Belgijŏ

Belgijŏ, Krōlestwo Belgije (niyderl. Koninkrijk België, fr. Royaume de Belgique, miym. Königreich Belgien) – federacyjne państwo we zachodnij Ojropie, we połedniowych Niderlandach. Belgijŏ je czōnkym Ojropejskij Unije, ÔZN jak tyż NATO.

Koninkrijk België Royaume de Belgique Königreich Belgien Krōlestwo Belgije
Fana Belgije Wapyn Belgije
Motto: (niyderl.) Eendracht maakt macht (fr.) L’union fait la force (miym.) Einigkeit macht stark (We jedności siyła)
Hymn: Brabançonne (Brabantka)
Kōnstytucyjŏ	Kōnstytucyjŏ Belgije
Ôficjalnŏ gŏdka	niyderlandzkŏ, francuskŏ, miymieckŏ
Stolica	Bruksela
Polityczny systym	dymokratyczny
Zorta państwa	kōnstytucyjnŏ mōnarchijŏ, federacyjŏ
Gowa państwa	krōl Filip I Koburg
Szef rzōndu	prymier Alexander De Croo
Wiyrchnia  • cołkŏ  • wody strzōdlōndowe	136. na świecie 30 528 km² 6,4%
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • tyngość zaludniyniŏ	77. na świecie 11 303 528 370 ôsōb/km²
PKB (2017)  • cołke   • na ôsobã	494,7 mld USD 43 582 USD
PKB (PSN) (2017)  • cołke   • na ôsobã	528,5 mld miyndzynŏr. dolarōw 46 553 miyndzynŏr. dolarōw
waluta	1 ojro = 100 ojrocyntōw (EUR, €)
Samostanowiyniy	ôd Krōlestwa Zjednoczōnych Niderlandōw (ôgłoszynie: 4 paździyrnika 1830; uznanie bez Niderlandy: 1839)
Czasowŏ strefa	UTC +1 – zima UTC +2 – lato
Kod ISO 3166	BE
Internetowŏ dōmyna	.be
Kod autowy	B
Kod fligerowy	OO
Telefōniczny kod	+32
Karta Belgije

Gyjografijŏ

• Nojwyższy pōnkt: Signal de Botrange 694 m n.p.m.
• Nojniższy pōnkt: Pōłnocne Morze 0 m n.p.m.

Srogszõ tajle wiyrchnie Belgije stanowiōm peryglacjalne a aluwialne niziny; we pōłnocnyj czynści plaskatŏ, niyblank zabagnionŏ rōwnia Flandryje (tm. Niskŏ Belgijŏ), ôddzielōnŏ ôd morza wałym wydm (wys. do 20 m), jak tyż pagōrkowatŏ i piŏszczystŏ krajina Kempen (wys. do 95 m); we postrzodkowyj czynści (Strzedniŏ Belgijŏ) wysoczyzna Brabancyje (wys. 100–200 m) zbudowane zaôbycz z glinik i piŏskōw trzeciorzyndowych pokrytych lessem jak tyż bergi Hainaut (na zŏchodzie) zbudowane z gliniannych wytworōw.

Belgijŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami:

• na połedniu:
  • Francyjŏ (620 km)
  • Luksymburg (148 km)
• na weschodzie:
  • Miymcy (167 km)
• na pōłnocach:
  • Niderlandy (450 km)

Miasta

Nojsrogsze miasta Belgije

Lp.	Miasto	Populacyjŏ
1.	Antwyrpijŏ	529,247
2.	Gent	263,927
3.	Charleroi	202,746
4.	Liège	197,217
5.	Bruksela	185,103
6.	Schaerbeek	132,799
7.	Anderlecht	120,887
8.	Brugge	118,656
9.	Namur	111,432
10.	Leuven	102,275

Historyjŏ

Belgijskŏ rewolucyjŏ 1830

Na drukach wiedzyńskiego kōngresu powstoło Zjednoczōne Krōlestwo Niderlandōw majōnce sparcie Wielgij Brytanije, Krōlestwa Prus i Ruskigo Cysŏrstwa. Z powodōw religijnych, gŏdkowych, politycznych i ekōnōmicznych doszło do rewolucyje we Brukseli atoli wysłanie tam wojsk bez krōla Niderlandōw sprawiyło nasilynie sytuacyje (belgijskŏ rewolucyjŏ). Bōno sie ôstudy, tōż zôrganizowano lōndyńskõ kōnferyncyjõ, na keryj ôbsztalowano granice i neutralność Belgije^[1]. Belgijŏ ôd zaczōntku miała sparcie Francyje a ôbranie na krōla Belgije brytyjskigo kandydŏta zapewniyło sparcie i tego krŏju.

