంగిస్తూ పాలనలో బలవంతపు బహిష్కరణలు లేదా ఆకలిని ఆయుధంగా ఉపయోగించారు.^[87] 1974 విప్లవం తిప్పికొట్టాలనే ఉద్దేశించి డెర్గు "వైటు టెర్రరు " పేరుతో సాగించిన దాడుల హింసాత్మక సంఘటనలు, గొలుసు హత్యలు సంభవించాయి.^[96][97]

1983-85 కరువు ఇథియోపియాలోని ఎనిమిది మిలియన్ల మంది బాధించబడ్డారు. ఫలితంగా ఒక మిలియను మంది చనిపోయారు. కమ్యునిస్టు పాలనకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చర్యలు ముఖ్యంగా (ఉత్తర ప్రాంత ఎరిట్రియా, టిగ్రేలో) అధికరించాయి. టిగ్రియాను పీపుల్సు లిబరేషను ఫ్రంటు (టిపిఎఫ్ఎఫ్) 1989 లో ఇతర జాతిపరంగా-ఆధారిత ప్రతిపక్ష ఉద్యమాలతో విలీనం చేసుకుని ఇతియోపియా పీపుల్సు రివల్యూషనరీ డెమొక్రటికు ఫ్రంటు (ఇ.పి.ఆర్.డి.ఎఫ్)పేరుతో సంకీర్ణాన్ని ఏర్పరచటు చేసింది.^[98]

మిఖాయిలు గోర్బచేవు " గ్లస్నోచు పెరెస్ట్రోరాకా " విధానాలలో ప్రపంచ కమ్యూనిజాన్ని నిర్మించడం నుండి తిరోగమించటం ప్రారంభించింది. సోవియటు యూనియను సోషలిస్టు బ్లాకు దేశాల నుండి ఇథియోపియాకు సహాయంగా నాటకీయంగా తగ్గించబడింది. దీని ఫలితంగా తీవ్రమైన ఆర్థిక ఇబ్బందులు ఎదుర్కొన్నది. ఉత్తరప్రాంతంలోను గెరిల్లా దళాల తిరుగుబాటు చర్యలు సాగించారు. సైన్యం కుప్పకూలే పరిస్థితులు ఏర్పడ్డాయి. తూర్పు ఐరోపాలో 1989 విప్లవాల సమయంలో మార్క్సిజం-లెనినిజం కుప్పకూలింది. 1990 లో పూర్తిగా సోవియటు యూనియను నిరంతరాయంగా ఇథియోపియాకు సహాయం నిపివేసింది. మెంగాస్టు వ్యూహాత్మక దృక్పథం త్వరగా క్షీణించింది.^[99][100]

ఇ.పి.ఆర్.డి.ఎఫ్. దళాలు 1991 మేలో అడ్డిసు అబాబాకు పురోగమించాయి. సోవియటు యూనియను ప్రభుత్వ పక్షాన్ని రక్షించడానికి జోక్యం చేసుకోలేదు. మెంగిస్తు దేశం విడిచిపెట్టి జింబాబ్వేకు ప్రవసానికి వెళ్ళాడు. తరువాత ఆయన అక్కడే నివసించాడు.^[101][102]

2006 లో 12 సంవత్సరాల పాటు కొనసాగిన ఒక విచారణ తర్వాత అడ్డిసు అబాబాలోని ఇథియోపియా ఫెడరలు హైకోర్టు మెంగిస్తు జాతిహత్యలకు కారణమైనట్లు నిర్ధారించబడింది.^[103] అతని పాలనలోని అనేక ఇతర అగ్ర నాయకులు యుద్ధ నేరాలకు పాల్పడినట్లు కూడా గుర్తించారు. దేశం వదిలి పారిపోయిన మెంగిస్తుతు, ఇతరులకు మరణశిక్ష విధించడానికి ప్రయత్నించారు. అనేకమంది మాజీ అధికారులు మరణ శిక్షను పొందారు. ఇతరులు మరణశిక్ష నుండి క్షమాభిక్ష పొందడానికి ముందు 20 సంవత్సరాలు జైలులో గడిపారు.^{[104][105][106][107]}

1991 జూలైలో ఇ.పి.ఆర్.డి.ఎఫ్. 87 మంది సభ్యుల ప్రతినిధుల బృందంతో కూడిన ట్రాన్సిషనలు గవర్నమెంటు ఆఫ్ ఇథియోపియాను స్థాపించడానికి ఒక నేషనలు కాన్ఫరెంసును ఏర్పాటు చేసింది. ఇది ఒక జాతీయ రాజ్యాంగం ద్వారా పరివర్తనా రాజ్యాంగాన్ని అమలుచేసింది. ^[108]1992 జూన్ లో ఓరోమో లిబరేషను ఫ్రంటు ప్రభుత్వం నుండి ఉపసంహరించింది. 1993 మార్చి మార్చిలో " సదరను ఇథియోపియ పీపుల్సు డెమోక్రటికు " కూటమి సభ్యులు కూడా ప్రభుత్వం నుండి నిష్క్రమించారు.^[109][110] 1994 లో ఒక కొత్త రాజ్యాంగం వ్రాయబడింది. ఇది ఒక ద్విసభ, శాసనసభ, న్యాయ వ్యవస్థతో పార్లమెంటరీ గణతంత్రాన్ని స్థాపించింది.^[111]

ఫెడరల్ డెమొక్రటికు రిపబ్లికు

Former Prime Minister Meles Zenawi at the 2012 World Economic Forum annual meeting

1995 మేలో మొదటి బహుళ పార్టీలు భాగస్వామ్యం చేసే ఎన్నికలు జరిగాయి. ఎన్నికలలో ఇ.పి.ఆర్.డి.ఎఫ్. విజయం సాధించింది. ^[112] పరిపాలక ప్రభుత్వానికి ఇ.పి.ఆర్.డి.ఎఫ్. నాయకుడు మెలెసు జెనావీ ప్రధానమంత్రి అయ్యాడు. నెగోస్సో గిదాడ అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యాడు.^[113]

1998 మేలో ఎరిట్రియాతో సరిహద్దు వివాదం ఎరిట్రియను-ఇథియోపియను యుద్ధానికి దారితీసింది. ఇది 2000 జూన్ వరకు కొనసాగింది. యుద్ధం కొరకు రెండు దేశాలకు ఒక రోజుకు $ 1 మిలియను అమెరికా డాలర్లు వ్యయం చేసారని అంచనా వేయబడింది.^[114] ఇది ఇథియోపియా ఆర్థికవ్యవస్థపై ప్రతికూల ప్రభావాన్ని చూపింది.^[115] కానీ పాలక సంకీర్ణాన్ని బలపరిచింది.^{[ఆధారం చూపాలి]}

2005 మే 15 న ఇథియోపియా 3 వ మల్టిగార్టి ఎన్నికలు చాలా వివాదాస్పదమైయ్యాయి. కొందరు ప్రతిపక్ష సమూహాలు ఎన్నికలు మోసపూరితంగా జరిగాయని ఆరోపించాయి. కార్టరు సెంటరు ఎన్నికల ముందు పరిస్థితులను ఆమోదించినప్పటికీ ఎన్నికల తరువాత జరిగిన సంఘటనల తరువాత దాని అసంతృప్తి వ్యక్తం చేసింది. యూరోపియను యూనియను ఎన్నికల పరిశీలకులు ఇ.పి.ఆర్.డి.ఎఫ్. ప్రచారానికి మద్దతునిచ్చారు. అలాగే ఎన్నికల బ్యాలటు లెక్కింపులో అసమానతలు ప్రచురించారు. ^[116] 2000 ఎన్నికలలో కేవలం 12 మందితో పోలిస్తే ప్రతిపక్ష పార్టీలకు 200 కంటే ఎక్కువ పార్లమెంటరీ స్థానాలు లభించాయి. ప్రతిపక్ష ప్రతినిధులు పార్లమెంటులో చేరినప్పటికీ సి.యు.డి. పార్టీలోని కొంతమంది నాయకులు ఎన్నికల తరువాత హింసాకాండను ప్రోత్సహించారని తమ పార్లమెంటరీ సీట్లను తీసుకోవటానికి నిరాకరించారు. వారు ఖైదు చేయబడ్డారు. అమ్నెస్టీ ఇంటర్నేషనలు వారిని "మనస్సాక్షి ఖైదీలు"గా భావించింది. వీరు తరువాత విడుదలయ్యారు.^[117]

2009 శాసన ఎన్నికలలో ఇ.పి.ఆర్.డి.ఎఫ్. పాలనను తొలగించడానికి ప్రతిపక్ష పార్టీలలో కొంతమంది వ్యక్తుల సంకీర్ణాన్ని స్థాపించారు. 1991 నుండి అధికారంలో ఉన్న మెలేసు పార్టీ 2009 అక్టోబరు 10 న ఆడిసు అబాబాలో 65 పేజీల మేనిఫెస్టోను 10 అక్టోబరు ప్రచురించింది. ఆడిసు అబాబాలో ప్రతిపక్షం అత్యధిక ఓట్లు సాధించినప్పటికీ ఎపిఆర్డిఎఫ్ అనేక రోజుల పాటు ఓట్ల లెక్కింపును నిలిపివేసింది. ఇది సంభవించిన తరువాత మోసం, బెదిరింపులు ఆరోపణల మధ్య ఎన్నికలు జరిగాయి.^[118]

The Ministry of Finance and Economic Development headquarters

మెడ్రెకు (ఫోరం ఫర్ డెమొక్రాటికు డైలాగు) ఎనిమిది సభ్య పార్టీలలో ఓరోమో ఫెడరలిస్టు కాంగ్రెసు (ఓరోమో ఫెడరలిస్టు డెమోక్రటికు మూవ్మెంటు, ఓరోమో పీపుల్సు కాంగ్రెసు చేత నిర్వహించబడుతుంది), అరీనా టిగ్రే (పాలక పార్టీ టి.పి.ఎల్.ఎఫ్. పూర్వ సభ్యులచే నిర్వహించబడింది), యూనిటీ ఫర్ డెమోక్రసీ అండ్ జస్టిసు (యు.డి.జె. దీని నాయకుడు ఖైదు), కోయిలేషను ఆఫ్ సోమాలియలు డెమోక్రటికు ఫోర్సెసు.^{[ఆధారం చూపాలి]}

2011 మద్యలో రెండు వరుస తప్పిపోయిన వర్షపు రుతువులు తూర్పు ఆఫ్రికాలో 60 ఏళ్లలో కనిపించనంత అత్యంత భీకరకరువును ప్రేరేపించాయి. 2012 నాటికి కరువు ప్రభావాల నుండి పూర్తి పునరుద్ధరణ కొనసాగింది. జాతీయ ప్రభుత్వం దీర్ఘకాలిక వ్యూహాలతో అభివృద్ధి చెందుతున్న సంస్థలతో కలిపి చాలా స్థిరమైన ఫలితాలను అందిస్థాయని భావిస్తున్నారు.^[119]

ఇథియోపీయ మాజీ ప్రధాన మంత్రి హైలేమరియాం డెలేగను మాజీ యు.ఎస్. డిప్యూటీ సెక్రటరీ యాషు కార్టరుతో కలసి అడ్డిసు అబాబాలో సమావేశమయ్యారు

2010 ఆగస్టు 20 న మెలెసు బ్రసెల్సులో చనిపోయాడు. అక్కడ ఆయన పేర్కొనబడని అనారోగ్యానికి చికిత్స చేయబడ్డాడు.^[120] 2015 ఎన్నికలలో ఉప ప్రధానమంత్రి హేలీమరియం డెలెగ్నెను కొత్త ప్రధానమంత్రిగా నియమితుడయ్యాడు.^[121] పార్లమెంటరీ స్థానాలు అన్నింటిని ఆయన పార్టీకి సాధించిన తరువాత కూడా ఇది కొనసాగింది.^[122]

2016 ఆగస్టు 5 న దేశవ్యాప్తంగా నిరసనలు చోటుచేసుకున్నాయి. డజన్ల కొద్దీ నిరసనకారులను పోలీసులు కాల్చి చంపారు. మానవ హక్కుల దుర్వినియోగం నిలిపివేయాలని, రాజకీయ ఖైదీలను విడుదల చేయాలని నిరసనకారులు నిర్బంధించారు. ఒక దశాబ్దం పాటు ఆర్థిక వృద్ధిని సృష్టించిన సంపదను సరళమైన పునఃపంపిణీ, వల్ఖాయతు జిల్లా అంహారా ప్రాంతానికి తిరిగి రావాలని నిరసనకారులు నిర్బంధించారు.^{[123][124][125]} 2015 నవంబరు - డిసెంబరులలో ఒరోమియా ప్రాంతంలో నిరసనలు జరిగినప్పుడు ఇథియోపియా ప్రభుత్వం కనీసం 75 మంది నిరసనకారులను హతమార్చడంతో నిరసనకారులకు వ్యతిరేకంగా ఈ ఘటనలు అత్యంత హింసాత్మకంగా ఉన్నాయి.^[126][127] ఈ నిరసనలు తరువాత 2016 అక్టోబరు 6 న ఇథియోపియా అత్యవసర పరిస్థితిని ప్రకటించింది.^[128] 2017 ఆగస్టు ఆగస్టులో అత్యవసర స్థితి తొలగించబడింది.^[129]

2018 ఫిబ్రవరి 16 న ఇథియోపియా ప్రభుత్వ ప్రధానమంత్రి హైలేమరియం డెసలేంగు రాజీనామా చేసిన తరువాత ఆరు నెలలు దేశవ్యాప్త అత్యవసర పరిస్థితి ప్రకటించింది.^[130] ఆధునిక ఇథియోపియా చరిత్రలో మొట్టమొదటిగా పదవీచ్యుతుడైన పాలకుడు హైలేమరియం; మునుపటి నాయకులు కార్యాలయంలో మరణించారు లేదా పదవీవిరమణ చేశారు.^[131] సంస్కరణలకు మార్గంలో అడ్డుగోడలను తొలగించడానికి రాజీనామా చేస్తున్నానని ఆయన చెప్పాడు.

He said he wanted to clear the way for reforms.

ప్రభుత్వ సంస్కరణలు (2018-ప్రతుతం )

2018 లో ఇరుదేశాలమద్య ఉన్న వివాదాలకు ముగింపు పలకడానికి నూతన ప్రధానమంత్రి అబి అహ్మదు ఎరిట్రియాకు చారిత్రాత్మక పర్యటన చేసాడు. ఇది ఈ దేశాల మధ్య వివాదానికి దారితీసింది.^[132] 2018 ఏప్రెలులో పదవీబాధ్యతలు చేపట్టిన తరువాత 42 సంవత్సరాల అబీ రాజకీయ ఖైదీలను కూడా విడుదల చేశాడు. రాబోయే సంవత్సరంలో న్యాయమైన ఎన్నికలు జరుగుతాయని హామీ ఇచ్చారు. ఆర్థిక సంస్కరణలను ప్రవేశపెట్టాడు.^[133] 2018 జూన్ 22 నాటికి గతంలో ఉన్న తాత్కాలిక వెబ్సైట్లు అన్నీ తిరిగి అందుబాటులోకి వచ్చాయి. వెయ్యి మంది రాజకీయ ఖైదీలను విడుదల చేశారు. సంస్కరణలలో భాగంగా వందలాది పరిపాలనా సిబ్బందిని తొలగించారు.^{[134][135][136][137]}

రాజకీయ అస్థిరతతో జాతి హింస అధికరించింది. ఓరోమో (దేశంలోనే అతిపెద్ద జాతి సమూహం) సోమాలీ ప్రజల మద్య ఒరోమో-సొమాలీ ఘర్షణ రాజకీయ అశాంతికి దారితీసింది. ఘర్షణ కారణంగా 2017 లో 4,00,000 మంది ప్రజలు స్థానభ్రంశం జరిగింది.^[138] దేశంలో దక్షిణాన ఒరోమో, గెడియో ప్రజల మధ్య గెడియాయో-ఒరోమో ఘర్షణల కారణంగా 2018 లో ఇథియోపియాలోని అత్యధిక సంఖ్యలో ప్రజలు వారి నివాసాలను తమ నివాసాలను విడిచిపెట్టారు. 1.4 మిలియన్ల మంది ప్రజలు కొత్తగా స్థానభ్రంశం చెందారు.^[139]

2018 సెప్టెంబరులో ఇథియోపియా రాజధాని అడ్డిసు అబాబా సమీపంలోని ఓరోమోలో మైనర్ల నిరసనలో 23 మంది మృతి చెందారు. ^[140] టిగ్రైయాను నేతృత్వంలోని ప్రభుత్వాలు గతంలో నిషేధించిన ఒరోమో లిబరేషను ఫ్రంటు వంటి పూర్వపు సమూహాలకు కొత్త ఓరోమో ప్రధాన మంత్రి అబి అహ్మదు స్థలాలను ఇవ్వడం కారణంగా జాతి హింసకు కారణమని ఆరోపించారు.^[141]

భౌగోళికం

Köppen climate classification of Ethiopia

ఇథియోపియా వైశాల్యం 11,04,300 చ,కిమీ (426,372.61 చదరపు మైళ్ళు),^[142] దాదాపు బొలీవియా పరిమాణానికి సమానంగా ఉండే ఇథియోపియా వైశాల్యపరంగా ప్రపంచదేశాలలో 28 వ స్థానంలో ఉంది. ఇది 3 - 15 డిగ్రీల ఉత్తర అక్షాంశం, 33 నుండి 48 డిగ్రీల తూర్పు రేఖాంశం మధ్య ఉంటుంది.

ఆఫ్రికాలోని హార్ను ఆఫ్ ఆఫ్రికాలో ఇథియోపియా ప్రధాన భాగం ఉంది. ఇది ఆఫ్రికా తూర్పుతీరంలో ఉంది. ఇథియోపియా ఉత్తరసరిహద్దులో ఎరిట్రియా దీనికి గడియారం దిశగా జిబౌటి, సోమాలియాండు, సోమాలియా, కెన్యా, దక్షిణ సూడాన్, సూడాన్ దేశాలు ఉన్నాయి. ఇథియోపియాలో విస్తారమైన పర్వత ప్రాంగణం, గ్రేటు రిఫ్టు వ్యాలీచే విభజించబడిన పీఠభూములు, ఇవి సాధారణంగా నైరుతి దిశలో నైరుతి వైపు, లోతట్టు స్టెప్పీలు లేదా పాక్షిక ఎడారితో పరివృత్తమై ఉంటుంది. వాతావరణం నేలలు, సహజ వృక్ష, పరిష్కార ఆకృతులలో వైవిధ్యాలతో భూభాగం కారణంగా వాతావరణ భిన్నత్వం ఉంటుంది.

ఇథియోపియా ఒక పర్యావరణ వైవిధ్యభరితమైన దేశంగా ఉంది. తూర్పు సరిహద్దు వెంట దక్షిణాన ఉష్ణమండల అడవులు ఉన్నాయి. ఉత్తర, నైరుతి భాగాలలో విస్తారమైన అప్రోమాంటను ఉంటుంది. ఉత్తరాన తానా సరోవరం బ్లూ నైలుకు మూలంగా ఉంది. ఇది పెద్ద సంఖ్యలో గెలాడా, వాల్డియా ఐబెక్సు, ఇథియోపియా తోడేలు ("సైమను ఫాక్సు") ఉన్నాయి. దేశంలో విస్తృత శ్రేణి పర్యావరణ వైవిధ్యమైన ప్రాంతాలను ఇచ్చింది. ఇది పర్యావరణ ఏకాంతం కారణంగా అంతరించిపోతున్న స్థానిక జాతుల పరిణామాలను ప్రోత్సహించడానికి సహాయపడింది.

