దేవనాగరి

దేవనాగరి (देवनागरी) అన్నది భారత దేశము, నేపాల్ దేశాలలో వ్యాప్తిలో ఉన్న ఒక లిపి. దీనినే నాగరీ లిపి అని కూడా పిలుస్తారు. హిందీ, మరాఠీ, నేపాలీ భాషలను వ్రాయడానికి ఈ లిపినే ప్రధానంగా ఉపయోగిస్తారు. ఇది ఎడమ నుండి కుడికి వ్రాయబడుతుంది. పురాతన బ్రాహ్మీ లిపి దీనికి ఆధారం.^[1] దేవనాగరి లిపి బెంగాలీ - అస్సామీ, ఒడియా, లేదా గురుముఖి వంటి ఇతర భారతీయ లిపిల నుండి భిన్నమైనదిగా కనిపిస్తుంది, కానీ దగ్గరగా పరిశీలించిన వారు కోణాలు, నిర్మాణాత్మక ఉద్ఘాటనలో మాత్రమే తేడాలు ఉన్నట్టు కనుగొన్నారు.

దేవనాగరి లిపిని 120 కి పైగా భాషలకు వాడతారు. ఇది ప్రపంచంలో అత్యంత ఉపయోగించిన, దత్తత రచన వ్యవస్థలలో ఒకటిగా ఉంది. అవధి, భిలి, భోజ్పురి, బోడో, ఛత్తీస్గఢి, డోగ్రి, గర్వాలీ, హర్యానావి, హిందీ, భోజ్‌పురి భాష, కాశ్మీరీ, కొంకణి, మగహి, మైథిలి, మరాఠీ, ముండరి, నేపాలీ, పాలి, రాజస్థానీ, సంస్కృతం, సంతాలీ, సింధీ మొదలైన భాషల లిపి దేవనాగరిలో రాస్తారు. దేవనాగరి లిపిలో నలభై ఏడు ప్రాథమిక అక్షరాలు ఉన్నాయి, వీటిలో పద్నాలుగు అచ్చులు, ముప్పై-మూడు హల్లులు

చరిత్ర

దేవనాగరి భారతదేశం, నేపాల్, టిబెట్, ఆగ్నేయాసియా దేశాలకు చెందిన బ్రాహ్మీ కుటుంబానికి చెందిన లిపి.^[2]^[3]

మూలాలు

[1]
Gazetteer of the Bombay Presidency గూగుల్ బుక్స్ వద్ద, Rudradaman’s inscription from 1st through 4th century CE found in Gujarat, India, Stanford University Archives, pages 30–45, particularly Devanagari inscription on Jayadaman's coins pages 33–34
[2]
George Cardona and Danesh Jain (2003), The Indo-Aryan Languages, Routledge, ISBN 978-0415772945, pages 68–69
[3]
Steven Roger Fischer (2004), A history of writing, Reaktion Books, ISBN 978-1-86189-167-9, archived from the original on 7 March 2020, retrieved 15 November 2015, (p. 110) "... an early branch of this, as of the fourth century CE, was the Gupta script, Brahmi's first main daughter. [...] The Gupta alphabet became the ancestor of most Indic scripts (usually through later Devanagari). [...] Beginning around AD 600, Gupta inspired the important Nagari, Sarada, Tibetan and Pāḷi scripts. Nagari, of India's northwest, first appeared around AD 633. Once fully developed in the eleventh century, Nagari had become Devanagari, or "heavenly Nagari", since it was now the main vehicle, out of several, for Sanskrit literature."

[gazett-1] [1]
Gazetteer of the Bombay Presidency గూగుల్ బుక్స్ వద్ద, Rudradaman’s inscription from 1st through 4th century CE found in Gujarat, India, Stanford University Archives, pages 30–45, particularly Devanagari inscription on Jayadaman's coins pages 33–34

[2] [2]
George Cardona and Danesh Jain (2003), The Indo-Aryan Languages, Routledge, ISBN 978-0415772945, pages 68–69

[fischer2004-3] [3]
Steven Roger Fischer (2004), A history of writing, Reaktion Books, ISBN 978-1-86189-167-9, archived from the original on 7 March 2020, retrieved 15 November 2015, (p. 110) "... an early branch of this, as of the fourth century CE, was the Gupta script, Brahmi's first main daughter. [...] The Gupta alphabet became the ancestor of most Indic scripts (usually through later Devanagari). [...] Beginning around AD 600, Gupta inspired the important Nagari, Sarada, Tibetan and Pāḷi scripts. Nagari, of India's northwest, first appeared around AD 633. Once fully developed in the eleventh century, Nagari had become Devanagari, or "heavenly Nagari", since it was now the main vehicle, out of several, for Sanskrit literature."

[1]

[2]

[3]