3 siyrpnia 1914, na zaczōntku I światowyj wojaczki, Miymcy napadły neutralnõ Belgijõ, co sprawiyło prziwstōnie Wielgij Brytanije do wojaczki przeciw Miymcōm. Na mocy wersalskij umŏwy do Belgije prziłōnczōno miymiecke rejōny Eupen i Malmedy. We 1925 Belgijŏ ôstała zajtōm reńskigo paktu. We 1940 roku zaś neutralnŏ Belgijŏ ôstała napadniyntŏ, tym razym bez hitlerowske Miymce. Nazisty mieli zastrojynie swadzić germańskich Flamandōw z rōmańskimi Walonami we rōmach planu Flamen Politik. Po abszlusie II światowyj wojaczki Belgijŏ pociepła neutralność i stała sie czōnkym NATO, a tyż ôstała jednym z czōnkōw-założycieli Ojropejskij Spōlnoty. Z Holandyjōm a Luksymburgym Belgijŏ stworziła we roku 1948 cylnõ unijõ, a 1960 ekōnōmicznõ unijõ – powstoł Beneluks. We roku 1960 niyzawisłość dostała nojsrogszŏ kolōnijŏ tego państwa Belgijske Kōngo, a we roku 1962 mandatowe terytoria Rwanda a Burundi.

We XX stoleciŏ dochodziyło do stopniowego tajlōngu na dwie gŏdkowe cōuny: położōnõ na pōłnocach Flandryjõ (niderlandzkŏ gŏdka) i na połedniu Walonijõ (francuskŏ gŏdka). Sprawiyło to we 1963 roku formalny tajlōng Belgije na trzi regiōny: Flandryjõ, Walonijõ a Stołeczny Regiōn Brukseli. We roku 1993 doszło do przekształcyniŏ Belgije we federalne państwo z trzyma regiōnami ô szyrokij autōnōmiji. We 2007 spiyrka ô dalszõ reformã i srogszõ samodzielność Flandryje prziczyniōł sie do heropōw ze sformowaniym federalnego regyrōnku^[2]. Ôd czyrwnia 2010 roku do grudnia 2011 w Belgiji trwoł nojdugszy we terŏźnyj Ojropie kryz regyrōnkowy.

Religijŏ

Struktura religijnŏ krŏju we 2010 roku podle Pew Research Center^[3][4]:

• katolicyzm – 62,0%
• brak religije – 29,0%
• islam – 5,9%
• protestantyzm – 1,4%
• prawosławie – 0,5%
• judaizm – 0,3%
• tradycyjne etniczne religije – 0,2%
• buddyzm – 0,2%
• inksi krześcijany – 0,2%
• inksze religije – 0,3%.

Przipisy

1. Traités de Londres 1839 (fr.), Treaties and Documents Relative to the Neutrality of the Netherlands and Belgium (ang.).
2. Najwyższy Czas!, 20.10.2007, str. XXIX, „cztery miesiące po wyborach wciąż nie udało się sformułować rządu”.
3. Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostymp 2014-06-26].
4. Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostymp 2014-06-26].

Państwa Ojropy

Albańijo • Andora • Austrijo • Belgijo • Bjołoruś • Bośńa a Hercegowina • Bułgaryjo • Chorwacyjo • Czesko Republika • Czorno Gůra • Dańijo • Estůńijo • Finlandyjo • Francyjo • Grecyjo • Irlandyjo • Islandyjo • Italijo • Liechtenstein • Litwa • Luksymburg • Łotwa • Madźary • Malta • Mjymcy • Mołdawijo • Můnako • Norwygijo • Ńiderlandy • Polsko • Portugalijo • Půłnocno Macedůńijo • Rusyjo • Růmůńijo • San Marino • Słowacyjo • Słowyńijo • Syrbijo • Szpańijo • Szwecyjo • Szwajcaryjo • Turcyjo • Ukrajina • Watykůn • Wjelgo Brytańijo