వావావరణం

Semien Mountains

విపరీతమైన వాతావరణ పరిస్థితులు, ఉష్ణమండల రుతుపవనాలు, విస్తృత భౌగోళిక-ప్రేరిత వైవిధ్యాలతో ఉంటాయి. దేశం అధిక భాగంలో ఇథియోపియా పర్వతప్రాంత మయంగా ఉంటుంది. ఇది భూమధ్యరేఖకు దగ్గరగా ఉన్నప్పటికీ ఇతర ప్రాంతాల కంటే సాధారణంగా చాలా చల్లగా ఉంటుంది. దేశంలోని ప్రధాన నగరాలలో సముద్ర మట్టానికి 2,000-2,500 మీటర్ల (6,562-8,202 అడుగులు) ఎత్తులో ఉన్నాయి. వీటిలో గోండారు, ఆక్సం వంటి చారిత్రక రాజధానులు ఉన్నాయి.

వోన్చి సరస్సు

ఆధునిక రాజధాని అడ్డిసు అబాబా మౌంటు ఎంటోటో పర్వతాలు 2,400 మీటర్ల (7,900 అడుగులు) ఎత్తులో ఉంది. సంవత్సరం పొడవునా తేలికపాటి వాతావరణం ఉంటుంది. ఉష్ణోగ్రతలు సంవత్సరం పొడవునా ఒకే తీరులో ఉంటాయి. అడ్డిసు అబాబా ప్రాంతం అధిక వర్షపాత ప్రాంతంగా వర్గీకరించబడతాయి: అక్టోబరు నుండి ఫిబ్రవరి వరకు పొడి వాతావరణం, మార్చి నుండి మే వరకు తేలికపాటి వర్షపు సీజను, జూన్ నుండి సెప్టెంబరు వరకు భారీ వర్షపాతం ఉంటుంది. సరాసరి వార్షిక వర్షపాతం 1,200 మిల్లీమీటర్లు (47 అంగుళాలు).

రోజుకు సూర్యరశ్మికి గంటలు 7 ఉంటాయి. జూలై, ఆగస్టులలో వర్షపు సీజను ఎత్తులో కూడా రోజుకు చాలా గంటలు ప్రకాశవంతమైన సూర్యరశ్మికి ఉంటాయి. ఆడిసు అబాబాలో సగటు వార్షిక ఉష్ణోగ్రత 16 ° సెం (60.8 ° ఫా), రోజువారీ గరిష్ఠ ఉష్ణోగ్రతలు సగటున 20-25 ° సెం (68.0-77.0 ° ఫా), రాత్రిపూట 5-10 ° సెం (41.0- 50.0 ° ఫా).

ఇథియోపియాలోని ప్రధాన నగరాలు, పర్యాటక ప్రదేశాలు అడీసు అబాబాకు సమానమైన ఎత్తులో ఉంటాయి. సమానమైన వాతావరణాన్ని కలిగి ఉంటాయి. తక్కువ ఎత్తులో ఉన్న ప్రాంతాలలో ముఖ్యంగా దిగువ ఇథియోపియను సైరికు గడ్డి భూములు, దేశ తూర్పున ఉన్న పొదలప్రాంతంలో వాతావరణం బాగా వేడి, పొడిగా ఉంటాయి. ఈ తూర్పు జోనులో డానాలు డిప్రొషనులో డల్లాలు ప్రపంచంలోనే అత్యధిక సగటు వార్షిక ఉష్ణోగ్రత 34 ° సెం (93.2 ° ఫా) కలిగి ఉంది.

పర్యావరణం

వన్యజీవితం

The Ethiopian wolf

ఇథియోపియా 31 క్షీరద జాతులు కలిగి ఉంది.^[143] ఆఫ్రికా అడవికుక్క ఈ భూభాగంలో విస్తారమైన సంఖ్యలో ఉన్నాయి. ఇవి ఫినికాలో చివరిగా కనిపించాయి. ఇథియోపియా తోడేలు బహుశా ఇథియోపియాలోని అంతరించిపోతున్న జాతుల పరిశోధనలో ప్రధానపాత్ర వహిస్తుంది.

ఎథియోపియా వాయుచరాల వైవిధ్యం ప్రపంచ కేంద్రంగా ఉంది. ఈ రోజు వరకు ఇథియోపియాలో 856 కంటే ఎక్కువ పక్షి జాతులు నమోదు చేయబడ్డాయి. వాటిలో 20 అంతరించిపోతున్న దశలో ఉన్నాయి.^[144] 16 జాతులు అంతరించిపోవడం, తీవ్రంగా అపాయంలో ఉన్నాయి. ఈ పక్షులు పెద్ద సంఖ్యలో బైక్లసు ఎన్ననా వంటి సీతాకోకచిలుకలను తినేస్తాయి.^[145]

సరస్సు తానా వద్ద ఒక స్వాలోటెటెల్ సీతాకోకచిలుక

చారిత్రాత్మకంగా ఆఫ్రికా ఖండం అంతటా, లాగింగు, పౌర యుద్ధాలు, కాలుష్యం, వేట, ఇతర మానవ కారకాల కారణంగా వన్యప్రాణుల జనాభా వేగంగా క్షీణించింది.^[146] తీవ్రమైన కరువుతో పాటు 17 ఏళ్ల పాటు జరిగిన పౌర యుద్ధం ప్రతికూలంగా ఇథియోపియా పర్యావరణ పరిస్థితులమిద ప్రతికూల ప్రభావం చూపింది. దీంతో ఇది ఎక్కువ వన్యప్రాణుల నివాసాల వినాశనానికి దారితీసింది.^[147] 64,94,000 టన్నుల కార్బను డయాక్సైడు ఉద్గారాలతో 2010 లో ఇథియోపియా 0.02% ప్రపంచ హరితగృహ వాయువుల వార్షిక విడుదలకు దోహదం చేసింది.^[148] వన్యప్రాణుల నివాసాల విధ్వంసం ప్రమాదంలోకి దారితీసే ఒక అంశం. నివాసాలలో మార్పులు వేగంగా సంభవించినప్పుడు, జంతువులు సర్దుబాటు చేయడానికి సమయం ఉండదు. మానవ ప్రభావముతో అనేక జాతుల ప్రాణులు బెదిరింపును ఎదుర్కొంటున్నాయి. ఫలితంగా హరితగృహ వాయువులచే ఏర్పడిన శీతోష్ణస్థితి మార్పును మానవజాతి ఎదుర్కొంటుంది.^[149]

ఇథియోపియా అంతరించిపోతున్న, ప్రపంచ విలుప్తతకు గురవుతున్న అనేక జాతుల జాబితాను కలిగి ఉంది. ఇథియోపియాలో బెదిరించబడిన జాతులు మూడు రకాలుగా (ఐ.యు.సి.ఎన్. రేటింగ్స్ ఆధారంగా) విభజన చేయబడతాయి: విమర్శనాత్మకమైన అపాయంలో, ప్రమాదంలోకి, దుర్బలమైనవి.^[143]

Critically endangered mammals[150]	Endangered mammals	Vulnerable mammals
Cushioned gerbil	Grévy's zebra	African elephant	Large-eared free-tailed bat	Red-fronted gazelle
Black rhinoceros	Mountain nyala	Ammodile	Lesser horseshoe bat	Rupp's mouse
Ethiopian wolf	Nubian ibex	Bailey's shrew	Lion	Scott's mouse-eared bat
Guramba shrew	African wild dog	Bale shrew	Lucina's shrew	Soemmerring's gazelle
Harenna shrew		Beira antelope	Morris's bat	Speke's gazelle
MacMillan's shrew		Cheetah	Mouse-tailed bat	Spotted-necked otter
Walia ibex		Dibatag	Natal free-tailed bat	Ethiopian striped mouse
		Dorcas gazelle	Nikolaus's mouse
		Glass's shrew	Patrizi's trident leaf-nosed bat

అటవీనిర్మూలన

Mountain nyalas in Bale Mountains National Park, one of several wildlife reserves in Ethiopia

ప్రపంచంలోని సాగు మొక్కలకు సంబంధించిన 8 స్వతంత్ర కేంద్రాలలో ఇథియోపియా ఒకటి.^[151] అయితే అటవీ నిర్మూలన ఇథియోపియాకు ప్రధాన ఆందోళనగా ఉంది. ఎందుకంటే అడవుల నష్టం భూక్షయానికి దారితీస్తుంది. నేలలో పోషకాల నష్టం, జంతు ఆవాసాల నష్టం, జీవవైవిధ్యానికి తగ్గింపు వంటి నష్టాలు వాటిల్లుతాయి. 20 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఇథియోపియా 4,20,000 చ.కి.మీ (లేదా 35%) చెట్లు చెట్లతో కప్పబడినాయి. కాని ఇటీవలి పరిశోధనలో అటవీ ప్రాంతం ఇప్పుడు సుమారుగా 11.9% ప్రాంతం ఉంది అని సూచిస్తుంది.^[152]

ఇథియోపియా ప్రతి సంవత్సరం 1,410 చ.కి.మీ సహజ అడవులను కోల్పోతున్నట్లు అంచనా వేసింది. 1990 - 2005 మధ్య దేశంలో దాదాపు 21,000 చ.కి.మీ. అడవులు కోల్పోయాయి.^{[ఆధారం చూపాలి]} అటవీ నిర్మూలనను నియంత్రించే ప్రస్తుత ప్రభుత్వ కార్యక్రమాలు విద్యవిధానంలో భాగంగా ఉంటాయి. పూర్వ పునర్నిర్మాణ కార్యక్రమాలను ప్రోత్సహించడం, కలప ప్రత్యామ్నాయాలుగా ఉండే ముడి పదార్థాలను అందిస్తాయి. గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ప్రభుత్వం అటవీ ఆవాసాలను నాశనం చేయకుండా వ్యవసాయాన్ని ప్రోత్సహించడానికి చేసేప్రయత్నాలలో భాగంగా అటవీప్రాంతాలను నాశనం చేస్తూ వ్యవసాయాన్ని వృద్ధిచేయడాన్ని అనుమతించదు.^{[ఆధారం చూపాలి] [153]}

ఎస్.ఒ.ఎస్. ఫార్ము ఆఫ్రికా వంటి సంస్థలు ఫెడరలు ప్రభుత్వం, స్థానిక ప్రభుత్వాలతో కలిసి పనిచేస్తున్నాయి. ఇది అటవీ నిర్వహణ వ్యవస్థను రూపొందిస్తుంది.^[154] దాదాపు 2.3 మిలియన్ల యూరోల మంజూరుతో పనిచేస్తూ, ఇథియోపియా ప్రభుత్వం ఇటీవలే అటవీ నిర్మూలనను తగ్గించడానికి, అటవీ నిర్మూలనకు దోహదపడని సరైన నీటిపారుదల పద్ధతులను ఉపయోగించుకునేందుకు శిక్షణను ప్రారంభించింది. ఈ ప్రాజెక్ట్ 80 కన్నా ఎక్కువ కమ్యూనిటీలకు సహాయం చేస్తుంది.^{[ఆధారం చూపాలి]}

సంరక్షణ

2019 ఏప్రిల్ నుండి ఇథియోపియను ప్రధానమంత్రి అబి అహ్మదు, అభివృద్ధి కార్యక్రమము అయిన బెవొతెఫైరు షెగరును ప్రోత్సహించారు. ఇది పర్యావరణ మార్పు ప్రతికూల ప్రభావాలను తగ్గిస్తుంది - ఇతర అంశాలతో - అండీసు అబాబా రాజధాని నగరంలో.^[155] మరుసటి మేలో ప్రజల ద్వారా అవసరమయ్యే $ 1 బిలియన్ల నిధులు సేకరించేందుకు ప్రభుత్వం నిధుల సేకరణ కార్యక్రమం "డైను ఫర్ షెగరు"ను నిర్వహించింది.^[156] హాజరు కావడం, దానం చేయడం ద్వారా కార్యక్రమంలో 25 మిలియన్ల డాలర్లు వసూలు చేయబడ్డాయి.^[157] చైనా, ఇథియోపియా మధ్య బెల్టు & రోడు ఇనిషియేటివు నేతృత్వంలోని రెండు చైనీసు రైల్వే కంపెనీలు మొత్తం 56 కిలోమీటర్లలో 12 ని అభివృద్ధి చేసేందుకు నిధులు సమకూర్చాయి.^[158]

ఆర్ధికం

Share of world GDP (PPP)[159]
Year	Share
1980	0.08%
1990	0.07%
2000	0.07%
2010	0.10%
2017	0.16%

Ethiopia's Human Development Index rating 1970–2010

ఐఎంఎఫ్ ప్రకారం ఇథియోపియా ప్రపంచంలో అత్యంత వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న ఆర్థికవ్యవస్థలలో ఒకటి. 2004 - 2009 వరకు 10% ఆర్థిక వృద్ధిని నమోదు చేసింది.^[160] 2007 - 2008 సంవత్సరాల్లో వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న చమురు-ఆధారిత ఆఫ్రికా ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఉంది.^[161] 2015 లో ప్రపంచ బ్యాంకు ఇథియోపియా రియలు దేశీయ ఉత్పత్తి (జిడిపి) వేగంగా వృద్ధి చెందింది. 2004 - 2014 మధ్య 10.9% సగటు ఉందని పేర్కొంది.^[162] 2008 - 2011 సంవత్సరాలలో ఇథియోపియా వృద్ధి పనితీరు, గణనీయమైన అభివృద్ధి సాధనకు అధిక ద్రవ్యోల్బణం, చెల్లింపుల సమతుల్యం లోపం వంటివి సవాలుగా ఉన్నాయి. చేయబడ్డాయి. ధారళమయంగా ఉన్న ద్రవ్య విధానం కారణంగా 2011 ఆగస్టులో ద్రవ్యోల్బణం 40% చేరింది. 2011 ప్రారంభంలో పౌర సేవా వేతనం పెద్ద ఎత్తున అధికరించి, ఆహార ధరలు అధికరించాయి.^[163] 2011- 12 సంవత్సరానికి తుది సంవత్సరాల ద్రవ్యోల్బణం 22%గా అంచనా వేయబడింది. 2012-13 లో కఠిన ద్రవ్య, ఆర్థిక విధానాల అమలుతో ద్రవ్యోల్బణం 10% తక్కువకు కుదించబడింది.^[164]

అడ్డిసు అబాబాలోని ఇథియోపియా యొక్క వాణిజ్య బ్యాంకు

ఇటీవలి సంవత్సరాల్లో వేగంగా పెరుగుదల ఉన్నప్పటికీ తలసరి జీడీపీ ప్రపంచంలో అతి తక్కువగా ఉంది. ఆర్థికవ్యవస్థ అనేక తీవ్రమైన నిర్మాణ సమస్యలను ఎదుర్కొంటుంది. అయినప్పటికీ ప్రభుత్వ మౌలిక సదుపాయాలు, పారిశ్రామిక ఉద్యానవనాలలో దృష్టి కేంద్రీకరించింది. ఫలితంగా ఇథియోపియా ఆర్థికవ్యవస్థ దాని నిర్మాణ సమస్యలను అధిగమించి ఆఫ్రికాలో లైట్ల తయారీకి కేంద్రంగా మారింది.^[165]

ఇథియోపియా రాజ్యాంగం భూమిని సొంతం చేసుకునే హక్కును "ప్రభుత్వానికి మాత్రమే" వర్తింపజేస్తుంది. అయితే పౌరులు భూములను (గరిష్ఠంగా 99 సంవత్సరాలు) అద్దెకు తీసుకోవచ్చు. దానిని తనఖా లేదా విక్రయించలేకపోవచ్చు. గరిష్ఠంగా 20 సంవత్సరాలు భూమిని అద్దెకివ్వడం అనుమతించబడుతుంది. ఇది భూమి ఉత్పాదక వినియోగదారునికి చెందేలా నిర్ధారించాలని భావిస్తున్నారు. భూ పంపిణీ పరిపాలన అనేది అవినీతి వ్యవస్థీకృతమైన ప్రాంతం భూ సంబంధిత సమస్యల వ్యవహరాల సమయంలో సులభతర చెల్లింపులు అలాగే లంచాలు తరచుగా డిమాండు చేయబడతాయి.^[166] భూ యాజమాన్యం లేనందున, భూమి వినియోగదారులను అడగకుండానే మౌలిక సదుపాయాల ప్రాజెక్టులు చాలా తరచుగా చేయబడతాయి. ఇది ప్రజలకు స్థానభ్రంశం, ఇంటి లేదా భూమి పోగొట్టుకోవడం వంటి సమస్యలకు కారణం ఔతుంది. ఫలితంగా చాలా కోపం, అపనమ్మకం కొన్నిసార్లు బహిరంగ నిరసనలు తలెత్తుతున్నాయి. అంతేకాకుండా వ్యవసాయ ఉత్పాదకత తక్కువగా ఉంది. తరచూ కరువులు దేశాన్ని చుట్టుముట్టడంతోపాటు అవి అంతర్గత స్థానభ్రంశానికి దారితీస్తుంది.^[167]

విద్తుత్తి , జలవిద్యుత్తు

Layout of the Grand Renaissance Dam.

