Ptŏki

Ptŏki (Aves) to je grōmada stałocieplnych zwiyrzōw ze podtypu kryngowcōw. Je nojbarzij roztōmajtõ spostrzōd grōmad kryngowcōw lōndowych – je powyżyj 10 tys. zort ptŏkōw, kere zamiyszkujōm ekosystymy na cołkim świecie. Majōm srogość ôd 5 cm (Mellisuga helenae) do 2,7 m (struś czerwōnoskōry).

Charakterystyczne dlŏ modernych ptŏkōw (Neornithes) sōm: skōra wytwŏrzajōncŏ fyjdra przodnie kōńczyny przekształcōne we krzidła, kelca ôkryte rogowym dziubym u terŏźnych przedstŏwicieli pozbytym zymbōw, leki, festelny szkelet i sztyrodziołowe sierce. Ptŏki zaôbycz potrefiōm lŏtać, nale niykere zorty sōm wtōrnie niylotne. Ôkrōm tego ôdznaczajōm sie wysokōm aktywnościōm metabolicznōm. Rozmnażajōm sie bez skłŏdanie i wysiŏdywanie jajec ôbtoczōnych twardōm szupōm. Niykere ptŏki, a nojbarzij kruki i papagaje, nŏleżōm do nojbarzij inteligyntnych zort zwiyrzōw, potrefiōncych tworzić i używać przirzyndōw spōmocnych, a przekazujōm tã wiedzã dalszym gyneracyjōm^[1].

Mocka zort ptŏkōw robi se dalekodystansowe wandry (migracyje), inksze przemieszczajōm sie mynij regularnie na krōtsze dystanse. Sōm zwiyrzami społecznymi – gŏdajōm ze sobōm ze pōmocōm wizualnych sygnałōw abo zawołań kōntaktowych, jak i śpiywym, a bierōm udzioł we spōlnych lyngach, gōnach, przepyndzaniu drŏpieżnikōw, zgrupowaniach migracyjnych.

Wiynkszość zort ptŏkōw żyje mōnogamicznie, nojczyńścij na czas jednego sezōnu, czasami na ôkres pŏru lŏt, rzŏdzij tworzōm tã samã pŏrã bez cołke życie. Inksze zorty tworzōm lyngowe systymy poligyniczne – z pŏrōma samurami przipadajōncymi na jednego samca. Rzŏdko trefiŏ sie zorty poliandryczne z mockōm samcōw a jednã samurōm. Jajca sōm porzōnd skłŏdane do gniŏzd i wysiŏdywane bez ôjcōw. Charakterystycznōm cechōm dlŏ wiynkszości ptŏkōw je dugi ôkres flyjgi nad wyklutymi pisklŏkami.

← mln lŏt tymu

Ptŏki

Prekambr

←4,6 mld

Kambr

541

Ôrdowik

485

Sylur

443

Dewōn

419

Karbōn

359

Perm

299

Trias

252

Jura

201

Kryjda

145

Paleog.

