పురాతన సంస్కృత వైద్య గ్రంథం From Wikipedia, the free encyclopedia
చరక సంహిత (దేవనాగరి:चरक संहिता) అనేది భారతీయ సంప్రదాయిక వైద్యవిధానమైన ఆయుర్వేదంలో శుశృత సంహితతో కలిపి ప్రాచీనమైన గ్రంథాల్లో ఒకటి[1]. ప్రాచీనతతో పాటుగా ఇది ఆయుర్వేదంలో రెండు మౌలికమైన గ్రంథాల్లో ఒకటి.[2] దీనిని చరకుడు రచించారు. దీని ప్రాచీనమైన ప్రతులలో క్రీ.పూ.900 - క్రీ.పూ.700 నాటివి కూడా దొరుకుతున్నాయి. ఐతే మిగిలిన చరక సంహిత ప్రతులు తర్వాత శతాబ్దాలవి దొరుకుతున్నాయి.[3] [4]
చరక సంహిత ఉద్యేశం
జీవితం నాలుగు రకములు: సుఖ (ఆనందము), దుఃఖ (విచారం), హిత (మంచి) and అహిత (చెడు).
మొత్తం గ్రంథంలో ఎనిమిది స్థానాలు(విభాగాలు), 120 అధ్యాయాలు ఉన్నాయి. ఆ విభాగాలు ఇవి:
చికిత్స స్థానలో 17 అధ్యాయాలు, పూర్తిగా కల్పస్థాన, సిద్ధిస్థాన అనంతరకాలంలో ద్రద్బలుడు (5వ శతాబ్ది) చేర్చారు[7]. గ్రంథం సూత్రస్థానతో ప్రారంభమవుతుంది. ఈ అధ్యాయం ఆయుర్వేద విధానాల్లోని ప్రాథమిక, మౌలిక సూత్రాలకు సంబంధించింది. చరక సంహిత చేసిన విశిష్ట శాస్త్రీయ కంట్రిబ్యూషన్లలో:
వైద్య అభ్యాసానికి నాలుగు ముఖ్యమైన భాగాలు ఉన్నాయని గ్రంధం నొక్కి చెబుతుంది - రోగి, వైద్యుడు, నర్సు, మందులు.[8] రోగి కోలుకోవడానికి, తిరిగి ఆరోగ్యం పొందడానికి ఈ నలుగురూ రావడానికి చాలా అవసరం అని గ్రంధం పేర్కొంది. వైద్యుడు జ్ఞానాన్ని అందించి చికిత్సను సమన్వయం చేస్తాడు. గ్రంధం, వాలియాథను అనువాదం ఆధారంగా "జ్ఞానం దీపంతో శరీరం లోపలి చీకటిని అన్వేషించగలడు". [8][9] చికిత్సకు స్పందించగల వారి పట్ల వైద్యుడు ఆనందం, ఉల్లాసం వ్యక్తం చేయాలి, రోగి నయం చేయలేని వ్యాధితో బాధపడుతున్న సందర్భాలలో సమయాన్ని ఆదా చేసుకోవాలి. అందరి పట్ల కనికరం ఉండాలి.[8] నర్సుకు వైద్యపరిజ్ఞానం కలిగి ఉండాలి. సూత్రీకరణలు, మోతాదులను తయారు చేయడంలో నైపుణ్యం ఉండాలి. అందరి పట్ల సానుభూతి చూపించాలి, శుభ్రత ఉండాలి.[10] రోగి సానుకూలంగా ఉండటానికి బాధ్యత వహిస్తాడు. ఆయన (ఆమె) భావనను వివరించే సామర్థ్యం ఉండాలి. వైద్యుల సూచనలను గుర్తుంచుకొని గౌరవంగా పాటించాలి.[10][8]