ఇథియోపియాలో నైలుతో సహా 14 ప్రధాన నదులు దాని పర్వత ప్రాంతాలలో జన్మించి ప్రవహిస్తున్నాయి. దేశంలో ఆఫ్రికాలో అతిపెద్ద నీటి నిల్వలు ఉన్నాయి. 2012 నాటికి జలవిద్యుత్తు ప్లాంట్లు మొత్తం వ్యవస్థాగత విద్యుత్తు వినియోగంలో 88.2% ప్రాతినిధ్యం వహించాయి. మిగిలిన విద్యుత్తు శిలాజ ఇంధనాల నుండి (8.3%), ఇతర పునరుత్పాదక మూలాలు (3.6%) నుండి ఉత్పత్తి చేయబడుతుంది. పట్టణ ప్రాంతాలలో 85%, గ్రామీణ ప్రాంతాలలో 10% విద్తుత్తు సరఫరా చేయబడుతుంది. 2013 లో మొత్తం జనాభాకు విద్యుదీకరణ శాతం 24%. 2014 నాటికి మొత్తం విద్యుత్తు ఉత్పత్తి 9.5 బిలియన్ల కిలోవాట్లు, వినియోగం 6.7 బిలియన్ల కిలోవాట్లు 1.1 బిలియన్ల విద్యుత్తు ఎగుమతులు కిలోవాట్లు, విద్యుత్తు దిగుమతులు 0 కిలోవాట్లు, ఇన్స్టాలు ఉత్పత్తి సామర్ధ్యం 2.4 మిలియన్ల కిలోవాట్లు.^[168]

ఇథియోపియా బ్లూ నైలు, సోబటు, అట్బర నదీ పరీవాహ ప్రాంతాల ద్వారా నైలు నదికి సుమారు 81% నీటిని అందిస్తుంది. 1959 లో ఈజిప్టు, సుడాను దేశాలు " 1959 నైలు జలాల ఒప్పందం " మీద సంతకం చేసాయి. ఇది నైలు జలాల మీద రెండు దేశాలకు ప్రత్యేక సముద్ర హక్కులను కల్పించింది. అప్పటి నుండి ఈజిప్టు అంతర్జాతీయ చట్ట పరిధిలో ఉంది. స్థానిక నైలు ఉపనదులను ఉపయోగించుకోవాలని భావించిన ఇథియోపియాలో దాదాపు అన్ని ప్రాజెక్టులకు వారు ఓటు చేసారు. ఈ తద్వారా పశ్చిమ ఇథియోపియాలో నీటి వనరుల ఆధారిత ఆర్థిక అభివృద్ధి పథకాలలో విదేశీపెట్టుబడులను నిరుత్సాహపరిచింది. ఏది ఏమైనప్పటికీ ఇథియోపియా బ్లూ నైలు నదిమీద భారీ 6,450 మెట్రికు వాట్ల జలవిద్యుత్తు ఆనకట్ట నిర్మించాలని యోచిస్తూ ఉంది. పూర్తి చేసినప్పుడు ఈ గ్రాండు ఇథియోపియా ఆనకట్ట ఖండంలోని అతి పెద్ద జల విద్యుత్తు స్టేషను ఔతుంది.^[169] మూడవ గిబు హైడ్రోఎలెక్ట్రికు ప్రాజెక్టు ఇప్పటికే 1,870-మెట్రికు టన్నులని అంచనా వేసింది.^[170]

వ్యవసాయం

Tef field near Mojo

వ్యవసాయం కార్మిక శక్తిలో 85% ఉపాధి కల్పిస్తూ ఉంది. అయినప్పటికీ సేవా రంగం జిడిపిలో అతిపెద్ద భాగాన్ని వహిస్తుంది.^[168] వ్యవసాయ ఆధారిత ఇతర ఆర్థిక కార్యకలాపాలలో మార్కెటింగు, ప్రాసెసింగు, వ్యవసాయ ఉత్పత్తుల ఎగుమతి వంటి వనరుల మీద ఆధారపడి ఉంటాయి. ఉత్పత్తిని అత్యధికంగా చిన్న రైతులు, సంస్థలు అందిస్తూ ఉన్నాయి. చిన్న వ్యవసాయ నగదు-పంటల రంగం ద్వారా పెద్ద మొత్తంలో ఎగుమతి వస్తువులని అందిస్తున్నారు. ప్రధాన పంటలు కాఫీ, అపరాలు, నూనె గింజలు, తృణధాన్యాలు, బంగాళాదుంపలు, చెరకు, కూరగాయలు. ఇథియోపియా కూడా పెంపుడు జంతువులకు కేంద్రంగా ఉంది.^[171] కాఫీ, టెఫు.

ఎగుమతులు దాదాపు పూర్తిగా వ్యవసాయ వస్తువులు (బంగారు ఎగుమతులు మినహా), కాఫీ అతిపెద్ద విదేశీ మారకందారుగా ఉంది. ఇథియోపియా ఆఫ్రికా రెండవ అతిపెద్ద మొక్కజొన్న నిర్మాతగా ఉంది.^[172] ఐక్యారాజ్యసమితి అంచనాల ప్రకారం ఇథియోపియా తలసరి జి.డి.పి 2011 నాటికి $ 357 అమెరికా డాలర్లకు చేరింది.^[173] ఇటీవలి సంవత్సరాలలో ఆయుర్దాయం గణనీయంగా మెరుగుపడిందని అదే నివేదిక సూచించింది. పురుషుల ఆయుఃపరిమితి 56 సంవత్సరాలు, మహిళలకు 60 సంవత్సరాలు.

ఎగుమతులు

2009-2010 ఆర్థిక సంవత్సరంలో ఇథియోపియా నుండి ఎగుమతులు 1.4 బిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు.^[174] The country produces more coffee than any other nation on the continent.^[175] "15 మిలియన్ల మంది ఇథియోపియన్లకు జనాభాలో 16% మందికి కాఫీ జీవనోపాధిని అందిస్తుంది. దేశంలోని తూర్పు భాగంలో తుఫానులు ఒక వెచ్చని వాతావరణాన్ని ఇప్పటికే కాఫీ ఉత్పత్తిని ప్రభావితం చేశాయి. ఉత్పత్తి, ఇటీవల సంవత్సరాలలో ఇబ్బందులు ఎదుర్కొంటున్నాయి. ప్రస్తుతం దీర్ఘకాల కరువు ఫలితంగా పంటలు విఫలమైయ్యయని నివేదిస్తున్నారు ^[176]

ఎం.ఐ.టి.- హార్వర్డు ఎకనామికు కాంప్లెక్సిటీ అబ్జర్వేటరీ నుండి ఇథియోపియా ఎగుమతి ట్రెమపు (2014)

ఇథియోపియాలో 5 వ అతిపెద్ద పశుపోషణ దేశంగా ఉంది.^[177] ఇతర ప్రధాన ఎగుమతి వస్తువులలో ఖాటు, బంగారం, తోలు ఉత్పత్తులు, నూనె గింజలు ఉన్నాయి. ఫ్లోరికల్చరు సెక్టారు ఇటీవల అభివృద్ధి కారణంగా ఇథియోపియా ప్రపంచంలోని అత్యుత్తమ పూలు, మొక్కల ఎగుమతిదారుల్లో ఒకటిగా మారింది.^[178]

పశుపెంపంకం దారుల సరిహద్దుదాటిన వాణిజ్యం తరచూ అనధికారికంగా ప్రభుత్వం నియంత్రణ మించి ఉంటుంది. తూర్పు ఆఫ్రికాలో సరిహద్దు వర్తకంలో 95% పైగా అనధికారికంగా నిర్వహించబడుతుంది. ఇథియోపియా నుండి పశువులు, ఒంటెలు, గొర్రెలు, మేకల అనధికారిక వాణిజ్యంలో సోమాలియా, జిబౌటి, కెన్యాలకు విక్రయించబడింది. ఈ వాణిజ్యం 250 మిలియన్లు అమెరికా డాలర్ల నుండి $ 300 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు (అధికారిక వాణిజ్యం కంటే 100 రెట్లు ఎక్కువ) ఉంటుందని అనధికారిక గణాంకాలు సూచిస్తున్నాయి.^[179]

ఈ వాణిజ్యం ఆహార ధరలను తగ్గిస్తూ ఆహార భద్రతను పెంపొందిస్తుంది. సరిహద్దు ఉద్రిక్తతలను ఉపసంహరించుకుంటుంది. ప్రాంతీయ సమైక్యతని ప్రోత్సహిస్తుంది.^[179] అయినప్పటికీ నమోదుచేయబడని, క్రమబద్ధీకరించని స్వభావం ప్రమాదాలకు కారణం ఔతుంది. ఉదాహరణకు జాతీయ సరిహద్దుల అంతటా అంటువ్యాధిని సులభంగా వ్యాప్తి చేస్తుంది. అంతేకాకుండా, ఇథియోపియా ప్రభుత్వం పన్ను ఆదాయం, విదేశీ మారకం ఆదాయం కోల్పోతూ ప్రభుత్వానికి అసంతృప్తి కలిగిస్తుంది.^[179] ఈ వ్యాపారాన్ని పత్రబద్ధం చేసి నియంత్రించేందుకు ఇటీవలి కార్యక్రమాలు ప్రయత్నిస్తున్నాయి.^[179]

మేరీల్యాండ్లోని టాకోమా పార్కులో ఇథియోపియా బ్లెస్డు కాఫీ బ్రాండు సంచులు. ఇథియోపియా ప్రధాన ఎగుమతులలో కాఫీ ఒకటి

ప్రైవేటు రంగం నెమ్మదిగా అభివృద్ధి చెందుతుంది. డిజైనరు తోలు బ్యాగుల ఉత్పత్తులు పెద్ద ఎగుమతి వ్యాపారంగా మారాయి. తైతు దేశంలో మొట్టమొదటి లగ్జరీ డిజైనర్ లేబులుగా మారింది.^[180] అదనపు చిన్న తరహా ఎగుమతి ఉత్పత్తులలో తృణధాన్యాలు, పప్పులు, పత్తి, చెరకు, బంగాళాదుంపలు, హైడెసు ఉన్నాయి. దేశవ్యాప్తంగా వివిధ నూతన ఆనకట్టలు, పెరుగుతున్న జలవిద్యుత్తు ప్రాజెక్టుల నిర్మాణంతో ఇథియోపియా కూడా పొరుగుదేశాలకు విద్యుత్తు శక్తిని ఎగుమతి చేయాలని యోచిస్తోంది.^[181][182]

చాలామంది ఇథియోపియా పెద్ద నీటి వనరులు, దాని "తెల్ల చమురు", దాని కాఫీ వనరులను "నల్ల బంగారం"గా భావిస్తారు.^[183][184]

దేశంలో కొన్ని తక్కువ జనసాధ్రత కలిగిన ప్రాతాలలో విస్తారమైన ఖనిజ వనరులు, చమురు నిల్వలు ఉన్నాయి. అయితే ఆ ప్రాంతాలలో రాజకీయ అస్థిరత అభివృద్ధిని నిషేధించింది. ఇథియోపియా భూవిజ్ఞాన శాస్త్రవేత్తలు 2008 లో ఒక పెద్ద బంగారు మోసగింపులో చిక్కుకున్నారు. దక్షిణాఫ్రికా కొనుగోలుదారుల ఫిర్యాదుతో ఇథియోపియా జియోలాజికలు సర్వేకు చెందిన నాలుగురు రసాయన శాస్త్రవేత్తలు ఒక నకిలీ బంగారం కుంభకోణంతో సంబంధం కలిగి ఉన్నారని ఖైదుచేయబడ్డారు. నేషనలు బ్యాంకు ఆఫ్ ఇథియోపియాకు చెందిన బంగారు కడ్డీలు పోలీసులు బంగారు పూతగల మెటలుగా గుర్తించారు. ఈ పరిజ్ఞానం సైన్సు అండు డెవలప్మెంటు నెట్వర్కు వెబ్సైటు ప్రకారం $ 17 మిలియన్ల అమెరికా డాలర్లు ఉంది.^[185]

2011 లో గ్రాండు ఇథియోపియా రొనైసెంసు డాం ప్రాజెక్టు ప్రారంభించబడింది. పూర్తయిన తరువాత ఇది ఇథియోపియాలో మిగులు శక్తిని అందిస్తుంది. ఇది పొరుగు దేశాలకు ఎగుమతి కోసం అందుబాటులో ఉంటుంది.

రవాణా

Ethiopian Airlines Boeing 737-700 on the Bole International Airport taxiway

ఇథియోపియా 926 కిమీ విద్యుదీకరణచేసిన 1,435 మిమీ (4 అడుగుల 8 1/2 అంగుళాలు) ప్రామాణిక గేజు రైల్వేలు ఉన్నాయి. అడ్డిసు 656 కిలోమీటర్ల పొడవైన అబాబా-జిబౌటి రైల్వే మార్గం అడ్డిసు అబాబా, జిబౌటి పోర్టు (ఆవాషు ద్వారా) అనుసంధానం చేస్తుంది. ^[186] అవాషు-హరా గెబ్యా రైల్వేకు చెందిన 270 కిమీ పొడవైన రైలు మార్గం ఆడిస్ అబాబా - డెస్సీ - కొంపోల్చాకు (జంటనగరాలు) అనుసంధానిస్తూ ఉంది.^[187] రెండూ రైల్వేలు 2017-2019 నాటికి వివాదం లేదా నిర్మాణంలో ఉండేవి. ఒకసారి 2018-2019 లో పూర్తిగా అమలు చేయబడి, రెండు రైల్వేలు ప్రయాణీకులకు రవాణాను గంటకు (120 కి.మీ), సరుకు రవాణాకు గంటకు (80 కి.మీ)లతో సేవలను అందిస్తాయని విశ్వసిస్తున్నారు. అడ్డిసు అబాబా నుంచి జిబౌటికి వచ్చే ప్రయాణీకులకు ప్రయాణ సమయం 12 గంటల కంటే తక్కువగా ఉంటుందని భావించారు. అడ్డిస్ అబాబా నుండి డెస్సీ - కొమ్బోల్చాకు 6 గంటలపాటు ఉంటుంది.

మొదటి 270 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న ఆవాష్-హరా గేబేయా రైల్వే, 120 కిలోమీటర్ల మేర రెండవ నిర్మాణ దశ డెస్సీ / కుంభాల్చా నుండి హారా జిబెయా / వోల్డ్యా వరకు ఈ రైల్వే పొడిగింపును చూస్తుంది. ఈ విభాగం ఎప్పుడు నిర్మించబడి, తెరవబడుతుందో స్పష్టం చేయలేదు.^[188] మూడో ఉత్తర 216 కిలోమీటర్ల పొడవైన రైల్వే మెకలే - వోల్డియాల మధ్య కూడా నిర్మాణంలో ఉంది. కానీ ఈ రైల్వేని ప్రారంభం, తెరవడం గురించి ఇది స్పష్టంచేయ లేదు.^[189] అన్ని రైల్వేలు 5,000 km రహదారి, ఇథియోపియా జాతీయ రైల్వే నెట్వర్కు భవిష్య రైల్వే నెట్వర్కులో భాగంగా ఉన్నాయి.

ఆడిసు అబాబాలో లైట్ రైలు ఇథియోపియా

పది సంవత్సరాల రోడ్డు సెక్టారు డెవలప్మెంటు ప్రోగ్రాం మొదటి భాగంలో 1997 - 2002 మధ్యకాలంలో ఇథియోపియా ప్రభుత్వం దాని రహదారుల మౌలికనిర్మాణాలను మెరుగుపరిచేందుకు నిరంతరంగా కృషిచేయడం ప్రారంభించింది. తత్ఫలితంగా 2015 నాటికి ఇథియోపియా 1,00,000 కిలోమీటర్ల (సమాఖ్య, ప్రాంతీయ) మొత్తం కాలిబాట నిర్మించిన, కాలిబాట లేని రహదారి అభివృద్ధి చేయబడింది.^[190]

2012 నాటికి ఇథియోపియాలో 58 విమానాశ్రయాలు ఉన్నాయి.^[168] 2016 నాటికి 61.^[191] వీటిలో అడ్డిసు అబాబాలోని బోలే ఇంటర్నేషనలు ఎయిర్పోర్టు, డైరే డావాలోని " అబ టెన్నా డెజాజ్మచు యిల్మా ఇంటర్నేషనలు ఎయిర్పోర్టు " అంతర్జాతీయ విమానాలను కలిగి ఉంటాయి. దేశం జెండా క్యారియరు " ఇథియోపియా ఎయిర్లైన్సు " ఇది పూర్తిగా ఇథియోపియా ప్రభుత్వం యాజమాన్యానికి స్వంతమైంది. ^[192] బోలే ఇంటర్నేషనలు ఎయిర్పోర్టులో దాని కేంద్రం నుండి 102 అంతర్జాతీయ ప్రయాణీకుల, 20 దేశీయ ప్రయాణీకుల, 44 కార్గో గమ్యస్థానాల నెట్వర్కును అందిస్తుంది.^[193][194] ఇది పరిశ్రమలో, ఖండంలో వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న వాహనసర్వీసులలో ఒకటి.^[195]

గణాంకాలు

Ethnic groups in Ethiopia
Ethnic group			Population
Oromo			25.4 (34.4%)
Amhara			19.9 (27.0%)
Somali			4.59 (6.2%)
Tigrayans			4.49 (6.1%)
Sidama			2.95 (4.0%)
Gurage			1.86 (2.5%)
Welayta			1.68 (2.3%)
Afar			1.28 (1.7%)
Hadiya			1.27 (1.7%)
Gamo			1.10 (1.5%)
Arabs and others			9.30 (12.6%)
Population in millions according to 2007 Census[196]

ఇథియోపియా జనాభా 1983 లో 33.5 మిలియన్ల నుండి 2014 లో 87.9 మిలియన్లకు అధికరించింది.^[197] 19 వ శతాబ్దంలో జనాభా కేవలం 9 మిలియన్లు మాత్రమే ఉండేది.^[198] 2007 జనాభా హౌసింగు సెన్ససు ఫలితాలు 1994 - 2007 మధ్యకాలంలో ఇథియోపియా జనాభా సగటు వార్షిక వృద్ధి రేటు 2.6% అధికరించిందని తెలియజేసాయి. ఇది 1983-1994 మధ్యకాలంలో 2.8% తగ్గింది. ప్రస్తుతం జనాభా వృద్ధిరేటు ప్రపంచంలోని 10 అగ్ర దేశాలలో ఒకటిగా ఉంది. 2060 నాటికి జనసంఖ్య 210 మిలియన్లకు పెరగవచ్చని అంచనా వేయబడింది. ఇది 2011 నుండి సుమారు 2.5% పెరుగుతుంది.^[199]

Population in Ethiopia[200]
Year	Million	Difference
1950	18.4	–
1960	22.5	4.1
1970	29.0	6.5
1980	35.4	6.4
1990	48.3	12.9
2000	65.6	17.3
2010	82.9	17.3
2013	93.8	10.9
2018	107.5	13.7

దేశం జనాభా చాలా విభిన్నంగా ఉంటుంది. ఇందులో 80 విభిన్న జాతుల సమూహాలు ఉన్నాయి. 2007 ఇథియోపియా జాతీయ గణాంకాల ఆధారంగా ఓరోమో ఇథియోపియాలో అతిపెద్ద జాతి సమూహంగా ఉంది. ఇది దేశ జనాభాలో 34.4% ఉంది. అమర ప్రజలు 27.0%నికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నారు. సోమాలిసు (6.2%) టిగ్రియాన్సు (6.1%) జనాభా ఉన్నారు. ఇతర ప్రముఖ జాతులు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నాయి: సిడమా 4.0%, గురేజు 2.5%, వెల్లెటా 2.3%, అఫారు 1.7%, హడియా 1.7%, గమో 1.5%, అరబ్బులు, ఇతరులు 12.6% ఉన్నారు.^[196]

ప్రజలలో ఆఫ్రోయాసియాటికు-మాట్లాడే కమ్యూనిటీలు ఎక్కువ మంది ఉన్నారు. వీటిలో సెమిటికు మాట్లాడేవారు తరచుగా తమను తాము హబీషు ప్రజలుగా సూచిస్తారు. ఈ పదం అరబికు రూపం (అలు-హబష) "అబిస్సినియా"కు మూలంగా ఉంది. ఇది ఆంగ్లంలో ఇతర ఐరోపా భాషలలో ఇథియోపియా మాజీ పేరు.^[201] దక్షిణ సుడాన్ సరిహద్దులో ఉన్న గంబేలా ప్రాంతాలలో, దేశంలోని దక్షిణ ప్రాంతాలలో అదనంగా నీలో-సహారన్-మాట్లాడే అల్పసంఖ్యాక జాతి ప్రజలు నివసిస్తారు. వీటిలో నౌరు, అనూకు అతిపెద్ద జాతి సమూహాలుగా ఉన్నాయి.