66

Ng

23

Q

2

Klasyfikacyje ptŏkōw modernych				Przedstŏwiciele
Del Hoyo 16	Gill&Wright 06	Clements 07	Howard&Moore 03	Struthio camelus ze Struthioniformes Rhea americana ze Rheiformes Dromaius novaehollandiae ze Casuariiformes Apteryx australis mantelli ze Apterygiformes Eudromia elegans ze Tinamiformes Tetrao urogallus ze Galliformes Anser anser ze Anseriformes Gavia arctica ze Gaviiformes Puffinus nativitatis ze Procellariiformes Aptenodytes patagonicus ze Sphenisciformes Podiceps grisegena ze Podicipediformes Phoenicopterus chilensis ze Phoenicopteriformes Ardea cinerea ze Ciconiiformes Pelecanus conspicillatus ze Pelecaniformes Sula leucogaster ze Suliformes
Struthioniformes	Struthioniformes	Struthioniformes	Struthioniformes
	Rheiformes		Rheiformes
	Casuariiformes		Casuariiformes
	Apterygiformes		Apterygiformes
	Tinamiformes	Tinamiformes	Tinamiformes
Galliformes	Galliformes	Galliformes	Galliformes
Anseriformes	Anseriformes	Anseriformes	Anseriformes
Gaviiformes	Gaviiformes	Gaviiformes	Gaviiformes
Procellariiformes	Procellariiformes	Procellariiformes	Procellariiformes
Sphenisciformes	Sphenisciformes	Sphenisciformes	Sphenisciformes
Podicipediformes	Podicipediformes	Podicipediformes	Podicipediformes
Phoenicopteriformes	Phoenicopteriformes	Phoenicopteriformes	Phoenicopteriformes
Ciconiiformes	Ciconiiformes	Ciconiiformes	Ciconiiformes
Pelecaniformes	Pelecaniformes	Pelecaniformes	Pelecaniformes
Suliformes	^{[pozōr 1]}		^{[pozōr 1]}
Phaethontiformes	^{[pozōr 1]}		^{[pozōr 1]}	Phaethon lepturus ze Phaethontiformes Falco tinnuculus ze Falconiformes Cariama cristata ze Cariamiformes Buteo buteo ze Accipitriformes Coragyps atratus ze Cathartiformes Grus grus ze Gruiformes Ardeotis kori ze Otidiformes Mesitornis variegatus ze Mesitornithiformes Eurypyga helias ze Eurypygiformes Limosa limosa ze Charadriiformes Turnix melanogaster ze Turniciformes Columba livia domestica ze Columbiformes Pterocles indicus ze Pteroclidiformes Cacatua alba ze Psittaciformes Crotophaga ani ze Cuculiformes
Falconiformes	Falconiformes	Falconiformes	Falconiformes
Cariamiformes	^{[pozōr 1]}		^{[pozōr 1]}
Accipitriformes	^{[pozōr 1]}		^{[pozōr 1]}
Cathartiformes	^{[pozōr 1]}		^{[pozōr 1]}
Gruiformes	Gruiformes	Gruiformes	Gruiformes
Otidiformes	^{[pozōr 1]}		^{[pozōr 1]}
Mesitornithiformes	^{[pozōr 1]}		^{[pozōr 1]}
Eurypygiformes	^{[pozōr 1]}		^{[pozōr 1]}
Charadriiformes	Charadriiformes	Charadriiformes	Charadriiformes
			Turniciformes
Columbiformes	Columbiformes	Columbiformes	Columbiformes
Pterocliformes^{[pozōr 2]}	^{[pozōr 3]}	Pteroclidiformes	Pteroclidiformes^{[pozōr 4]}
Psittaciformes	Psittaciformes	Psittaciformes	Psittaciformes
Cuculiformes	Cuculiformes	Cuculiformes	Cuculiformes
Musophagiformes	Musophagiformes		Musophagiformes	Tauraco fischeri ze Musophagiformes Opisthocomus hoazin ze Opisthocomiformes Aegolius funereus ze Strigiformes Caprimulgus macrurus ze Caprimulgiformes Apus apus ze Apodiformes Archilochus colubris ze Trochiliformes Urocolius macrourus ze Coliiformes Trogon viridis ze Trogoniformes Alcedo atthis ze Coraciiformes Leptosomus discolor ze Leptosomiformes Buceros bicornis ze Bucerotiformes Upupa epops ze Upupiformes Dendrocopos major ze Piciformes Galbula ruficauda ze Galbuliformes Parus major ze Passeriformes
Opisthocomiformes	Opisthocomiformes		^{[pozōr 1]}
Strigiformes	Strigiformes	Strigiformes	Strigiformes
Caprimulgiformes	Caprimulgiformes	Caprimulgiformes	Caprimulgiformes
	Apodiformes	Apodiformes	Apodiformes

Coliiformes	Coliiformes	Coliiformes	Coliiformes
Trogoniformes	Trogoniformes	Trogoniformes	Trogoniformes
Coraciiformes	Coraciiformes	Coraciiformes	Coraciiformes
Leptosomiformes	^{[pozōr 1]}		^{[pozōr 1]}
Bucerotiformes	^{[pozōr 1]}		Bucerotiformes
			Upupiformes
Piciformes	Piciformes	Piciformes	Piciformes
		Galbuliformes	^{[pozōr 1]}
Passeriformes	Passeriformes	Passeriformes	Passeriformes