వైద్యులు, నర్సుల నీతి నియమావళిని నిర్దేశించిన తొలి గ్రంథం చరకసంహిత. "వైద్యం చేసేవారికి నైతిక, శాస్త్రీయ అధికారం ఉండాలి" అని పేర్కొంది.[11][12] విమాన స్థానంలోని 8 - 9 అధ్యాయాలలోని వచనం సంకేతం గురించి చర్చించడానికి అనేక శ్లోకాలను అందించింది. రోగి గృహంలో ప్రవేశించే ముందు వైద్యుడు రోగితరఫున అనుమతి పొందాలని, ఆయన ఒక మహిళ లేదా మైనరుకు హాజరవుతుంటే కుటుంబంలోని ఒక మగ సభుడు పక్కన ఉండాలి, రోగి మైనరు అయితే రోగి లేదా సంరక్షకులకు తెలియజేసి వారి నుండి అనుమతి పొందాలి. తన సేవ కోసం ఎప్పుడూ రోగిని దోపిడి చేయడానికి ప్రయత్నించకూడదు. రోగి లేదా రోగి కుటుంబంతో (రుణాలు చర్చలు, వివాహం ఏర్పాటు, ఆస్తి కొనడం లేదా అమ్మడం వంటివి) ఎప్పుడూ ఇతర ఆర్ధిక కార్యకలాపాలలో, కుటుంబ వ్యవహారాలలో పాల్గొనకూడదు. పరుషపదాలను ఉపయోగించకుండా మృదువైన పదాలతో సంభాషించాలి. క్రూరమైన పదాలను ఎప్పుడూ ఉపయోగించకూడదు. " రోగికి మంచి చేసేదానిని " మాత్రమే చేయండి. రోగి గోప్యతను కాపాడుకోండి.[13]
వైద్య విజ్ఞాన పరిజ్ఞానానికి అంతం లేదని చరకసంహిత 3.8.12 వ వచనం పేర్కొంది. వైద్యుడు నిరంతరం నేర్చుకోవడానికి తనను తాను అంకితం చేసుకోవాలి.[14] ఒక వైద్యుడు తన పరిశోధనలను, ప్రశ్నలను ఇతర వైద్యులతో చర్చించాలని వచనం నొక్కి చెబుతుంది. ఎందుకంటే "అదే శాస్త్రజ్ఞానం ఉన్న మరొకరితో చర్చించినప్పుడు, అలాంటి చర్చకారణంగా జ్ఞానం, ఆనందం పెరుగుతుంది".[15] చర్చలు వ్యతిరేకంగానూ లేదా శాంతియుతంగా ఉండగలవని, మునుపటివి ఫలించనివి, రెండోవి ఉపయోగపడతాయి; ఒకరు శత్రు విమర్శలను ఎదుర్కొన్నప్పటికీ, సున్నితమైన మాటలతో, పద్ధతిలో ఒప్పించాలి, ప్రధానాంశాన్ని నొక్కి చెప్పాలి.[16]
అనేక ప్రాచీన హిందూ సాహిత్యాల మాదిరిగా, చరక సంహిత కూడా హిందూ దేవుళ్ళను జ్ఞానానికి అంతిమ వనరుగా గౌరవించి ఆపాదిస్తుంది.[17] చరకసంహిత భరద్వాజ దేవేంద్రుడి నుండి నేర్చుకోవడం గురించి ప్రస్తావించాడు. "పేలవమైన ఆరోగ్యం మానవుల సామర్థ్యాన్ని వారి ఆధ్యాత్మిక ప్రయాణాన్ని కొనసాగించకుండా దెబ్బతీసింది" అని విజ్ఞప్తి చేసిన తరువాత, ఇంద్రుడు వైద్య పరిజ్ఞానపద్ధతి, ప్రత్యేకతలు రెండింటినీ అందిస్తాడు.[17][18] ఈ పద్ధతి వచనాన్ని నొక్కి చెబుతుంది. ఎటియాలజీ, సింప్టోమాలజీ, థెరప్యూటిక్సు, అనే మూడు సూత్రాల చుట్టూ తిరుగుతుంది.[17] అందువలన గ్లూక్లిచు, ఈ గ్రంధం ఆధ్యాత్మిక, శారీరక ఆరోగ్యాన్ని చేర్చడానికి సరైన లక్ష్యాలను అందిస్తుంది.[17]