అదనంగా ఇథియోపియా దేశంలో ఇటాలీ ఆక్రమణ కారణంగా 75,000 పైగా ఇటాలీ సెటిలర్లు ఉన్నారు.^[202] స్వాతంత్ర్యం తరువాత పలువురు ఇటాలియన్లు చక్రవర్తి సెలాస్సీ పూర్తి క్షమాపణ పొందిన తరువాత దశాబ్దాలుగా దేశంలో ఉన్నారు. ఆధునికీకరణ ప్రయత్నాలను కొనసాగించడానికి అవకాశం కలుగజేస్తుందని భావించాడు.^[203] అయినప్పటికీ 1974 లో ఇథియోపియా పౌర యుద్ధం కారణంగా సుమారు 22,000 మంది ఇటలీ-ఇథియోపియన్లు దేశం వదిలి వెళ్ళారు.^[203] 2000 వ దశకంలో కొన్ని ఇటాలీ కంపెనీలు ఇథియోపియాలో పనిచేయడానికి తిరిగి వచ్చాయి. చాలామంది ఇటాలీ సాంకేతిక నిపుణులు, నిర్వాహకులు వారి కుటుంబాలకు వచ్చారు. వీరు ప్రధానంగా రాజధాని మహానగర ప్రాంతంలో నివసిస్తున్నారు.^[204]

2009 లో ఇథియోపియా సుమారుగా 1,35,200 మంది శరణార్థులు ఉన్నారు. ఈ జనాభాలో ఎక్కువమంది సోమాలియా (సుమారుగా 64,300 మంది), ఎరిట్రియా (41,700), సూడాన్ (25,900) లకు చెందినవారు ఉన్నారు. ఇథియోపియా ప్రభుత్వానికి శరణార్థ శిబిరాలలో దాదాపు శరణార్థులు అందరూ నివసిస్తున్నారు.^[205]

భాషలు

Languages of Ethiopia as of 2007^[update] Census^[196]

  Oromo (33.8%)

  Amharic (29.3%)

  Somali (6.3%)

  Tigrinya (5.9%)

  Sidamo (4.0%)

  Wolaytta (2.2%)

  Gurage (2.0%)

  Afar (1.7%)

  Hadiyya (1.7%)

  Gamo-Gofa-Dawro (1.5%)

  others (11.6%)

ఎథ్నోలజీ ప్రకారం ఇథియోపియాలో 90 ప్రత్యేక భాషలు వాడుకలో ఉన్నాయి.^[206] దేశంలోని ఎక్కువమంది కుషిటికు లేదా సెమిటికు శాఖల ఆఫ్రోయాటికు భాషలు మాట్లాడతారు. మొట్టమొదటి ఓరోమో ప్రజలకు ఒరోమిఫా, సోమాలీయులకు సోమాలి వాడుక భాషగా ఉంది. తర్వాతి స్థానంలో అంహరా ప్రజలకు అమ్హారీ భాష వాడుకలో ఉంది. టిగ్రియన్లకు టిగ్రిన్యా భాష వాడుకలో ఉంది. ఈ నాలుగు గ్రూపులు కలిసి ఇథియోపియా జనాభాలో మూడు వంతుల మంది ఉన్నారు. ఇతర ఆఫ్రోయాసియాటికూ భాషలు క్షిసిటికు సిడామో, అఫారు, హడియ్యా, అగావు లాంగ్వేజెసు, సెమిటికు గురెజు లాంగ్వేజెసు, హరారి, స్ల్టిలు, అర్గోబ్బా భాషవాడుకరులు గణనీయమైన సంఖ్యలో ఉన్నారు. ^[196] ఆఫ్రోయాసియాటికు కుటుంబానికి చెందిన అరబికు కూడా కొన్ని ప్రాంతాలలో వాడుకలో ఉంది.^[207]

అదనంగా దక్షిణ ప్రాంతాలలో నివసిస్తున్న ఓమిటికు అల్పసంఖ్యాక జాతి వర్గాలకు ఓమైటికు భాషలు వాడుకలో ఉన్నాయి. ఈ జాతులలో అరి, బెంచి, డీం, దిజిను, గమో-గోఫ-డావ్రో, మాలే, హామరు, వొలాట్టా ఉన్నాయి.^[196]

దేశంలోని నైరుతి భాగాలలో కేంద్రీకృతమై ఉన్న అల్పసంఖ్యాక జాతి ప్రజలకు నీలో-సహారను కుటుంబానికి చెందిన భాషలు కూడా వాడుకలో ఉన్నాయి. ఈ భాషలలో నౌరు, ఆనుకు, న్యాంగాటం, మజంగు, సూరి, మేను, ముర్సి ఉన్నాయి.^[196]

అత్యంత విస్తృతంగా మాట్లాడే విదేశీ భాష ఆగ్లం. సెకండరీ పాఠశాలలలో ఇది బోధన మాధ్యమంగా ఉంది. ప్రాథమిక పాఠశాల బోధన భాషకు అమ్హారీ భాష, కానీ ప్రాంతీయ భాషలైన ఒరోఫిఫా, సోమాలి లేదా టిగ్రిన్య వంటి అనేక ప్రాంతీయ భాషలతో భర్తీ చేయబడింది. ^[208] 1995 లో ఇథియోపియా రాజ్యాంగంలో అన్ని భాషలకు సమాన ప్రభుత్వ గుర్తింపు లభిస్తున్నప్పటికీ ఫెడరలు గవర్నమెంటు అధికారిక కార్యాలయ భాషగా అమ్హారీ గుర్తింపు పొందింది.^[111] ఇథియోపియా వివిధ ప్రాంతాలు, చార్టర్డు నగరాలు వారి స్వంత కార్యాలయ భాషలను గుర్తించటానికి స్వేచ్ఛ ఉంటుంది.^[208] అంహరా ప్రాంతం, బెనిషాన్గులు-గుముజు, సదరను నేషన్సు, నేషనలిటిసు, పీపుల్సు, రీజియను, గంబేలా ప్రాంతం, అడ్డిసు అబెబా, దిర్రాదావా అమ్హారీ భాష కార్యాలయ భాషగా ఉంది.^[209] అఫారు,^[210] హరారి,^[211] ఒరొమిఫ్ఫా,^[212] సొమాలి,^[213] టిగ్రిన్యా ^[214] భాషలు వారి సంబంధిత ప్రాంతాలలో అధికారిక భాషగా గుర్తించబడ్డాయి.

ఇటాలీ మాజీ వలస భాష ఇప్పటికీ జనాభాలో కొన్ని భాగాలలో అధికంగా పాత తరాలలో, అనేక పాఠశాలలలో బోధించబడుతోంది. (ముఖ్యంగా ఇష్టిట్యూటో స్టాటలే ఇటాలీ ఓమికోంప్రెన్సివో డి అడ్డిసు అబెబా). అంతేకాకుండా అంహికో, టిగ్రిన్యా భాషలు ఇటాలియను భాష నుండి అనేక పదాలను స్వీకరించాయి.^[215][216]

లిపి

ఇథియోపియా ప్రధాన లేఖన శాస్త్రం జె'ఎజు లిపి. అనేక భాషలకు లిపి మూలంగా పనిచేస్తున్నది. మొదటిది క్రీ.పూ. 6 వ - 5 వ శతాబ్దాలలో సెమిటిక్ జి'జెజ్ భాషని అనువదించడానికి అనుసంధాన భాషగా ఉపయోగించబడింది.^[217] ప్రస్తుతం ఇథియోపియా ఆర్థోడాక్సు త్వీహెడో, ఎరిట్రియను, ఆర్థోడాక్సు, త్వీడొడో చర్చీల సామూహిక ప్రార్థనకు జే ' ఎజు పనిచేస్తోంది. 1980 లలో ఇథియోపికు యూనీకోడుగా కంప్యూటరీకరించబడింది. ఇథియోపికు, ఇథియోపికు ఎక్స్టెండెడు, ఇథియోపికు సప్లిమెంటు, ఇథియోపికు ఎక్స్టెండెడు-ఎ వంటి యూనికోడు స్టాండర్డులో ఇది భాగంగా ఉంది.

వివిధ ఇథియోపియా సంఘాలు ఇతర రచన వ్యవస్థలను ఉపయోగించారు. ఓరోమిఫా బక్రి సపలో లిపి చేర్చబడింది.^[218]

మతం

Religion in Ethiopia (2007)

  Ethiopian Orthodox (43.5%)

  Islam (33.9%)

  P'ent'ay/Protestantism (18.6%)

  Traditional faiths (2.6%)

  Catholicism (0.7%)

  Judaism (0.7%)

ఇథియోపియా ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద అబ్రహమికు మతాలన్నిటిలోనూ ముడి చారిత్రక సంబంధాలను కలిగి ఉంది. 4 వ శతాబ్దంలో ఇథియోపియా సామ్రాజ్యం క్రైస్తవ మతాన్ని ప్రభుత్వ మతంగా అధికారికంగా స్వీకరించిన ప్రపంచంలో మొట్టమొదటి దేశంగా గుర్తించబడుతుంది. చల్సన్సను కౌన్సిలు తీర్మానాల ఫలితంగా 451 miaphysites లో మోనోఫిజిటిజం^[219] ఇథియోపియా, ఈజిప్టులలో అత్యధికసంఖ్యలో క్రైస్తవులను చేర్చుకున్నారని ఆరోపణలను ఎదుర్కొన్నారు. కోప్టికు క్రైస్తవ మతం సాధారణ పేరుతో గుర్తించబడాలని సూచించబడ్డారు. ఇంతకుముందు ప్రభుత్వ మతంగా గుర్తించబడని సమయంలో ఇథియోపియా ఆర్థోడాక్సు త్వీహెడో చర్చి మెజారిటీ క్రైస్తవ వర్గంగా ఉంది. ముస్లిం ప్రజలు జనాభాలో మూడవ వంతు జనాభా ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నారు. అదనంగా ఇథియోపియా మొదటి హెజిరా ప్రదేశం. ఇస్లామికు చరిత్రలో ప్రధాన వలసలు సాగిన ప్రాంతం ఇది. టిగ్రే ప్రాంతంలోని ఒక పట్టణం నెగషు ఆఫ్రికాలో పురాతన ముస్లిం స్థావరంగా ఉంది. 1980 ల వరకు ఇథియోపియాలో గణనీయమైన ఇజ్రాయెలు (ఇథియోపియా యూదులు) జనాభా ఉంది.^[220][221]

సెయింటు జార్జి రాకు-వెయిటు చర్చి లాలిబెల ఒక యునెస్కొ ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం

2007 జనాభా లెక్కల ప్రకారం క్రైస్తవులు దేశ జనాభాలో 62.8% (43.5% ఇథియోపియన్ ఆర్థోడాక్స్, 19.3% ఇతర తెగలవారు) ఉన్నారు. ముస్లింలు 33.9%, సాంప్రదాయిక విశ్వాసాలు 2.6%, ఇతర మతాలు 0.6%.^[196] హిందువులు 8,000 మంది వరకు ఉన్నారు.^[222] ఇథియోపియాలో క్రైస్తవమతం అత్యంత ప్రాచుర్యం పొందిన మతం అని పేర్కొంది.^[168] ముస్లిం జనాభాకు క్రైస్తవుల నిష్పత్తి దశాబ్దాల క్రితం నిర్వహించిన మునుపటి జనాభా గణనలతో పోలిస్తే ఎక్కువగా స్థిరంగా ఉంది.^[1] అత్యధిక సంఖ్యలో ఉన్న సున్నీలతో ముస్లిమేతర ముస్లింలుగా షియా, అహ్మదియాయులు అల్పసంఖ్యాకులుగా ఉన్నారు. సున్నీలు ఎక్కువగా షఫీ లేదా సలాఫిసుగా ఉన్నారు. ఇక్కడ అనేకమంది సుఫీ ముస్లింలు ఉన్నారు.^[223] ఉత్తర అఫారు ప్రాంతంలో పెద్ద ముస్లిం జనాభా, షరియా-అనుకూలమైన రాజ్యాంగాన్ని కోరుతూ "ఇస్లామిక్ స్టేట్ ఆఫ్ అఫారీ" అని పిలువబడే ముస్లిం వేర్పాటువాద ఉద్యమం చేసారు.^[224]

ఎథియోపియాలో ఫ్రెమినోసు లేదా అబ్బా సెలామా ("పీస్ ఆఫ్ పీస్" అని పిలువబడే ఫ్రెమినస్ ఆఫ్ టైర్), నాలుగో శతాబ్దంలో ఎజనా చక్రవర్తిని మార్చింది. అక్సాం రాజ్యం అధికారికంగా క్రైస్తవ మతాన్ని స్వీకరించిన మొదటి పాలనాలలో ఒకటి.^[46][220] క్రొత్త నిబంధన ప్రకారము ఇతియోపియా రాజ్య ఖజానాలో ఒక అధికారి ఫిలిప్ ది ఎవాంజెలిస్ట్ బాప్టిజం పొందిన తరువాత క్రైస్తవ మతం ఇథియోపియాలో ప్రవేశించింది.^[225]

Orthodox priests dancing during the celebration of Timkat

ఇథియోపియా ఆర్థోడాక్సు త్వీహెడో చర్చి ఓరియంటలు ఆర్థోడాక్సీలో భాగంగా ఉంది. ఇది చాలా అతిపెద్ద క్రైస్తవ వర్గానికి చెందినది అయినప్పటికీ అనేక ప్రొటెస్టంటు చర్చిలు ఇటీవల భూమిని పొందాయి. 1930 నుండి రోముతో సంబంధాలు ఉన్న ఇథియోపియను కాథలికు చర్చి ఉనికిలో ఉంది. వీరికి మొత్తం జనాభాలో 1% కంటే తక్కువ మంది అనుచరులు ఉన్నారు.^[1][226]

బహీర్ దర్లో ఒక మసీదు

మక్కాలో హింసను తప్పించుకోవటానికి ముహమ్మదు ఒక ముస్లిం బృందం సలహాతో 622 లో ఇథియోపియాలో ప్రవేశించి ఇస్లాం మతాన్ని స్థాపించాడు. ఆ తరువాత శిష్యులు ప్రస్తుత ఎరిట్రియా మీదుగా అబిస్సినియాకు వలస వచ్చారు. ఆ సమయంలో అమామ ఇబ్ను-అబ్జారు, పవిత్రమైన క్రైస్తవ చక్రవర్తి పాలించాడు.^[220] అంతేగాక నాన్- అరబు సహబా అతిపెద్ద జాతి సమూహం ఇథియోపియన్లది.

2007 పాపులేషను అండు హౌసింగు సెన్ససు ప్రకారం ఇథియోపియాలో సుమారు 19,57,944 మంది ప్రజలు సాంప్రదాయిక మతానుయాయులుగా ఉన్నారు. 4,41,861 ఇతర విశ్వాసాలను ఆచరిస్తున్నారు.^[196] ఇథియోపియాలో అన్నీ మతానలకు చెందిన అనుచరులు ఉన్నారు. దేశంలోని కొన్ని ప్రత్యేక ప్రాంతాలలో కేంద్రీకృతమై ఉంటారు. క్రైస్తవులు ప్రధానంగా ఉత్తర అంహరా, టిగ్రే ప్రాంతాలలో నివసిస్తున్నారు. ఎక్కువగా చల్సెడానియను కాని ఇథియోపియా ఆర్థోడాక్సు టెవాహెడో చర్చి సభ్యులు ఉన్నారు. ప్రొటెస్టెంటుకు చెందిన వారు సదరను నేషన్సు, జాతీయత, పీపుల్సు రీజియను (ఎస్.ఎన్.ఎన్.పి) ఓరోమియాలో కేంద్రీకృతమై ఉన్నారు. ఇథియోపియాలోని ముస్లింలు ప్రధానంగా సున్ని ఇస్లాంకు కట్టుబడి ఉంటారు. సాధారణంగా తూర్పు, ఈశాన్య ప్రాంతాలలో నివసిస్తారు; ముఖ్యంగా సోమాలి, అఫారు, దిర్రా దావా, హరారీ ప్రాంతాలు. సాంప్రదాయిక మతాల అభ్యాసకులు ప్రధానంగా దేశంలోని నైరుతి, పశ్చిమ గ్రామీణ సరిహద్దులలో ఎస్.ఎన్.ఎన్.పి, బెనిషాంగులు-గుముజు, గంబేలా ప్రాంతాలలో నివసిస్తారు.^[196][220]

మానవ హక్కుల సంఘాల కార్యకర్తలు, పాత్రికేయులు, బ్లాగర్లని కొందరు మత సమాజాల మధ్య అసమ్మతిని అరికట్టాలని ప్రభుత్వాన్ని తరచూ ఆరోపించారు. 2015 ఆగస్టు 17 న సుదీర్ఘ జైలు నిబంధనలు 17 మంది ముస్లిం కార్యకర్తలకు అందజేశారు. అధికసంఖ్యలో క్రైస్తవులు ఉన్న దేశంలో ఒక ఇస్లామికు రాజ్యాన్ని సృష్టించేందుకు వారు ప్రయత్నించారు. ముద్దాయిలు ఆరోపణలను ఖండించి తమ హక్కుల రక్షణలో కేవలం నిరసన వ్యక్తం చేస్తున్నారని పేర్కొన్నారు.^{[227][228][229]}

బెటా ఇజ్రాయేలు

ఇథియోపియాలోని ఒక చిన్న అయినప్పటికీ గణనీయమైన సంఖ్యలో యూదులు ఉన్నారు. ఇజ్రాయెలు కోల్పోయిన తెగలలో ఒకటిగా పేర్కొన్నారు. 1980 వ దశకంలో ఇథియోపియన్-యూదుల సంఖ్య తగ్గింది. అనేక మంది ఇజ్రాయెలుకు తరలివెళ్లారు. 'బీటా ఇజ్రాయెలు అని తెగకు పేరు పెట్టబడింది. ఇథియోపియను- యూదుల సంఖ్యలో ఇథియోపియన్ నగరమైన గోండారు సమీపంలోని వోల్లెకా వంటి గ్రామాలలో నేడు ఇథియోపియను-యూదుల సాంద్రత సుమారుగా 100% చేరుతుంది. అమెరికాలో కూడా ఇథియోపియాలో ఉన్న బిటా యూదుల కంటే తక్కువ సంఖ్యలో ఇథియోపియా-యూదులు ఉన్నారు.

నగరీకరణ

Street in Addis Abeba

జనాభా పెరుగుదల, వలసలు, పట్టణీకరణ సమస్యలు ప్రభుత్వాలు, జీవావరణవ్యవస్థల మౌలిక సేవలను అందించే సామర్థ్యం రెండింటినీ బాధిస్తున్నాయి.^[230] ఇథుయోపియాలో పట్టణీకరణ క్రమంగా అధికరించింది. ఇది రెండు దశలలో గణనీయంగా వేగంగా వృద్ధి చెందింది. ఇటాలియన్ ఆక్రమణలో 1936-1941 మధ్యకాలంలో మొదట ముస్సోలినీ ఫాసిస్టు పాలనలో మొదలైన పట్టణీకరణ మొదలైంది. 1967 నుండి 1975 పట్టణ కేంద్రాల జనాభా మూడు రెట్లు అధికరించింది.^[231]

1936 లో ఇటలీ ఇథియోపియాను స్వాధీనం చేసుకుంది. ప్రధాన నగరాలను అనుసంధానించటానికి మౌలిక సదుపాయాలను నిర్మించింది. ఒక ఆనకట్ట నిర్మించడం ద్వారా విద్యుత్తుని, నీటిని అందిస్తుంది.^[232] ఈ సమయంలో ఇటాలియన్లు, కార్మికుల ప్రవాహంతో పాటు ఈ కాలంలో పట్టణీకరణ వేగంగా వృద్ధి చెందడం ప్రధాన కారణం. గ్రామీణ జనాభా పని, మంచి జీవన పరిస్థితులు కోరుతూ పట్టణ కేంద్రాలకు వలస వెళ్ళినప్పుడు 1967 నుండి 1975 వరకు రెండవ దశ వృద్ధి జరిగింది.^[231]

1975 నాటి భూమి సంస్కరణ కార్యక్రమం కారణంగా ఈ విధానం మందగించింది. ఇది గ్రామీణ ప్రాంతాలలో ప్రజలకు ప్రోత్సాహకాలు అందించింది. గ్రామీణ ప్రాంతాల నుండి పట్టణాలకు ప్రజలు తరలి వెళ్ళడంతో ప్రజలకు ఆహారం ఉత్పత్తిచేయడానికి తక్కువ మంది ప్రజలు ఉన్నారు. 1970-1983 కాలంలో జనాభా పెరుగుదలతో ఆహార ఉత్పత్తిని చేపట్టడం లేదు కనుక వ్యవసాయాన్ని పెంచే లక్ష్యంతో వ్యవసాయ సంస్కరణ చట్టం రూపొందించబడింది. ఈ కార్యక్రమం రైతు సంఘాల ఏర్పాటు, వ్యవసాయంపై ఆధారపడిన పెద్ద గ్రామాలను విస్తరించింది. ఈ కారణం మీద చర్చ జరుగుతున్నప్పటికీ, ఈ చట్టం ఆహార ఉత్పత్తిలో పెరుగుదలకు దారితీసింది; ఇది సంస్కరణ చర్య కంటే వాతావరణ పరిస్థితులకు మరింత సంబంధితమై ఉంటుంది.^[233] 1975 నుండి 2000 మద్య నగరప్రజల సంఖ్య వార్షికంగా 8.1% అధికరించింది.^[234] మూస:Largest cities or towns of Ethiopia

గ్రామీణ , పట్టణ జీవితం

Gondar skyline

పట్టణ ప్రాంతాలలో వలసలకు మెరుగైన జీవితాల ఆశలు ప్రేరేరణగా ఉంటాయి. రైతు సంఘాలు రోజువారీ జీవితం జీనంకొరకు పోరాటంగా మారింది. ఇథియోపియాలో 16% మంది పౌరులు రోజుకు 1 డాలరు కంటే తక్కువ ఆదాయంతో జీవిస్తున్నారు (2008). ఇథియోపియాలో గ్రామీణ కుటుంబాల 65% మాత్రమే ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ కనీస ప్రమాణం (2,200 కిలోలరీలు) వినియోగిస్తున్నారు. వీరికి 5 సంవత్సరాల కంటే తక్కువ వయస్సు ఉన్న 42% మంది పిల్లలు తక్కువ బరువు సమస్యను ఎదుర్కొంటున్నారు.^[235]

చాలామంది పేద కుటుంబాలు (75%) తాము నిద్రించే ప్రదేశాలను పెంపుడు జంతువుల మందతో పంచుకుంటాయి. 40% మంది పిల్లలు నేలమీద నిద్రిస్తారు. ఇక్కడ చలికాలంలో రాత్రివేళ ఉష్ణోగ్రత 5 డిగ్రీల సెల్సియసు ఉంటుంది.^[235] సగటు కుటుంబ పరిమాణం ఆరు లేదా ఏడు ఉంటుంది. ఇది 30 చదరపు మీటర్ల మట్టి, ఆక్ గుడిశలలో నివసిస్తున్నారు. రెండు హెక్టార్ల కంటే తక్కువ వ్యవసాయ భూమిని కలిగి ఉంటారు.^[235]

సిమియను పర్వతాల జాతీయ ఉద్యానవనంలో గ్రామీణ ప్రాంతం

రైతు సంఘాలు పేదరికాన్ని ఎదుర్కొంటున్నాయి. భూస్వాములు చాలా తక్కువగా ఉన్నందున, భూమికి పారుదల అనుకూలంగా ఉండదు. ఇది నేల ఉత్పత్తి శక్తిని తగ్గిస్తుంది.^[235] ఈ భూమి క్షీణత పశువుల ఉత్పత్తిని తగ్గిస్తుంది. ఇది తక్కువ పాల దిగుబడికి దారితీస్తుంది.^[235] పశువులు పేడను ఎరువుగా ఉపయోగించడం కంటే ఇంధనం వలె కాల్చేస్తుండటం వలన పోషకాలను తిరిగి భూమిలోకి చేరక పంట ఉత్పత్తి తగ్గుతుంది.^[235] వ్యవసాయం తక్కువ ఉత్పాదకత రైతులు, ఆకలి, పోషకాహారలోపం, వ్యాధికి సరిపోని ఆదాయానికి దారితీస్తుంది. ఈ అనారోగ్య రైతులు వ్యవసాయం కష్టతరమై ఉత్పాదకత మరింత పడిపోతుంది.^[235]

నగరాల్లో పరిస్థితులు బాగా ఉన్నప్పటికీ ఇథియోపియా మొత్తం పేదరికం, పేలవమైన పారిశుధ్యం వసతులతో బాధపడుతుంది. అయితే 2000-2011 మధ్య కాలంలో ప్రపంచబ్యాంకు ఆధారంగా ఇథియోపియాలో పేదరికం 44% నుండి 29.6%కు పడిపోయింది.^[236] అండీసు అబాబా రాజధాని నగరంలోని జనాభాలో 55% మురికివాడలలో నివసించేవారు.^[232] అయితే ఇప్పుడు ప్రైవేటు, ప్రభుత్వ రంగాలలో నిర్మాణ రంగ అభివృద్ధి ప్రధాన నగరాల్లో జీవన ప్రమాణాలు, ముఖ్యంగా అడిసు అబాబాలో నాటకీయ అభివృద్ధికి దారితీశాయి. ముఖ్యంగా ప్రభుత్వం నిర్మించిన నివాస గృహాల సముదాయాలు నగరం అంతటా పుట్టుకొచ్చాయి. ఇవి 6,00,000 మందికి ప్రయోజనం చేకూరింది.^[237] శుద్ధీకరణ అనేది నగరంలో అత్యంత ముఖ్యమైన అవసరంగా ఉంది. జనాభాలో ఎక్కువ మంది వ్యర్ధ చికిత్స సౌకర్యాలను పొందలేకపోతున్నారు. ఇది నీటి ద్వారా అనారోగ్యం వ్యాపిస్తుంది.^[232]

అడిగారతు లోని వీధి దృశ్యం

నగరాల్లో జీవన పరిస్థితులు ఉన్నప్పటికీ అడ్డిసు అబాబా ప్రజలు వారి విద్యా అవకాశాల కారణంగా రైతు సంఘాలలో నివసిస్తున్న ప్రజల కంటే మెరుగ్గా ఉన్నారు. గ్రామీణ బాలల మాదిరిగా కాకుండా పట్టణ బాలల్లో 69% మంది ప్రాథమిక పాఠశాలలకు హాజరౌతున్నారు. వారిలో 35% మంది సెకండరీ స్కూల్లో హాజరయ్యేవారు.^{[విడమరచి రాయాలి][232]} అడ్డిసు అబాబాలో సొంత విశ్వవిద్యాలయాలు, అనేక ఇతర మాధ్యమిక పాఠశాలలు ఉన్నాయి. అక్షరాస్యత రేటు 82%.^[232]

అనేక ఎన్.జి.ఒ.లు (ప్రభుత్వేతర సంస్థలు) ఈ సమస్యను పరిష్కరించడానికి కృషి చేస్తున్నాయి; అవి ఏకాభిప్రాయం లేనివి, ఐసోలేషన్లో పనిచేస్తున్నాయి.^[234] ఉప-సహారా ఆఫ్రికా ఎన్.జి.ఒ. కన్సార్టియం ప్రయత్నాలను సమన్వయ పరచడానికి ప్రయత్నిస్తోంది.^[234]

ఆరోగ్యం

వరల్డు హెల్తు ఆర్గనైజేషను 2006 వరల్డు హెల్తు రిపోర్టు 1,936 మంది వైద్యులు (2003) ఉన్నారు.^[238] 1,00,000 మంది ప్రజలకు 2.6 నిష్పత్తిలో వైద్యులు ఉన్నారు. గ్లోబలైజేషను ప్రభావంతో దేశం ప్రభావితం అయింది. విద్యావంతులైన నిపుణులు మంచి ఆర్థిక అవకాశాలు కోసం ఇథియోపియా వదిలి పశ్చిమ దేశాలకు వలసపోవడం దేశంలో నిపుణులైన వైద్యుల కొరత ఏర్పడింది.

అడ్డిసు అబాబా ఫిస్టులా హాస్పిటలు

ఇథియోపియా పేలవమైన పారిశుధ్యం, పోషకాహారలోపం కారణంగా అంటువ్యాధులు వ్యాప్తి చెందడం ప్రజల ఆరోగ్యానికి ప్రధాన ఆరోగ్య సమస్యలుగా మారాయి. 44 మిలియన్లకుపైగా ప్రజలకు (జనాభాలో సగం మందికి) శుద్ధీకరించబడిన మంచినీటి అందుబాటులో లేదు. ^[239] ఈ సమస్యలను శిక్షణ పొందిన వైద్యులు, నర్సులు ఆరోగ్య సౌకర్యాల కొరత కారణంగా తీవ్రతరం అయింది.^[240]

నగరాలలో ప్రజా ఆరోగ్య స్థితి గణనీయంగా మెరుగుగా ఉంది. గ్రామీణ ప్రాంతాలలో విద్య, ఔషధాలు, ఆసుపత్రులకు మెరుగైన ప్రాప్తి కారణంగా నగరాల్లో జనన శాతం, శిశు మరణాల శాతం, మరణాల శాతం తక్కువగానే ఉంది.^[232] గ్రామీణ ప్రాంతాలతో పోలిస్తే నగరాలలో ఆయుఃపరిమితి బాగుంది. ఇటీవలి సంవత్సరాలలో దేశం అంతటా గణనీయమైన మెరుగుదలలు జరిగాయి. ఇథియోపియను సగటు వయసు 62.2 సంవత్సరాలు ఉంటుందని యు.ఎన్.డి.పి. నివేదిక వెల్లడించింది.^[241] పారిశుధ్యం సమస్యగా ఉన్నప్పటికీ మెరుగైన నీటి వనరుల ఉపయోగం కూడా అభివృద్ధి చెందుతుంది. నగరాలలో 81% గ్రామీణ ప్రాంతాలలో 11%తో ఉంది.^[234] ఆఫ్రికాలోని ఇతర ప్రాంతాల మాదిరిగానే మెరుగైన జీవన పరిస్థితుల కోసం నగరాలలో పటిష్ఠమైన వలసలు వచ్చాయి.

ఇథియోపియాలో 119 ఆస్పత్రులు (అడ్డిసు అబాబాలో 12 మాత్రమే) 412 ఆరోగ్య కేంద్రాలు ఉన్నాయి.^[242] శిశు మరణాల శాతం అధికంగా ఉంది. 1000 మంది నూతనంగా జన్మించిన శిశువులలో 41 శిశువులు మరణిస్తుంటారు.^[243] 1990 నుండి ఇథియోపియా మూడింట రెండు వంతుల (మిలీనియం అభివృద్ధి లక్ష్యాలలో ఒకటి) మరణం తగ్గించగలిగింది.^[242] నాటకీయంగా క్షీణత సంభవించినప్పటికీ " అబుస్టెరికు పిస్టులా " వంటి జన్యు సంబంధిత సమస్యలు పలువురు మహిళలు బాధించబడుతున్నారు.

కమ్యూనిటీ ఆరోగ్య సంరక్షణ కార్యకర్తలు

ఇథియోపియాలో ఎయిడ్సు వ్యాప్తి 15 సంవత్సరాలలో ఎయిడ్సు 4.5% నుండి 2014 లో 1.1% క్షీణించింది. ఆరోగ్య విద్యావగాహన, సాధికారత, సాంఘిక స్థితి రాహిత్యం కారణంగా పేదవారు, మహిళలు బాధపడుతున్నారు. ఇథియోపియా ప్రభుత్వం, వరల్డు హెల్తు ఆర్గనైజేషను, యునైటెడు నేషన్సు వంటి అనేక ప్రైవేటు సంస్థలు ప్రచారాలను ప్రారంభించాయి. ఇథియోపియా ఆరోగ్య పరిస్థితులను మెరుగుపరిచేందుకు, ఎయిడ్సు ఇతర అంటువ్యాధులు (దుగసా 2005)గురించిన ఆరోగ్య అవగాహనను ప్రోత్సహించడానికి తీవ్రంగా కృషి చేస్తున్నాయి.

ఇథియోపియా సాపేక్షంగా అధిక మాతా మరణాల శాతం కలిగి ఉంది. 2015 నాటికి ఇథియోపియా మూడింట రెండు వంతుల ప్రసూతి మరణాల శాతం తగ్గించే MDG లక్ష్యాన్ని చేరుకోనప్పటకీ మెరుగుదలలు ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు గర్భ నిరోధక వ్యాప్తి రేటు 2000 లో 8.1% నుండి 2014 లో 41.8%కి పెరిగింది. ఆంటెనటల్ కేర్ సేవా కవరేజి 29% నుండి అదే కాలంలో 98.1%కి నమ్మశక్యంకం కానంతగా అధికరించింది. ప్రస్తుతానికి ప్రసూతి మరణాల రేటు 1,00,000 మందికి 420 ఉంది. ఇథియోపియన్లలో అల్పసంఖ్యాకులు మాత్రమే ఆసుపత్రులలో జన్మించగా, చాలామంది గ్రామీణ కుటుంబాలలో జన్మించారు. ఇంటిలో జన్మనివ్వాల్సిన వారు వృద్ధ మహిళలు ప్రసవానికి సహాయపడే మంత్రసానులతో పనిచేస్తారు (కేటరు 2000). "వరల్డు హెల్తు ఆర్గనైజేషను అంచనా ప్రకారం చక్కటి సౌకర్యాలు కలిగిన ఆరోగ్య కేంద్రాలలో ప్రసవాలు చేపట్టేటప్పుడు, తగిన శిక్షణ పొందిన సిబ్బందితో ఉంటే" (డోర్మాను, ఇతరులు, 2009, పేజీ 622) ప్రసూతి మరణాలు, వైకల్యాలు తగ్గించవచ్చని భావిస్తున్నారు.

తట్టు టీకా అందుకుంటున్న ఒక ఇథియోపియా అమ్మాయి

ఆధునిక వైద్య శిక్షణ కలిగిన ఆరోగ్య రక్షణ నిపుణుల లభ్యత, వైద్యసేవలకు నిధుల కొరత ఉండటం వలన సాధారణమైన వ్యాధులను నయం చేయడానికి గృహ-ఆధారిత చికిత్సలను ఉపయోగించడానికి సాంప్రదాయిక నొప్పి నివారణలకు ప్రాధాన్యత అందిస్తుంది.

మతం లేదా ఆర్థిక హోదాతో సంబంధం లేకుండా ఒక సాధారణ సాంస్కృతిక అభ్యాసం స్త్రీ సత్నా ఆచారం ఉంది.^[244] ఈ విధానం 2004 లో ఇథియోపియాలో చట్టవిరుద్ధం చేయబడింది.^[245] వివాహానికి ముందు నిర్వహించబడుతున్న ఈ ఆచారం ఈశాన్య ఆఫ్రికా, పురాతన ఈజిప్టులో, నియరు ఈస్టు ప్రాంతాలలో క్షీణదశకు చేరుకుంటుంది.^{[246][247][248]}

దేశంలో ఎఫ్.జి.ఎం. ప్రాబల్యం తగ్గించబడుతుంది. కానీ యువతులలో నివారణ తక్కువగా ఉంది. 2005 గణాంకాలు ఇథియోపియా ఆరోగ్య సర్వే (ఇ.డి.హెచ్.ఎస్) ఆధారంగా జాతీయ ప్రాబల్యం శాతం మహిళల (వయస్సు 15-49) 74% ఉందని గుర్తించారు.^[249] ఈ అభ్యాసం డైరే డేవా, సోమాలి, అఫారు ప్రాంతాలలో దాదాపు సార్వత్రికంగా ఉంటుంది. ఒరోమో, హరారి ప్రాంతాలలో 80% కంటే ఎక్కువ మంది అమ్మాయిలు, స్త్రీలు ఈ ప్రక్రియలో పాల్గొంటారు. టిగ్రే, గాంబెలా ప్రాంతాలలో ఎఫ్.జి.సి. ప్రబలంగా ఉంది. ఇక్కడ 29% అమ్మాయిలు, 27% అమ్మాయిలు ప్రభావితమౌతుంటారు.^[250] పాపులేషను రెఫెరెన్సు బ్యూరో నిర్వహించిన 2010 అధ్యయనం ప్రకారం ఇథియోపియా మహిళల వయస్సు 35 నుంచి 39 మధ్య వయస్కులలో 81%, 15-19 ఏళ్ల వయస్సులో 62% ఉంది.^[251] 2014 యూనిసెఫు నివేదిక ఆధారంగా 14 సంవత్సరాలకంటే తక్కువ వయసున్న ఆడపిల్లలలో 24% మంది ఈ ఆచారానికి గురౌతున్నారని భావిస్తున్నారు.^[252] ఇథియోపియా పురుషులలో 76% సున్నతి ఆచారం ఉంది.^[253]

ఫెడరలు రిపబ్లికు ఆఫ్ ఇథియోపియా ప్రభుత్వం మహిళల, పిల్లల హక్కులను కాపాడే అనేక అంతర్జాతీయ సమావేశాలు, ఒప్పందాల మీద సంతకం చేసింది. దీని ద్వారా రాజ్యాంగం మహిళలకు ప్రాథమిక హక్కులు, స్వేచ్ఛలను అందిస్తుంది. సమాజంలో మహిళల సమాన భాగస్వామ్యానికి ఆటంకం కలిగించే, తమ సాంఘిక హోదాను అణగదొక్కే అన్ని చట్టపరమైన, సంప్రదాయ పద్ధతులను తొలగించడం ద్వారా మహిళల సాంఘిక, ఆర్థిక హోదాను పెంచడానికి ప్రయత్నం జరుగుతోంది.

విద్య

Entrance of Addis Ababa University.