చరక సంహిత, ప్రారంభ పారాయణాలతో పాటు, వేదాల వివిధ పొరలలో పొందుపరిచిన అంచనాలను, విలువలను ఉపయోగిస్తుంది. ఈ ఊహలలో మానవుడు విశ్వం సూక్ష్మ ప్రతిరూపం అనే వేద సిద్ధాంతం,[17] ఆరు అంశాల (ఐదు ప్రకృతి, ఒక బ్రాహ్మ) పురాతన హిందూ సిద్ధాంతం[17]త్రిదోషాలు (వాత, పిత్త, కఫ),[19] ప్రధానశక్తులుగా మూడు గుణాలు (సత్వ, రాజాస, తమస) మానవ శరీరంలో సహజంగా ఉంటాయి.[20] ఇతర సిద్ధాంతాలు ఉంటాయి.[21]చరకసంహితలో ఆత్మ (ఆత్మ) ఉందనే హిందూ భావన ప్రస్తావించబడింది. ఇది మార్పులేనిది ఆ తరువాత గ్రంధంలో శారీరక, మానసిక వ్యాధులను శరీరం, మనస్సు, లేదా రెండింటిలో పరస్పర సంబంధం లేకపోవడం, బాహ్య అసమతుల్యత కారణంగా ఏర్పరుస్తుంది. కారకాలుగా (ప్రకృతి, ఇంద్రియ వస్తువులు), వయస్సు లేదా త్రిగుణాలు లేదా మూడు గుణాల మధ్య సహసంబంధం (తగిన సామరస్యం, సమతుల్యత) ఉన్నాయి.[22]
సుశ్రుత సంహిత, చరకసంహిత అంతటా మతపరమైన ఆలోచనలు ఉన్నాయి. స్టీవెను ఎంగ్లెరు "వేద అంశాల తగ్గింపుకు ఇవి కేంద్రంగా ఉన్నాయి" అని తేల్చిచెప్పారు.[23][24][25] ఉదాహరణకు ఈ ఆలోచనలు ఈ గ్రంథాలలో ఉపయోగించే సైద్ధాంతిక ఆధారాలు వేద రూపకాలలో కనిపిస్తాయి.[23][24] అదనంగా గ్రంధంలో ఆలోచనల మరొక పొరను కలిగి ఉంది. ఇక్కడ అనుభవైక హేతుబద్ధమైన ఆలోచనలు పోటీతో (మతపరమైన ఆలోచనల సహకారం) వృద్ధి చెందుతాయి. అలాగే కొన్ని బ్రాహ్మణ ఆలోచనలను తరువాత చేర్చినట్లు ఆధారాలు ఉన్నాయి. [23]
చరకసంహితలో తాత్విక పూర్వజన్మలు, ఔషధం విధానం మధ్య సన్నిహిత సంబంధం ఉంది.[26][27]
ఆహారం, ఆరోగ్యం
అసంఖ్యాక వ్యాధులు, శారీరక, మానసిక, వాటి మూలానికి తమసు (మూర్ఖత్వం, చీకటి) ఉన్నాయి. అవగాహన లోపం ద్వారా ఒకరు ఐదు హానికరమైన వస్తువులలో మునిగిపోతారు. ప్రకృతి ప్రకోపాన్ని అణిచివేస్తారు. అధిక దద్దుర్లు చేసే చర్యలు సంభవిస్తాయి. అజ్ఞాని అయిన మనిషి అప్పుడు వ్యాధి పరిస్థితులతో ఐక్యమవుతాడు. జ్ఞానం కలిగిన మనిషి అయితే జ్ఞానం ద్వారా ఆ పరిస్థితులను శుద్ధి చేసి వ్యాధిని నివారించుకుంటాడు. ఒకరు ఎప్పుడూ ఆహారాన్ని తీసుకోకూడదు. దాని కోరిక నుండి మాత్రమే వ్యవహరిస్తారు. అజ్ఞానం వారిని మార్గనిర్దేశం చేస్తుంది. సరైన పరీక్ష తర్వాత ప్రయోజనకరమైన ఆహారాన్ని మాత్రమే తినాలి. నిశ్చయంగా శరీరం ఆహారం ఫలితం అనుభవిస్తుంది.