1900 లలో ఇథియోపియాలో విద్య లౌకిక విద్యను స్వీకరించే వరకు అనేక శతాబ్దాలుగా టెవాహెడో చర్చి ఆధిపత్యం వహించింది. 1980 వ దశకంలో ప్రస్తుత గ్రామీణ ప్రాంతాలలో పాఠశాల విస్తరణ పథకాలను అనుసరించినట్లు ప్రస్తుత విద్యావిధానం విద్యాభివృద్ధికి కృషిచేస్తుంది. అంతేకాక లోతుగా ప్రాంతీయీకరణతో, ప్రాథమిక స్థాయిలో ప్రారంభించే విద్యార్థుల సొంత భాషలలో గ్రామీణ విద్యను అందించడం బడ్జెటులో విద్యారంగానికి అధికంగా నిధులు కేటాయించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది. ఇథియోపియాలో విద్యావిధానంలో ఆరు సంవత్సరాల ప్రాథమిక పాఠశాల, నాలుగు సంవత్సరాల లోయరు ఉన్నత పాఠశాల, రెండు సంవత్సరాల ఉన్నత మాధ్యమిక పాఠశాల భాగంగా ఉంటాయి.^[254]

ఇథియోపియాలో విద్యకు ప్రాప్యత గణనీయంగా మెరుగుపడింది. 1994-95 లో సుమారుగా 3 మిలియన్ల మంది ప్రాథమిక పాఠశాలలో ఉన్నారు. 2008-09 నాటికి ప్రాథమిక నమోదు 15.5 మిలియన్లకు (ఇది 500%) అధికరించింది.^[255] 2013-14 లో దేశంలో అన్ని ప్రాంతాలలో నమోదులో గణనీయంగా పెరిగింది.^[256] జాతీయ జె.ఇ.ఆర్. అబ్బాయిలు 104.8%, బాలికలు 97.8%, రెండు లింగాల్లో 101.3%గా ఉంది.^[257]

ఇటీవలి సంవత్సరాల్లో అక్షరాస్యత రేటు పెరిగింది: 1994 గణాకాల ఆధారంగా ఇథియోపియాలో అక్షరాస్యత రేటు 23.4%.^[206] 2007 లో ఇది 39% (మగ 49.1%, స్త్రీ 28.9%) గా అంచనా వేయబడింది.^[258] 2011 లో ఇథియోపియాలో అక్షరాస్యత రేటు 46.7% అని యుఎన్డిపి చేసిన నివేదిక వెల్లడించింది. 2004 నుండి 2011 వరకు మహిళా అక్షరాస్యత రేటు 27% నుండి 39%కి పెరిగింది. 10 సంవత్సరాల అంతకంటే ఎక్కువ వయస్సు గల పురుషుల అక్షరాస్యత శాతం 49% నుండి 59% పెరిగింది.^[259] 2015 నాటికి, అక్షరాస్యత రేటు 49.1%కు పెరిగింది (57.2%, 41.1% స్త్రీ).^[260]

సంస్కృతి

The Hager Fikir Theatre in Addis Ababa, founded in 1935

పేర్లు

ఇథియోపియన్లకు కుటుంబవ్యవస్థలో కుటుంబాలకు ప్రత్యేక నామకరణ వ్యవస్థ ఉంది. పిల్లలు వారి తండ్రి, తండ్రి తాత ఇచ్చిన పేర్లను వారి స్వంత పేరుతో జతచేస్తారు. అనుకూలత ప్రయోజనాల కోసం, పాస్పోర్టులలో జరుగుతున్నట్లుగా, తాత ఇచ్చిన పేరును కుటుంబ ఇంటి పేరుగా తీసుకుంటారు, వారి తండ్రి ఇచ్చిన పేరు మొదటి పేరుగా స్వీకరిస్తారు.

ప్రతి ఒక్కరూ తమ స్వతపేరుతో పిలువబడుతుంటారు. అధికారిక పరిస్థితులలో ఆటో ఉపసర్గలను పురుషులు ఉపయోగిస్తారు; వెయిజెరో (রায়ারার) వివాహం చేసుకున్న మహిళలకు ఉపయోగిస్తారు; వేయెజెరి టు అవివాహిత స్త్రీలకు ఉపయోగిస్తుంటారు.

కేలండరు

Model commemorating the Obelisk of Aksum's return to Ethiopia, which shows the date of its departure and return according to the Ethiopian calendar

ఇథియోపియాలో అనేక స్థానిక క్యాలెండర్లు ఉన్నాయి. అత్యధికంగా అందరికీ తెల్సినది " ఇథియోపియా క్యాలెండరు ". దీనిని జి'ఇజ్ క్యాలెండరు అని కూడా పిలుస్తారు. ఇది పాత అలెగ్జాండ్రియన్ లేదా కాప్టికు క్యాలెండరు ఆధారంగా ఈజిప్షియా క్యాలెండరు నుండి ఉద్భవించింది. కాప్టికు క్యాలెండరు వలె ఇథియోపియా క్యాలెండరు పన్నెండు నెలలు సరిగ్గా 30 రోజులు ప్రతి ఐదు లేదా ఆరు ఎపిజెమెమెనాలు రోజులు ఉంటాయి. ఇథియోపియా నెలల కాప్టికు క్యాలెండరు అదే రోజులలో ప్రారంభమవుతాయి. కానీ వాట్ పేర్లు జే ' ఎజులో ఉంటాయి.

జూలియను క్యాలెండర్ లాగానే ఆరవ ఎపిజెమెనమెంటల్ డే-సారాంశం లీపు రోజు-జూలియను క్యాలెండరు ఆగస్టు 29 న ఆరు నెలల ముందు ప్రతి నాలుగు సంవత్సరాలకు మినహాయింపు లేకుండా జూలియను లీపు రోజుకు జోడించబడుతుంది. ఈ విధంగా ఇథియోపియా సంవత్సరం మొదటి రోజు 1 మస్కరం. 1901 - 2099 (కలుపుకొని) సాధారణంగా 11 సెప్టెంబరు (గ్రెగోరియన్), కానీ గ్రెగోరియను లీపు సంవత్సరం ముందు సంవత్సరాలలో 12 సెప్టెంబరున వస్తుంది. అలాగే ఇథియోపియా, గ్రెగోరియా క్యాలెండర్ల మధ్య ఏడు నుండి ఎనిమిది సంవత్సరాల గ్యాపు ఉంటుంది. యేసు వస్తున్నాడన్న ప్రకటన తేదీని నిర్ణయించడానికి ఒక ప్రత్యామ్నాయ గణన ఉపయోగించారు.

క్రీ.పూ. 300 నాటికి ఒరెమొ మరొక ప్రముఖ క్యాలెండరు వ్యవస్థ అభివృద్ధి చేసింది. చంద్రుని నక్షత్రాల క్యాలెండరు. ఈ ఒరోమో క్యాలెండరు చంద్రుని ఖగోళ పరిశీలనల ఆధారంగా ఏడు ప్రత్యేక నక్షత్రాలు లేదా నక్షత్రరాశులతో కలిసి ఉంటుంది. ఓరోమో నెలలు (నక్షత్రాలు, చంద్ర దశలు) బిట్టోటెస్సా (ఇంగులం), కామ్సా (ప్లీయాడెసు), బుఫా (ఆల్డెబ్రాను), వక్బాబాజిజి (బెలెట్రిక్సు), ఓబ్రో గుడ్డ (సెంట్రలు ఓరియను-సైఫు), ఓబొరా డిక్క (సిరియసు), బిర్రా (పౌర్ణమి), సికాసా (మూడో చంద్రుడు), అబ్రసా (పెద్ద చంద్రవంక), అమ్మాజీ (మీడియం చంద్రవంక), గురుండాల (చిన్న చంద్రవంక).^[261]

కాలం

ఇథియోపియాలో సమయం అనేక దేశాలకు భిన్నంగా లెక్కించబడుతుంది. ఇథియోపియా రోజును 00:00 సమయంలో ప్రారంభిస్తుంది. 00:00 సూర్యోదయంతో సమానంగా ఉంటుంది. ఇథియోపియా గడియారం, పశ్చిమ గడియారాల మధ్య మార్చడానికి, ఒక పాశ్చాత్య సమయానికి 6 గంటలు జోడించాలి (లేదా వ్యవకలనం). ఉదాహరణకు, 02:00 స్థానిక అడ్డిసు అబాబా సమయం ఇథియోపియాలో "రాత్రి 8 గంటలు" అని పిలుస్తారు, 20:00 "సాయంత్రం 2" అని పిలుస్తారు.

ఆహారం

Typical Ethiopian cuisine: Injera (pancake-like bread) and several kinds of wat (stew)

ఇథియోపియా సంస్కృతిలో వాట్ అని పిలవబడే వివిధ రకాలైన మందపాటి మాంసం వంటకాలు, ఇంఫెరాతో చేర్చిన కూరగాయల వంటకాలు, టీఫ్ పిండితో తయారు చేయబడిన ఒక పెద్ద సోర్డౌ ఫ్లాటు బ్రెడు ఆహారాలు ఉంటాయి. దాదాపు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఇథియోపియాలో, ప్రజల సమూహంతో పట్టిక మధ్యలో అదే డిషు తినడం సాధారణం. మీ గుంపులో ఇతరులకు మీ స్వంత చేతులతో ఆహారం ఇవ్వడం కూడా ఒక సాధారణ సంప్రదాయం - "గురుషా"గా సూచించబడిన సంప్రదాయం.^[262] ఇథియోపియను ఆర్థడాక్సు క్రిస్టియను, ఇస్లామికు, యూదు విశ్వాసాలలో నిషేధించబడిన పంది మాంసం లేదా షెల్ఫిషును సాంప్రదాయ ఇథియోపియను వంటకాలు ఉపయోగించరు.

చెచెబా, మార్కా, చుక్కో, మిషిరా, తంగ అనేవి ఒరోమో నుండి వచ్చిన అత్యంత ప్రసిద్ధ వంటకాలు. గురుకులో ఉద్భవించిన కిట్ఫో, దేశం అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన రుచికరమైన ఆహారంగా ఉంది. దీనికి అదనంగా, డోరో వాటు, తెబీహి దెరాహో, ఇతర ప్రసిద్ధ వంటకాలు, వాయువ్య ఇథియోపియా నుండి ఉద్భవించాయి.^{[ఆధారం చూపాలి]} టిహ్లో ఇది ఒక రకమైన డంప్లింగు కాల్చిన బార్లీ పిండి నుండి తయారుచేస్తారు. టిగ్రే రీజియన్లో ఉద్భవించింది. ఏమైనప్పటికీ ఇప్పుడు అది అమరాలో చాలా ప్రజాదరణ పొంది దక్షిణాన విస్తరించింది.^[263]

మాధ్యమం

The Ethiopian Broadcasting Corporation headquarters in Addis Ababa

ఇతియోపియా బ్రాడ్కాస్టింగు కార్పోరేషను (ఇ.బి.సి) (గతంలో ఈ.టి.విగా పిలువబడేది) ఇది ప్రభుత్వ-యాజమాన్య జాతీయ చానలు. దేశంలోని ఇతర టెలివిజను స్టేషన్లలో " కనా టివి " ఒకటి.

ఇథియోపియాలో విస్తృతంగా పంపిణీ చేయబడుతున్న వార్తాపత్రికలు అడ్డిసు ఫార్చ్యూను, కాపిటలు ఇథియోపియా, ఇథియోపియను రిపోర్టరు, ఆడిసు జమేను (అమ్హారీ) ^{[ఆధారం చూపాలి]}, ఇథియోపియను హెరాల్డు. ^{[ఆధారం చూపాలి]}.

ఏకైక ఇంటర్నెటు సర్వీసు ప్రొవైడరు జాతీయ టెలికమ్యూనికేషను సంస్థ ఎథియో టెలికాం. దేశంలో వినియోగదారులలో అధిక భాగానికి మొబైలు పరికరాల ద్వారా ఇంటర్నెటు అందుబాటులో ఉంది.^[264] 2016 జూలై నాటికి 4.29 మిలియన్ల మందికి ఇంటర్నెటు సదుపాయం అందుబాటులో ఉంది. దశాబ్ధానికి ముందు ఈ సంఖ్య 1 మిలియను ఉండేది.^[265] ఇథియోపియా ప్రభుత్వం కొన్ని సందర్భాల్లో దేశంలో ఇంటర్నెటు సేవలను మూసివేసింది. దేశంలో రాజకీయ అశాంతి నెలకొన్న సమయంలో కొన్ని సోషలు మీడియా సైట్లు అందుబాటు చేయడాన్ని నిషేధించింది. 2016 ఆగస్టు ఆగస్టులో ఓరోమియా ప్రాంతంలో నిరసన ప్రదర్శన తర్వాత, మొత్తం ఇంటర్నెటు అందుబాటును రెండు రోజుల పాటు మూసివేయబడింది.^[266]

2017 జూన్ లో ఇథియోపియా విశ్వవిద్యాలయ ప్రవేశపరీక్ష నిర్వహణ సమయంలో మొబైలో వినియోగదారులకు ఇంటర్నెటును మూసేసింది. ఈ పరిమితికి కారణం ప్రభుత్వంచే నిర్ధారించబలేదు.^[264] 2016 లో ఈ పరీక్షలు పరీక్షా ప్రత్రాలు లీక్ అయిన తరువాత ఇలాంటి చర్య తీసుకొనబడింది.^[267][268]

సంగీతం

దస్త్రం:Mahmoudahmedfeature.jpg

Mahmoud Ahmed, an Ethiopian singer of Gurage ancestry (2005)

ఇథియోపియా సంగీతం వైవిధ్యంగా ఉంటుంది. దేశంలోని 80 జాతి వర్గాలలో ప్రతి ఒక్కటి ప్రత్యేక ధ్వనులతో సంబంధం కలిగి ఉంటుంది. ఇథియోపియా సంగీతం ప్రత్యేకమైన మోడలు వ్యవస్థను పెంటటోనిక్గా ఉపయోగిస్తుంది. కొన్ని గమనికల మధ్య లక్షణాత్మకంగా సుదీర్ఘ వ్యవధి ఉంటుంది. ఇథియోపియా సంస్కృతి, సంప్రదాయం అనేక ఇతర అంశాలతో, సంగీతం, సాహిత్యాల అభిరుచులు పొరుగున ఉన్న ఎరిట్రియా, సోమాలియా, జిబౌటి, సుడాన్లో ఉన్న సంగీతంతో బలంగా సంబంధితమై ఉన్నాయి.^[269][270] ఇథియోపియాలో సాంప్రదాయిక గానం వైవిధ్యమైన శైలులను అందిస్తుంది (హెటెరోఫోనీ, డ్రోను, ఇమిటేషను, కౌంటరు పాయింటు). సాంప్రదాయకంగా ఇథియోపియా పాటల రచనలో సాహిత్యం తీవ్రంగా దేశభక్తి లేదా జాతీయగొప్పతనం, శృంగారం, స్నేహం, 'టిజిత' అని పిలవబడే అత్యంత ప్రత్యేకమైన జ్ఞాపకశక్తితో సంబంధం కలిగి ఉంటుంది. వీరి సాంసప్రదాయంలో మార్ఫా (సంగీతం) కూడా ఉంది.

క్రీడలు

The Addis Ababa Stadium in Addis Ababa, built by Italian settlers in 1940

ఇథియోపియాలో ట్రాకు & ఫీల్డు (ముఖ్యంగా దూరపు పరుగు), ఫుటు బాలు ప్రధాన క్రీడలుగా ఉన్నాయి. ఇథియోపియా అథ్లెటిక్సు ట్రాకు & ఫీల్డులో పలు ఒలింపికు బంగారు పతకాలు గెలుచుకున్నాయి. వాటిలో ఎక్కువ భాగం లాంగు డిస్టెన్సు క్రీడలో పొందారు.^[271] ప్రపంచ ప్రఖ్యాత లాంగు డిస్టెన్సు రన్నరు హైలే జెబ్రసెలస్సే తన ఆధ్వర్యంలో అనేక ప్రపంచ రికార్డులు సాధించాడు. కెన్నెసికా బెకెలే, తిరుణేష్ దిబాబా కూడా ప్రఖ్యాత రన్నర్లుగా ఉన్నారు. ముఖ్యంగా 5,000, 10,000 మీటర్లలో ప్రపంచ రికార్డులు సాధించారు.

ఇతర ప్రసిద్ధ ఇథియోపియా క్రీడాకారులలో అబేబి బికిలా, మోమో వోల్డే, మిరాట్సు యిఫ్టరు, డెరార్టు తులు, మేసేరెటు డిఫారు, అల్మాజు ఐయానా, బిర్హానే అడెరే, టికి గెలానా, జన్జబే దిబాబా, టరికూ బెకెలే, గెలెటే బుర్క ప్రాముఖ్యత వహిస్తున్నారు. 2012 నాటికి ప్రస్తుత జాతీయ ఇథియోపియా జాతీయ ఫుట్బాలు జట్టు (వాలాయా ఆంటెలోపెస్ అనే మారుపేరు) 2012 " ఆఫ్రికా కపు ఆఫ్ నేషన్సు " క్రీడలలో పాల్గొనడానికి అర్హత సాధించడం ద్వారా చరిత్ర సృష్టించింది. ఇటీవల చివరి చివరి దశలో 2014 క్వాలిఫికేషను ఫర్ ది ఎఫ్.ఐ.ఎఫ్.ఎ. వరల్డు కప్పు చివరిదశలో 10 ఆఫ్రికా ఫుట్ బాలు జట్లలో ఒకటి అయింది. ప్రముఖ క్రీడాకారులలో కెప్టెను అడాను గిర్మా, టాపు స్కోరరు సలాడిను సయ్యదు ప్రాధాన్యత సంతరించుకున్నారు.

ఇథియోపియా ఉప-సహారా ఆఫ్రికాలో దీర్ఘకాల పొడవైన సంప్రదాయాన్ని కలిగి ఉంది. 1949 లో జాతీయ బాస్కెట్బాలు జట్టును స్థాపించింది. 1986 లో ఇది బాస్కెటు బాలు ప్రపంచ కప్పును గెలుచుకుంది.^[272]

మూలాలు

1. Berhanu Abegaz, Ethiopia: A Model Nation of Minorities PDF (51.7 KB) . Retrieved 6 April 2006.
2. Embassy of Ethiopia, Washington, DC Archived 2008-01-30 at the Wayback Machine. Retrieved 6 April 2006.
3. "Ethiopia". International Monetary Fund. Retrieved 2008-10-09.
4. "Ethiopia". Encyclopedia Britannica. Retrieved 2008-02-02.
5. "Ethiopia, Africa's second most populous country". Nctimes.com. 2007-05-29. Retrieved 2009-03-16.
6. Hopkin, Michael (16 February 2005). "Ethiopia is top choice for cradle of Homo sapiens". Nature. doi:10.1038/news050214-10.
7. Li, J.Z.; Absher, D.M.; Tang, H.; Southwick, A.M.; Casto, A.M.; Ramachandran, S.; Cann, H.M.; Barsh, G.S.; Feldman, M.; Cavalli-Sforza, L.L.; Myers, R.M. (2008). "Worldwide Human Relationships Inferred from Genome-Wide Patterns of Variation". Science. 319 (5866): 1100–04. Bibcode:2008Sci...319.1100L. doi:10.1126/science.1153717. PMID 18292342.
8. "Humans Moved From Africa Across Globe, DNA Study Says". Bloomberg News. 21 February 2008. Archived from the original on 29 June 2011. Retrieved 16 March 2009.
9. Kaplan, Karen (21 February 2008). "Around the world from Addis Ababa". Los Angeles Times. Star Tribune. Archived from the original on 3 జూన్ 2013. Retrieved 29 మే 2019.
10. Zarins, Juris (1990). "Early Pastoral Nomadism and the Settlement of Lower Mesopotamia". Bulletin of the American Schools of Oriental Research. 280 (280): 31–65. doi:10.2307/1357309. JSTOR 1357309.
11. "In search of the real Queen of Sheba". 2018-12-03.
12. Ancient India, A History Textbook for Class XI, Ram Sharan Sharma, National Council of Educational Research and Training, India
13. Munro-Hay, p. 57
14. Henze, Paul B. (2005) Layers of Time: A History of Ethiopia, ISBN 1-85065-522-7.
15. Smaller nations that have claimed a prior official adoption of Christianity include Osroene, the Silures, San Marino, Armenia and Caucasian Albania. See Timeline of official adoptions of Christianity
16. "The Reporter – English Edition" Archived 29 అక్టోబరు 2013 at the Wayback Machine. thereporterethiopia.com.
17. Page, Willie F. (2001). Encyclopedia of African history and culture: African kingdoms (500 to 1500), Volume 2. Facts on File. p. 230. ISBN 978-0-8160-4472-6.
18. Weil, Shalva (2008) "Jews in Ethiopia", pp. 467–75 in Encyclopaedia of the Jewish Diaspora, Vol. 2. M.A. Erlich (ed.). Santa Barbara, USA: ABC CLIO.
19. Weil, Shalva (2011) "Ethiopian Jews", pp. 165–66 in Cambridge Dictionary of Judaism and Jewish Culture. Judith Baskin (ed.). New York: Cambridge University Press.
20. "Ethiopia: Most World Heritage Sites in Africa". Deep from an Ethiopian – An Ethiopian blog.
21. "Ethiopia surpasses Kenya to become East Africa's Biggest Economy". Nazret.com. 6 February 2010. Archived from the original on 22 డిసెంబరు 2010. Retrieved 2 June 2010.
22. Ethiopia GDP purchasing power 2010: 86 billion. International Monetary Fund (14 September 2006). Retrieved on 3 March 2012.
23. Kenya GDP purchasing power 2010: 66 Billion. International Monetary Fund (14 September 2006). Retrieved on 3 March 2012.
24. Liddell, Henry George; Scott, Robert. "Aithiops". A Greek-English Lexicon. Perseus. Retrieved 16 March 2009.
25. For all references to Ethiopia in Herodotus, see: this list at the Perseus project.
26. Partridge, Eric. Origins: A Short Etymological Dictionary of the English Language, 4th ed. 1966, p. 188.
27. Hatke, George (2013). Aksum and Nubia: Warfare, Commerce, and Political Fictions in Ancient Northeast Africa. NYU Press. pp. 52–53. ISBN 978-0-8147-6066-6.
28. Etymologicum Genuinum s.v. Αἰθιοπία; see also Aethiopia
29. Cp. Ezekiel 29:10
30. Acts 8:27
31. Africa Geoscience Review, Volume 10. Rock View International. 2003. p. 366.
32. Schoff, Wilfred Harvey (1912). The Periplus of the Erythraean Sea: travel and trade in the Indian Ocean. Longmans, Green, and Co. p. 62.
33. Ansari, Azadeh (October 7, 2009). "Oldest human skeleton offers new clues to evolution". CNN.com/technology. Retrieved 2 March 2011.
34. "Mother of man – 3.2 million years ago". Bbc.co.uk. Retrieved 2009-03-16.
35. Johanson, Donald C.; Wong, Kate (2010). Lucy's Legacy: The Quest for Human Origins. Crown Publishing Group. pp. 8–9. ISBN 978-0-307-39640-2.
36. "Institute of Human Origins: Lucy's Story". 2016-06-15. Retrieved March 23, 2017.
37. Mcdougall, I.; Brown, H.; Fleagle, G. (Feb 2005). "Stratigraphic placement and age of modern humans from Kibish, Ethiopia". Nature. 433 (7027): 733–36. Bibcode:2005Natur.433..733M. doi:10.1038/nature03258. PMID 15716951.
38. White, T.D.; Asfaw, B.; Degusta, D.; Gilbert, H.; Richards, G.D.; Suwa, G.; Clark Howell, F. (2003). "Pleistocene Homo sapiens from Middle Awash, Ethiopia". Nature. 423 (6941): 742–47. Bibcode:2003Natur.423..742W. doi:10.1038/nature01669. PMID 12802332.
39. Callaway, Ewan (7 June 2017). "Oldest Homo sapiens fossil claim rewrites our species' history". Nature. doi:10.1038/nature.2017.22114. Retrieved 5 July 2017.
40. Diamond, J.; Bellwood, P. (2003). "Farmers and Their Languages: The First Expansions" (PDF). Science (Submitted manuscript). 300 (5619): 597–603. Bibcode:2003Sci...300..597D. CiteSeerX 10.1.1.1013.4523. doi:10.1126/science.1078208. JSTOR 3834351. PMID 12714734. Archived from the original (PDF) on 2022-07-03. Retrieved 2019-05-29.
41. Blench, R. (2006). Archaeology, Language, and the African Past. Rowman Altamira. pp. 143–44. ISBN 978-0-7591-0466-2.
42. Tamrat, Taddesse (1972) Church and State in Ethiopia: 1270–1527. London: Oxford University Press, pp. 5–13.
43. Uhlig, Siegbert (ed.) (2005) Encyclopaedia Aethiopica, "Ge'ez". Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, p. 732.
44. Phillipson, David W. (1998). Ancient Ethiopia. Aksum: Its Antecedents and Successors. The British Museum Press. pp. 7, 48–50. ISBN 978-0-7141-2763-7.
45. Munro-Hay, p. 13
46. Adejumobi, Saheed A. (2007). The history of Ethiopia. Westport, CN: Greenwood Press. p. 171. ISBN 978-0-313-32273-0.
47. Greville Stewart Parker; Freeman-Grenville Stuart; Christopher Munro-Hay (2006). Islam: An Illustrated History. Bloomsbury Publishing. pp. 177–78. ISBN 978-1-4411-6533-6.
48. Fiaccadori, Gianfranco (2005) "Ellä Säham" in Encyclopaedia Aethiopica, vol. 2, Wiesbaden
49. Hable Sellassie, Sergew (1972). Ancient and Medieval Ethiopian History to 1270. Addis Ababa: United Printers, p. 185.
50. Tamrat, Taddesse (1972) Church and State in Ethiopia (1270–1527). Oxford: Clarendon Press, p. 34.
51. Zakaria, Rafiq (1991) Muhammad and The Quran, New Delhi: Penguin Books, pp. 403–04. ISBN 0-14-014423-4
52. Al-Mubarakpuri; Safiur-Rahman (2002). الرحيق المختوم: بحث في السيرة النبوية على صاحبها افضل الصلاة و السلام. ideas4islam. p. 221.
53. A.K. Irvine, "Review: The Different Collections of Nägś Hymns in Ethiopic Literature and Their Contributions." Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. School of Oriental and African Studies, 1985.
54. Mortimer, Ian (2007) The Fears of Henry IV, p. 111. ISBN 1-84413-529-2
55. Beshah, pp. 13–14.
56. Beshah, p. 25.
57. Beshah, pp. 45–52.
58. Beshah, pp. 91, 97–104.
59. Beshah, p. 105.
60. van Donzel, Emeri (2005) "Fasilädäs" in Siegbert von Uhlig, ed., Encyclopaedia Aethiopica: D-Ha. Wiesbaden:Harrassowitz Verlag. p. 500.
61. Abir, p. 23 n.1.
62. Abir, pp. 23–26.
63. Trimingham, J. Spencer (1952) Islam in Ethiopia. Oxford: Geoffrey Cumberlege for the University Press. p. 262.
64. Pankhurst, Richard, The Ethiopian Royal Chronicles, (London:Oxford University Press, 1967), pp. 139–43.
65. "Political Program of the Oromo People's Congress (OPC)". Gargaaraoromopc.org. 23 April 1996. Archived from the original on 7 మార్చి 2009. Retrieved 29 మే 2019.
66. Tibebu, Teshale (June 2018). "Ethiopia in the Nineteenth Century". Oxford Research Encyclopedia of African History. doi:10.1093/acrefore/9780190277734.001.0001 (inactive 2019-03-14).{{cite journal}}: CS1 maint: DOI inactive as of మార్చి 2019 (link)
67. The Egyptians in Abyssinia Archived 26 డిసెంబరు 2011 at the Wayback Machine. Vislardica.com. Retrieved on 3 March 2012.
68. Lipschutz, Mark (1986). Dictionary of African historical biography. Rasmussen, R. Kent (2nd ed., expanded and updated ed.). Berkeley: University of California Press. p. 1. ISBN 978-0-520-06611-3. OCLC 14069361.
69. Young, J. (1998). "Regionalism and democracy in Ethiopia". Third World Quarterly. 19 (2): 191–204. doi:10.1080/01436599814415. JSTOR 3993156.
70. International Crisis Group, "Ethnic Federalism and its Discontents". Issue 153 of ICG Africa report (4 September 2009) p. 2; Italy lost over 4.600 nationals in this battle.
71. Keefer, Edward C. (1973). "Great Britain and Ethiopia 1897–1910: Competition for Empire". International Journal of African Studies. 6 (3): 468–74. doi:10.2307/216612. JSTOR 216612.
72. Martial, Ayalew Kanno (2005). An Ancient People in the State of Menelik: The Oromo (said to be of Gallic Origin) Great African Nation. Ayalew Kanno. p. 8. ISBN 978-1-59975-189-4.
73. Abir, p. 30
74. "Ethiopia's Personalities Of The Millennium – Emperor Menelik II.", highbeam.com Published on September 21, 1999 Retrieved 2015-04-10
75. Greenfield, Richard (1965). Ethiopia: A New Political History. Praeger., p. 97.
76. Negash, Tekeste. Eritrea and Ethiopia : The Federal Experience. Uppsala, Sweden: Nordiska Afrikainstitutet (2005) ISBN 1-56000-992-6 pp. 13–14
77. Famine Hunger stalks Ethiopia once again – and aid groups fear the worst Archived 2013-05-21 at the Wayback Machine. Time. 21 December 1987
78. Pankhurst, R. (1966). "The Great Ethiopian Famine of 1888–1892: A New Assessment". Journal of the History of Medicine and Allied Sciences (2): 95–124. doi:10.1093/jhmas/XXI.2.95.
79. Broich, Tobias (2017). "U.S. and Soviet Foreign Aid during the Cold War – A Case Study of Ethiopia". The United Nations University – Maastricht Economic and Social Research Institute on Innovation and Technology (UNU-MERIT). Archived from the original on 2014-09-15.
80. Clapham, Christopher (2005) "Ḫaylä Śəllase" in Siegbert von Uhlig, ed., Encyclopaedia Aethiopica: D-Ha. Wiesbaden:Harrassowitz Verlag. pp. 1062–63.
81. "Man of the Year". TIME. 6 January 1936. Archived from the original on 30 జూలై 2009. Retrieved 16 March 2009.
82. Leggere la storia, Dai Nazionalismi alla Seconda Guerra Mondiale. Editore: Einaudi Scuola; Autori: Manzoni Occhipinti Cereda Innocenti; pp. 302–03 La politica coloniale : La proclamazione dell'impero.
83. David, Forgacs (September 2016). "Italian Massacres in Occupied Ethiopia". Revue Africaine des Livres – Centre de Recherche en Antropologie Sociale et Culturelle. Archived from the original on 2017-12-02.
84. Clapham, "Ḫaylä Śəllase", Encyclopaedia Aethiopica, p. 1063.
85. Hinks, Peter P.; McKivigan, John R. and Williams, R. Owen (2007). Encyclopedia of Antislavery and Abolition, Greenwood Publishing Group, p. 248. ISBN 0-313-33143-X.
86. J. Ayo Langley (2009-08-07). "(1963) Haile Selassie, "Towards African Unity"". BlackPast.org.
87. The Black Book of Communism, pp. 687–95
88. Valdes Vivo, p. 115.
89. Valdes Vivo, p. 21.
90. Valdes Vivo, p. 25.
91. Eur (2002). Africa South of the Sahara 2003. Psychology Press. p. 383. ISBN 978-1-85743-131-5.
92. Dagne, Haile Gabriel (2006). The commitment of the German Democratic Republic in Ethiopia: a study based on Ethiopian sources. London: Global Lit. ISBN 978-3-8258-9535-8.
93. "The Mengistu Regime and Its Impact". Library of Congress.
94. Oberdorfer, Don (March 1978). "The Superpowers and the Ogaden War". The Washington Post.
95. "US admits helping Mengistu escape". BBC. 22 December 1999. Retrieved 2017-12-13.
96. Ottaway, David B. (1979-03-21). "Addis Ababa Emerges From a Long, Bloody War". The Washington Post. Retrieved 2017-12-13.
97. Katz, Donald R. (21 September 1978). "Ethiopia After the Revolution: Vultures in the Land of Sheba". Rolling Stone. Archived from the original on 2018-02-26. Retrieved 2017-12-13.
98. Stapleton, Timothy J. (2017). A History of Genocide in Africa. ABC-CLIO. p. 163. ISBN 978-1-4408-3052-5.
99. "Foreign Policy". Library of Congress – American Memory: Remaining Collections.
100. Crowell Anderson-Jaquest, Tommie (May 2002). "Restructuring the Soviet–Ethiopian Relationship: A Csse Study in Asymmetric Exchange" (PDF). London School of Economics and Political Science.
101. Tessema, Seleshi (November 2017). "ADDIS ABABA". Anadolu Agency.
102. "Why a photo of Mengistu has proved so controversial". BBC News. August 2018.
103. "Mengistu found guilty of genocide". BBC. 12 December 2006. Retrieved 21 July 2007. Ethiopia's Marxist ex-ruler, Mengistu Haile Mariam, has been found guilty of genocide after a 12-year trial.
104. "Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor 2005". U.S. Department of State. March 2006.
105. "Mengistu Haile Mariam". Trial International. June 2006. Archived from the original on 2018-10-22.
106. "Eshetu Alemu". Trial International. January 2018. Archived from the original on 2018-10-22.
107. Alemu Aneme, Girmachew (2001). "Apology and trials: The case of the Red Terror trials in Ethiopia". African Human Rights Law Journal.
108. Lyons 1996, pp. 121–23. sfn error: no target: CITEREFLyons1996 (help)
109. "Ethiopia (03/08)". U.S. Department of the State.
110. "About Ethiopia". Ethiopian Government Portal. Archived from the original on 2018-10-23.
112. Lyons 1996, p. 142. sfn error: no target: CITEREFLyons1996 (help)
113. "President expelled from ruling party". IRIN. 2001-06-25. Retrieved 2017-11-07.
114. "Will arms ban slow war?". BBC News. 18 May 2000. Archived from the original on 12 January 2017. Retrieved 12 January 2017.
115. "War 'devastated' Ethiopian economy". BBC News. 7 August 2001. Archived from the original on 4 July 2016. Retrieved 12 January 2017.
116. Voice of America (2010-05-16). "2005 Ethiopian election: a look back". Retrieved 2018-05-06.
117. "Document". www.amnesty.org. Retrieved 2017-11-07.
118. Press, Associated (2010-05-25). "Ethiopia election marred by intimidation, say rights group". The Guardian. Retrieved 2017-11-07.
119. "The worst drought in 60 years in Horn Africa". Africa and Europe in Partnership. Archived from the original on 2 నవంబరు 2011. Retrieved 29 మే 2019.
120. "Ethiopian Prime Minister Meles has died: state television". Reuters. 21 August 2012. Archived from the original on 24 సెప్టెంబరు 2015. Retrieved 29 మే 2019.
121. Lough, Richard (22 August 2012). "Ethiopia acting PM to remain at helm until 2015". Reuters. Archived from the original on 17 అక్టోబరు 2015. Retrieved 29 మే 2019.
122. Malone, Barry (27 May 2015). "Profile: Ethiopia's 'placeholder' PM quietly holds on". aljazeera.com. Al Jazeera English. Retrieved 28 July 2015.
123. "'Several killed' as Ethiopia police clash with protesters". BBC. 7 August 2016. Retrieved 8 August 2016.
124. "Internet shutdown ends as protests continue in Ethiopia". BBC Monitoring. 8 August 2016. Retrieved 8 August 2016.
125. Maasho, Aaron (8 August 2016). "At least 33 protesters killed in Ethiopia's Oromiya region: opposition". Reuters. Archived from the original on 12 సెప్టెంబరు 2017. Retrieved 8 August 2016.
126. CCTV, At least 75 killed in Ethiopia protests, https://www.youtube.com/watch?v=AYVC7iSR2Qc
127. Times of India, Ethiopia Protests | At Least 140 Killed In Over State Land Plan, 8 January 2016, https://www.youtube.com/watch?v=HhnLs4kLETk
128. AfricaNews. "Ethiopia declares 6 months state of emergency over Oromia protests | Africanews". Africanews. Retrieved 2017-11-07.
129. AfricaNews (2017-10-26). "10 killed as Ethiopia forces clash with protesters in Oromia". Africanews. Retrieved 2017-11-07.
130. "Ethiopia declares state of emergency". BBC News. 16 February 2018 – via www.bbc.com.
131. "Ethiopians protesting state of emergency shut down capital, Oromia region". France 24. 6 March 2018.
132. "Ethiopia and Eritrea declare end of war". BBC News. 9 July 2018.
133. Kaps, Alisa. "From agrarian country to industrial hub". D+C, Development and cooperation.
134. MENAFN. "Ethiopia grants pardon to 530 prisoners before Christmas celebrations". menafn.com. Retrieved 2019-01-14.
135. "OONI – Ethiopia: Verifying the unblocking of websites". ooni.torproject.org. Retrieved 2019-01-14.
136. "Ethiopia prison administration fires 103 individuals – New Business Ethiopia" (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Archived from the original on 2019-01-13. Retrieved 2019-01-14.
137. "Reflections on the Rule of Law and Ethiopia's Transition to Democratic Rule (Part I)". Cyber Ethiopia (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). 2019-01-12. Retrieved 2019-01-14.
138. "Ethnic violence displaces hundreds of thousands of Ethiopians". irinnews.com. 8 November 2017.
139. "Ethiopia tops global list of highest internal displacement in 2018". Relief Web. Retrieved 7 April 2019.
140. "At least 23 die in weekend of Ethiopia ethnic violence". 17 September 2018. Archived from the original on 2 అక్టోబరు 2018. Retrieved 29 మే 2019.
141. "Thousands Are Arrested in Ethiopia After Ethnic Violence". 24 September 2018. Retrieved 27 April 2019.
142. "CIA World Factbook – Rank Order – Area". Archived from the original on 9 ఫిబ్రవరి 2014. Retrieved 2 February 2008.
143. Massicot, Paul (2005). Animal Info-Ethiopia.
144. Lepage, Denis. "Bird Checklists of the World". Avibase. Retrieved 6 October 2013.
145. Bicyclus, Site of Markku Savela
146. Bakerova, Katarina et al. (1991) Wildlife Parks Animals Africa. Retrieved 24 May 2008, from the African Cultural Center Archived 5 ఫిబ్రవరి 2011 at the Wayback Machine.
147. Encyclopedia of Nations. Ethiopia Environment.
148. Kurpis, Lauren (2002). How to Help Endangered Species Archived 4 మార్చి 2011 at the Wayback Machine. Endageredspecie.com