చరకసంహిత 5, 6, 25, 26, 27 అధ్యాయాలను "అహరతత్వా"నికి అంకితం చేస్తుంది. ఇందులో మంచి ఆరోగ్యానికి, వ్యాధులను నివారించడానికి ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం తప్పనిసరి అని పేర్కొంది. అయితే అనారోగ్యకరమైన ఆహారం వ్యాధులకు ఒక ముఖ్యమైన కారణమని కూడా పేర్కొన్నది.[31]
- రుచులు ఆరు. అవి తీపి, పులుపు, వగరు, కారం, చేదు, ఉప్పు.
- వీటిని సమతుల్యంగా వాడితే అవి శరీరాన్ని పోషిస్తాయి.
- సరిగ్గా ఉపయోగించని (అధిక లేదా లోపం) సమయంల్ఫ్ అవి దోషగుణాన్ని రెచ్చగొట్టడానికి దారితీస్తాయి.
- త్రి దోషాలు: వాయు, పిత్త, కఫా.
- అవి సాధారణ స్థితిలో ఉన్నప్పుడు అవి శరీరానికి మేలు చేస్తాయి.
- అయినప్పటికీ అవి అస్తవ్యస్తంగా మారినప్పుడు అవి శరీరాన్ని వివిధ రకాల వ్యాధులతో బాధపెడతాయి.
ఆహారాలు వేడి, పోషక విలువలతో పాటు మానవ శరీరంలోని ఔషధాల వలె పనిచేసే శారీరక పదార్థాలు అని గ్రంధం సూచిస్తుంది. ఇంకా 26, 27 అధ్యాయాలలో అనారోగ్యం లేదా శస్త్రచికిత్స నుండి త్వరగా కోలుకోవడానికి ఔషధంతో పాటు, సరైన పోషకాహారం అవసరమని చరకసంహిత పేర్కొంది.[31]
6 వ నెల నుండి గర్భధారణ సమయంలో మంసరసం (మాంసం రసం) ఇవ్వాలని చరకసంహిత సూచిస్తుంది.[34]విష చికిత్స కోసం తాజాగా కోసిన మాంసం కూడా గ్రంధం ద్వారా సిఫారసు చేయబడుతుంది. దీనిలో కోసిన మాంసం విషాన్ని పీల్చుకోవడానికి ప్రభావిత భాగం లేదా క్రిమి లేదా సరీసృపాల కాటు ప్రదేశానికి వ్యతిరేకంగా నొక్కి ఉంచబడుతుంది.[35].
రే, ఇతరులు జాబితా చేసిన చారక సంహితలో వివరించిన 150కి పైగా జంతు మూలాల నుండి ఔషధ పదార్ధాలు ఉన్నాయి. ఈ అధ్యాయాలలో.[36] నక్క, మొసలి వంటి అడవి జంతువుల మాంసం నుండి తాజాగా కోసిన చేపలు, చేప నూనె, పక్షుల గుడ్లు, తేనెటీగ మైనపు రకాలు ఉంటాయి.[36]అదనంగా గ్రంధం జంతువుల ఉత్పత్తులు, మూల్కలు లేదా మొక్కల ఉత్పత్తుల మిశ్రమం.[37][38] అలాగే వివిధ లవణాలు, మసి, క్షారాలు వంటి జడ ఖనిజాలు విలువైన ఔషధ విలువను కలిగి ఉందని పేర్కొన్న వందలాది సూత్రీకరణలను (క్రూరమైన) వివరిస్తుంది.[39][40]
చరకసంహితలోని అనేక అధ్యాయాలు విత్తనాలు, మూలాలు, పువ్వులు, పండ్లు, కాండం, సుగంధ ఆకులు, వివిధ చెట్ల బెరడు, మొక్కల రసాలు, పర్వత మూలికలు, జంతువులు తిన్న తరువాత వాటి పాలు నుండి వాటి విసర్జన వ్యర్థాలను గుర్తించడానికి, వర్గీకరించడానికి అంకితం చేయబడ్డాయి. కొన్ని ఆహారం లేదా గడ్డి, వివిధ రకాల తేనె, రాళ్ళు, లవణాలు, ఇతరాలు.[41] గ్రంధం అనేక వంటకాలను కూడా వివరిస్తుంది. ఒక నిర్దిష్ట సూత్రీకరణ ఎలా తయారు చేయాలో వివరిస్తుంది. చారక సంహిత చికిత్స స్థనా పుస్తకంలో ఒక సాధారణ వంటకం ఈ క్రింది విధంగా కనిపిస్తుంది:[41]
అను తైలా తయారీ
కొలతగా నువ్వులు తీసుకోండి.
మేక పాలలో వాటిని నానబెట్టండి.
అప్పుడు వాటిని మేక పాలలో కుమ్మరించండి.
కుమ్మరించిన దానిని శుభ్రమైన వస్త్రం మీద ఉంచండి.
మేక పాలతో నిండిన పాత్ర మీద కుమ్మరించిన నువ్వుల వస్త్రాన్ని ఉంచండి.
పాత్రకు తేలికపాటి వేడిని అందివ్వండి. వేడిచేసిన పాలు నుండి ఆవిర్లు వచ్చేలా నువ్వుల గుజ్జును కొద్దిగా ఉడకనివ్వండి.
ఉడికించిన గుజ్జును పక్వంచేసిన మద్యంతో కలపండి, సమానమైన కొలతలో మేక పాలను జోడించండి.
మిశ్రమ ఉత్పత్తి నుండి నూనెను వత్తండి.
ఈ నూనెను ఒకటి నుండి నాలుగు నిష్పత్తిలో పది మూలాల (ప్రామాణిక) కషాయాలకు జోడించండి.
ఈ నూనె మిశ్రమానికి రస్నా, మధుకా, సైంధవ ఉప్పు నాలుగుకు ఒకటి నిష్పత్తిలో జోడించండి.
ఇవన్నీ కలిసి ఉడకబెట్టండి. వడపోత. నూనెను సంగ్రహించి సేకరించండి.
రూటు-గుజ్జు-ఉప్పు-నూనె కలపడం, ఉడకబెట్టడం ప్రక్రియను పదిసార్లు చేయండి.
ఫలితంగా వచ్చే నూనెను అను-తైలా అంటారు.
నూనెగా, ఒక నిర్దిష్ట తరగతి వ్యాధులకు నాసికా బిందువుగా, రుద్దడానికి ఉపయోగించే ఔషధంగానూ ఉపయోగించాలని వచనం పేర్కొంది. [44] గ్లూక్లిచు పురాతన భారతదేశం నుండి వచ్చిన ఇతర వైద్య గ్రంథాలు చర్మ చికిత్సలో అను-తైలాలలో వాడకం గురించిన వివరాలు ఉన్నాయి.[45]