149. United Nations Statistics Division, Millennium Development Goals indicators: Carbon dioxide emissions (CO2), thousand tonnes of CO2 (collected by CDIAC) Human-produced, direct emissions of carbon dioxide only. Excludes other greenhouse gases; land use, land-use change, and forestry (LULUCF); and natural background flows of CO2 (See also: Carbon cycle)
150. IUCN Red List of Threatened Animals Archived 27 జూన్ 2014 at the Wayback Machine. iucnredlist.org
151. Khoury, Colin K.; Achicanoy, Harold A.; Bjorkman, Anne D.; Navarro-Racines, Carlos; Guarino, Luigi; Flores-Palacios, Ximena; Engels, Johannes M.M.; Wiersema, John H.; Dempewolf, Hannes (2016-06-15). "Origins of food crops connect countries worldwide". Proc. R. Soc. B. 283 (1832): 20160792. doi:10.1098/rspb.2016.0792. PMC 4920324.
152. Mongabay.com Ethiopia statistics. (n.d). Retrieved 18 November 2006, from Rainforests.mongabay.com
153. Chaitanya Iyyer (2009). Land Management: Challenges & Strategies. Global India Publications. p. 16. ISBN 978-93-80228-48-8.
154. Parry, J (2003). Tree choppers become tree planters. Appropriate Technology, 30(4), 38–39. Retrieved 22 November 2006, from ABI/INFORM Global database. (Document ID: 538367341).
155. Dahir, Abdi Latif; Dahir, Abdi Latif. "Ethiopia is launching a global crowdfunding campaign to give its capital a green facelift". Quartz Africa (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2019-05-23.
156. "Ethiopia PM hosts 'most expensive dinner'" (in బ్రిటిష్ ఇంగ్లీష్). 2019-05-20. Retrieved 2019-05-23.
157. AfricaNews (2019-05-14). "Ethiopia PM raises over $25m for project to beautify Addis Ababa". Africanews (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2019-05-23.
158. Addisstandard (2019-04-25). "News: China's reprieve on interest-free loan only". Addis Standard (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2019-05-23.
159. "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org. Retrieved 2018-09-19.
160. "World Economic Outlook" (PDF). IMF. Retrieved 13 January 2013.
161. "Ethiopia: IMF Positive on Country's Growth Outlook". allAfrica. Retrieved 13 January 2013.
162. "With Continued Rapid Growth, Ethiopia is Poised to Become a Middle Income Country by 2025". Retrieved 2016-06-24.
163. "Economic Overview". World Bank. 23 September 2015. Retrieved 1 February 2016.
164. "Statement by an IMF Staff Mission on the 2012 Article IV Consultation with Ethiopia". IMF. 14 June 2012. Retrieved 13 January 2013.
165. "Ethiopia to launch four more industry parks within two years". Reuters. 2015-11-09. Retrieved 2016-06-24.
166. "Business Corruption in Ethiopia". Business Anti-Corruption Portal. Archived from the original on 6 ఏప్రిల్ 2014. Retrieved 8 ఏప్రిల్ 2014.
167. "Six million children threatened by Ethiopia drought: UN". Terradaily.com. Retrieved 16 March 2009.
169. Victoria Eastwood; Nima Elbagir. "Ethiopia powers on with controversial dam project". Retrieved 2016-06-24.
170. "Power generation begins at 1,870-MW Gibe III hydroelectric project in Ethiopia". www.hydroworld.com. Archived from the original on 2016-08-15. Retrieved 2016-06-24.
171. Wilkin, Paul; Demissew, Sebsebe; Willis, Kathy; Woldeyes, Feleke; Davis, Aaron P.; Molla, Ermias L.; Janssens, Steven; Kallow, Simon; Berhanu, Admas (2019). "Enset in Ethiopia: a poorly characterized but resilient starch staple". Annals of Botany (in ఇంగ్లీష్). doi:10.1093/aob/mcy214. PMID 30715125.
172. "Get the gangsters out of the food chain". The Economist. 7 June 2007. Retrieved 2 February 2008.
173. "National Accounts Estimates of Main Aggregates". The United Nations Statistics Division. Retrieved 12 November 2013.
174. The Economist 22 May 2010, page 49
175. "Starbucks in Ethiopia coffee vow". BBC. 21 June 2007. Retrieved 21 June 2007.
176. Stylianou, Nassos. "Coffee under threat". BBC News.
177. Cook, Rob (2 సెప్టెంబరు 2015). "World Cattle Inventory: Ranking of countries (FAO) | Cattle Network". www.cattlenetwork.com. Farm Journal. Archived from the original on 8 జనవరి 2017. Retrieved 8 జనవరి 2017.
178. "Ethiopia's flower trade in full bloom". Mail & Guardian. 19 February 2006. Archived from the original on 18 April 2007. Retrieved 21 June 2007. Floriculture has become a flourishing business in Ethiopia in the past five years, with the industry's exports earnings set to grow to $100-million by 2007, a five-fold increase on the $20-million earned in 2005. Ethiopian flower exports could generate an estimated $300-million within two to three years, according to the head of the government export-promotion department, Melaku Legesse.
179. Pavanello, Sara 2010. Working across borders – Harnessing the potential of cross-border activities to improve livelihood security in the Horn of Africa drylands Archived 12 నవంబరు 2010 at the Wayback Machine. London: Overseas Development Institute
180. Averill, Victoria (31 May 2007). "Ethiopia's designs on leather trade". BBC. Retrieved 21 June 2007. The label inside the luxuriously soft black leather handbag reads Taytu: Made In Ethiopia. But the embroidered print on the outside, the chunky bronze rings attached to the fashionably short straps and the oversized "it" bag status all scream designer chic.
181. "Largest hydro electric power plant goes smoothly". English.people.com.cn. 12 April 2006. Retrieved 2 June 2010.
182. "Hydroelectric Power Plant built". Addistribune.com. Archived from the original on 3 జనవరి 2010. Retrieved 30 మే 2019.
183. "The "white oil" of Ethiopia". Archived from the original on 28 సెప్టెంబరు 2007. Retrieved 30 మే 2019.. ethiopianreporter.com
184. Independent Online (18 April 2006). "Ethiopia hopes to power neighbors with dams". Int.iol.co.za. Archived from the original on 12 జూన్ 2006. Retrieved 30 మే 2019.
185. "Sub-Saharan Africa news in brief: 13–25 March". SciDev.Net. 28 March 2008. Retrieved 16 March 2009.
186. "Ethiopia–Djibouti electric railway line opens". railwaygazette.com. 2016-10-05. Archived from the original on 2016-10-07. Retrieved 2016-10-05.
187. "Project Summary". AKH Project owners. January 2017. Archived from the original on 2017-08-02. Retrieved 2019-05-30.
188. "Ceremony in Ethiopia". Yapı Merkezi. 25 ఫిబ్రవరి 2015. Archived from the original on 7 అక్టోబరు 2016. Retrieved 7 అక్టోబరు 2016.
189. "Foundation stone laid for northern Ethiopia line". railwaygazette.com. 2015-02-25. Archived from the original on 2016-10-07. Retrieved 2016-10-05.
190. "Ethiopia's Road Sector Dev't Becoming Proportionate to Rapid Economic Growth: WB". www.ena.gov.et. Archived from the original on 2015-12-24. Retrieved 2019-05-30.
191. "List of all airports in Ethiopia". airport-authority.com. Retrieved 2016-03-25.
192. "Ethiopian Airlines: Company Profile". Ethiopian Airlines. Archived from the original on 5 అక్టోబరు 2012. Retrieved 30 మే 2019.
193. "Ethiopian-short-Factsheet". December 2017.^{[permanent dead link]}
194. "Profile: Ethiopian Airlines". BBC News. 25 జనవరి 2010. Archived from the original on 26 April 2012. Retrieved 26 April 2012.
195. "Ethiopian Airlines – Bringing the Dreamliner to Africa". CNN. 3 సెప్టెంబరు 2012. Archived from the original on 21 September 2012. Retrieved 21 September 2012.
197. "Federal Demographic Republic of Ethiopia Central Statistical Agency – Population Projection of Ethiopia for All Regions At Wereda Level from 2014 – 2017". 2014 Population and Housing Census of Ethiopia. CSA. 2014. Archived from the original on 17 అక్టోబరు 2015. Retrieved 31 మే 2019.
198. Clarence-Smith, W.G. (1989) The Economics of the Indian Ocean slave trade in the nineteenth century. p. 100. ISBN 0-7146-3359-3
199. "IFs Forecast – Version 7.00 – Google Public Data Explorer". Retrieved 24 October 2015.
200. World Population Prospects, the 2010 Revision Archived 2015-01-09 at the Wayback Machine. UN.org
201. "Time Europe – Abyssinia: Ethiopian Protest". Archived from the original on 6 ఫిబ్రవరి 2004. Retrieved 31 మే 2019.. 9 August 1926
202. Istat (డిసెంబరు 2010). "I censimenti nell'Italia unita I censimenti nell'Italia unita Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo ISTITUTO NAZIONALE DI STATISTICA SOCIETÀ ITALIANA DI DEMOGRAFIA STORICA Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo" (PDF). Annali di Statistica. XII. 2: 263. Archived from the original (PDF) on 3 ఆగస్టు 2014. Retrieved 24 డిసెంబరు 2013.
203. "Fratelli d'Etiopia". 29 April 2008. Archived from the original on 11 ఫిబ్రవరి 2017. Retrieved 31 మే 2019.
204. "I servizi demografici". Dipartimento per gli affari interni e territoriali. 25 November 2016.
205. "World Refugee Survey 2008". U.S. Committee for Refugees and Immigrants. 19 June 2008. Archived from the original on 2 May 2012.
206. "Languages of Ethiopia". Ethnologue. SIL International. Archived from the original on March 18, 2017. Retrieved 9 February 2013.
207. Yigezu, Moges (2012). Language Ideologies and Challenges of Multilingual Education in Ethiopia. African Books Collective. p. 143. ISBN 978-99944-55-47-8.
208. Mpoche, Kizitus; Mbuh, Tennu, eds. (2006). Language, literature, and identity. Cuvillier. pp. 163–64. ISBN 978-3-86537-839-2.
209. Gebremichael, M. (2011). Federalism and conflict management in Ethiopia: case study of Benishangul-Gumuz Regional State. PhD Thesis. United Kingdom: University of Bradford.
210. "Afar Regional State". Government of Ethiopia. Archived from the original on 2017-07-28. Retrieved 2017-07-27.
211. "Harari Regional State". Government of Ethiopia. Archived from the original on 2017-07-28. Retrieved 2017-07-27.
212. "Oromia Regional State". Government of Ethiopia. Archived from the original on 2017-07-28. Retrieved 2017-07-27.
213. "Somali Regional State". Government of Ethiopia. Archived from the original on 2017-07-28. Retrieved 2017-07-27.
214. "Tigray Regional State". Government of Ethiopia. Archived from the original on 2017-07-27. Retrieved 2017-07-27.
217. Fattovich, Rodolfo (2003) "Akkälä Guzay" in von Uhlig, Siegbert, ed. Encyclopaedia Aethiopica: A-C. Weissbaden: Otto Harrassowitz KG, p.169.
218. Hayward, R.J.; Hassan, M. (2009). "The Oromo orthography of Shaykh Bakri Saṗalō". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 44 (3): 550. doi:10.1017/S0041977X00144209. JSTOR 616613.
219. Davis, SJ, Leo Donald (1990). The First Seven Ecumenical Councils (325–787): Their History and Theology (Theology and Life Series 21). Collegeville, MN: Michael Glazier/Liturgical Press. p. 342. ISBN 978-0-8146-5616-7.
220. Thomas P. Ofcansky, LaVerle Berry (2004). Ethiopia: A Country Study. Kessinger Publishing. pp. 130–41. ISBN 978-1-4191-1857-9.
221. Weil, Shalva (2008) "Zionism among Ethiopian Jews" in Jewish Communities in the 19th and 20th Centuries. Salamon, Hagar (ed.). Ethiopia, Jerusalem: Ben-Zvi Institute, pp. 187–200. (Hebrew).
222. "Ethiopia" (PDF). meaindia.nic.in. Archived (PDF) from the original on 2007-10-12. Retrieved 2007-03-07.
223. Pew Forum on Religious & Public life. 9 August 2012. Retrieved 29 October 2013
224. Krylov, Alexander (1990). "Islam and nationalism: Two trends of the separatist movement in Ethiopia". Northeast African Studies. 12 (2/3): 171–76. JSTOR 43660322.
225. "Acts 8". Bible Gateway.
226. "The History of Ethiopian Jews". Jewishvirtuallibrary.org. Retrieved 16 March 2009.
227. "Ethiopia hands lengthy prison terms to Muslim activists". DailySabah. 4 August 2015. Retrieved 24 October 2015.
228. "Ethiopia hands lengthy prison terms to Muslim activists". Reuters. 2015-08-03. Archived from the original on 2015-10-17. Retrieved 24 October 2015.
229. "Ethiopia jails Muslims convicted of terror plot". BBC News. 2015-08-03. Retrieved 24 October 2015.
230. Racin, L. (4 March 2008) "Future Shock: How Environmental Change and Human Impact Are Changing the Global Map". Woodrow Wilson International Center for Scholars.
231. Ofcansky, T and Berry, L. "Ethiopia: A Country Study". Edited by Washington: GPO for the Library of Congress, 1991. Countrystudies.us
232. Shivley, K. "Addis Ababa, Ethiopia" Macalester.edu Archived 2017-02-11 at the Wayback Machine. Retrieved 15 May 2008.
233. Belete, A. (1991). "Development of agriculture in Ethiopia since the 1975 land reform". Agricultural Economics. 6 (2): 159–75. doi:10.1016/0169-5150(91)90022-D.
234. Worldbank.org. Retrieved 5 October 2008 ^{[not specific enough to verify]}
235. Crawley, Mike. "Breaking the Cycle of Poverty in Ethiopia" Archived 2012-06-25 at the Wayback Machine. April 2003. International Development Research Centre. Retrieved on 24 May 2008
236. "Poverty in Ethiopia Down 33 Percent Since 2000". Retrieved 2016-06-24.
237. "Condominium housing in Ethiopia". Archived from the original on 4 జనవరి 2017.
238. "Global distribution of health workers in WHO Member States" (PDF). The World Health Report 2006. World Health Organization. Retrieved 2 February 2008.
239. "WaterAid UK – Where we work – Ethiopia". www.wateraid.org. Retrieved 2015-05-16.
240. "Ethiopia – Health and Welfare". Countrystudies.us. Retrieved 16 March 2009.
241. "Ethiopia MDG Report (2014)". UNDP in Ethiopia. Retrieved 2016-07-01.
242. "Ethiopia" (PDF). Archived from the original (PDF) on 24 June 2008. Retrieved 2 June 2010.
243. "Mortality rate, infant (per 1,000 live births) | Data". data.worldbank.org. Retrieved 2016-07-01.
244. "WHO | Female genital mutilation". who.int.
245. See the 2004 Penal Code: Article 565 – Female Circumcision; Article 566 – Infibulation of the Female Genitalia
246. Hayes, R.O. (1975). "Female genital mutilation, fertility control, women's roles, and the patrilineage in modern Sudan: A functional analysis1". American Ethnologist. 2 (4): 617–33. doi:10.1525/ae.1975.2.4.02a00030.
247. Bodman, Herbert L. and Tohidi, Nayereh Esfahlani (1998) Women in Muslim societies: diversity within unity, Lynne Rienner Publishers, p. 41. ISBN 1-55587-578-5
248. Frayser, Suzanne G. and Whitby, Thomas J. (1995) Studies in human sexuality: a selected guide, Libraries Unlimited, p. 257 ISBN 1-56308-131-8.
249. Ethiopian Demographic and Health Survey (Central Statistics Agency, 2005), p. 1.
250. "Female Genital Mutilation in Ethiopia" Archived 2012-09-04 at the Wayback Machine, Africa Department, gtz.de, 2007.
251. Fedman-Jacobs, Charlotte and Clifton, Donna (February 2010) Female Genital Mutilation/Cutting: Data and Trends Update 2010 Archived 2011-05-24 at the Wayback Machine. prb.org
252. "UNICEF Statistics". unicef.org.
253. "Male Circumcision and AIDS: The Macroeconomic Impact of a Health Crisis by Eric Werker, Amrita Ahuja, and Brian Wendell :: NEUDC 2007 Papers :: Northeast Universities Development Consortium Conference" (PDF). Center for International Development at Harvard University. Retrieved 30 December 2010.
254. Teferra, Damtew; Altbach, Philip G. (2003). African Higher Education: An International Reference Handbook. Indiana University Press. pp. 316–25. ISBN 978-0-253-34186-0.
255. Engel, Jakob. "Ethiopia's progress in education: A rapid and equitablension of access – Summary" (PDF). Development Progress. Overseas Development Institute. Archived from the original (PDF) on 18 మే 2015. Retrieved 13 May 2015.
256. IIEP-UNESCO (2017). "Search Result: Ethiopia's plans and policies". Planipolis.
257. UNESCO (2015). National EFA review, 2015 (PDF). UNESCO. p. 8.
258. "Literacy" Archived 2016-11-24 at the Wayback Machine in The World Factbook. cia.gov.
259. "National Human Development Report 2015 Ethiopia | Human Development Reports". hdr.undp.org. Retrieved 2015-12-24.
260. UIS. "Education". data.uis.unesco.org. Archived from the original on 2017-09-05. Retrieved 2019-06-01.
261. Doyle, Lawrence R. "The Borana Calendar Reinterpreted". tusker.com. Archived from the original on 29 అక్టోబరు 2008. Retrieved 31 మే 2019.
262. "The Simpsons Episode Well-Received by Ethiopians On Social Media". Tadias Magazine. 1 December 2011.
263. "Culture of the people of Tigrai". Tigrai Online. Retrieved 3 January 2013.
264. Gaffey, Conor (2017-06-01). "Why has Ethiopia pulled its mobile internet access again?". Newsweek. Retrieved 2017-08-14.
265. "Ethiopia Internet Users". Internet Live Stats. Internet Live Stats. 2016-07-01.
266. "What is behind Ethiopia's wave of protests?". BBC News. 2016-08-22. Retrieved 2017-08-14.
267. "Ethiopia blocks social media sites over exam leak". Al Jazeera. 2016-07-11. Retrieved 2017-08-14.
268. Sharkov, Damien (2016-07-12). "Ethiopia has shut down social media and here's why". Newsweek. Retrieved 2017-08-14.
269. Abdullahi, Mohamed Diriye (2001). Culture and Customs of Somalia. Greenwood Publishing Group. p. 170. ISBN 978-0-313-31333-2. Somali music, a unique kind of music that might be mistaken at first for music from nearby countries such as Ethiopia, the Sudan, or even Arabia, can be recognized by its own tunes and styles.
270. Tekle, Amare (1994). Eritrea and Ethiopia: from conflict to cooperation. The Red Sea Press. p. 197. ISBN 978-0-932415-97-4. Djibouti, Eritrea, Ethiopia, Somalia and Sudan have significant similarities emanating not only from culture, religion, traditions, history and aspirations ... They appreciate similar foods and spices, beverages and sweets, fabrics and tapestry, lyrics and music, and jewellery and fragrances.
271. "Ethiopian Olympic Committee". International Olympic Committee. Retrieved 3 January 2013.
272. FIBA National Federations – Ethiopia Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine, fiba.com, accessed 24 May 2014.

బయటి లింకులు

Ethiopia గురించిన మరింత సమాచారం కొరకు వికీపీడియా సోదర ప్రాజెక్టులు అన్వేషించండి

నిఘంటువు విక్షనరీ నుండి
పాఠ్యపుస్తకాలు వికీ పుస్తకాల నుండి
ఉదాహరణలు వికికోట్ నుండి
వికీసోర్సు నుండి వికీసోర్సు నుండి
చిత్రాలు, మీడియా చిత్రాలు, మీడియా నుండి
వార్తా కథనాలు వికీ వార్తల నుండి

సాధారణం

• Global Integrity Report: Ethiopia^{[permanent dead link]} has details of anti-corruption programs and government censorship.
• Ministry of Information