చరకసంహిత విమన స్థన పుస్తకంలోని 8 వ అధ్యాయం వైద్యులు వైద్యులుగా మారాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకోవాలి అని సూచిస్తుంది.[46][47] వైద్యుడు కావడానికి అవసరమైన సవాలు, సహనం కలిగిన తెలివిగల ఏ వ్యక్తి అయినా మొదట తన గురువును నిర్ణయించి, తప్పక అధ్యయనం చేయవలసిన పుస్తకాలను నిర్ణయించుకోవాలి అని గ్రంధం నొక్కి చెబుతుంది. [48] కవిరత్న, శర్మ అనువాదం ఆధారంగా "ఔషధం మీద విభిన్న గ్రంథాలు చెలామణిలో ఉన్నాయి" అని చారక సంహిత పేర్కొంది అని భావిస్తున్నారు. విద్యార్థి తన జ్ఞానానికి ప్రసిద్ధి చెందిన పరిశోధకుడిని ఒకరిని ఎన్నుకొని శిష్యరికం నుండి విముక్తి పొంది రిషికి ఆపాదించబడిన బాగా సంకలనం చేయబడిన భాష్యా (వ్యాఖ్యానాలు), ఇందులో ప్రస్తావించబడిన విషయం మినహా, యాసలు, తెలియని పదాలు లేకుండా అనుమానాలను వివరిస్తుంది.[48][47]
అప్రెంటిసుషిప్పు కోసం విద్యార్ధులు ఎన్నుకునే వ్యక్తి ఈ రంగంలో నిష్ణాతులైన ఉపాధ్యాయుడు, తెలిసినవాడు, విజయవంతంగా వ్యాధులకు చికిత్స చేసిన అనుభవం కలిగి ఉండాలి. తనను సంప్రదించాలి అనుకునే వ్యక్తి కనికరం గలవాడు, లోపలి, బయటి శౌచ జీవితాన్ని గడిపేవాడు, బాగా సన్నద్ధమయ్యాడు, ఆరోగ్యం, వ్యాధుల లక్షణాలు తెలిసినవాడు, ఎవరితోనైనా శతృత్వం లేనివాడు, కోపం లేనివాడు, తన రోగుల గోప్యత, బాధలను గౌరవించేవాడు, బోధించడానికి ఇష్టపడేవాడు, మంచి సంభాషణకర్త అయి ఉండాలి.[14][47] అటువంటి గురువును కనుగొన్నప్పుడు చరకసంహితను నొక్కిచెప్పినప్పుడు విద్యార్ధి గురువును ఒక దేవత లేదా ఒకరి తండ్రిలాగే గౌరవించాలి ఎందుకంటే అతని కృప వల్లనే ఒకరు చదువుకుంటారు.[14][47]
ఉపాధ్యాయుడు ఒక విద్యార్థిని తన అప్రెంటిస్‌గా అంగీకరించినప్పుడు, చారక సంహితను నొక్కిచెప్పినప్పుడు, అతను అప్రెంటిస్‌షిప్ కాలంలో విద్యార్థిని కింది ఆదేశాలతో అగ్ని సమక్షంలో ప్రారంభించాలి - "నీవు బ్రహ్మచారిన్ అవుతావు, గడ్డం, మీసం ధరించాలి, నీవు ఉండాలి ఎల్లప్పుడూ నిజాయితీపరుడు, మాంసం, అపరిశుభ్రమైన ఆహారం నుండి దూరంగా ఉండండి, ఎప్పుడూ అసూయను కలిగి ఉండకండి, ఆయుధాలను ఎప్పటికీ భరించవద్దు, నీవు నేను చెప్పేది ఏదైనా చేస్తాను తప్ప అది మరొక వ్యక్తి మరణానికి లేదా గొప్ప హానికి లేదా పాపానికి దారితీయవచ్చు తప్ప, నీవు నా కొడుకులా ప్రవర్తించాలి, ఎప్పుడూ అసహనంతో ఉండండి, ఎల్లప్పుడూ శ్రద్ధగా ఉండండి, వినయంతో ప్రవర్తించండి, ప్రతిబింబించిన తర్వాత వ్యవహరించండి, అన్ని జీవుల యొక్క మంచిని కూర్చోబెట్టాలా లేదా నిలబడాలా అని ఎల్లప్పుడూ కోరుకుంటారు ".[49][47]
తెలుగుతో సహా ప్రపంచంలోని అనేక భాషల్లోకి ఆయుర్వేదం అనువాదం అయ్యింది. తెలుగులో అనేకమైన అనువాదాలు, వ్యాఖ్యాన గ్రంథాల్లో ఇవి కొన్ని:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
