Ndoto

Ndoto ni mfululizo wa picha, mawazo, mihemko na hisia ambao unatokea akilini, kwa kawaida bila makusudi, katika hatua fulanifulani za usingizi.^[1]

Ndoto ya askari mpandafarasi, 1655, kadiri ya Antonio de Pereda.

Yaliyomo na malengo ya ndoto hayajaeleweka vizuri, ingawa tangu zamani yamejadiliwa sana katika sayansi (hasa elimunafsia) na katika dini. Fani inayochunguza ndoto kisayansi inaitwa onirolojia.^[2]

Kwa kiasi kikubwa ndoto zinatokea wakati usingizini macho yanapogeukageuka zaidi, ambapo utendaji wa akili ni mkubwa karibu sawa na mtu anapokuwa macho. Zikitokea wakati mwingine wa usingizi, ndoto hazikumbukwi sana baada ya kuzinduka.^[3]

Muda wa ndoto unaweza kuwa tofauti sana: tangu sekunde chache hadi dakika 20–30.^[3]

Kwa wastani watu wanapata ndoto 3 hadi 5 kwa usiku, wengine hadi 7^[4], lakini nyingi zinasahaulika mara au mapema.^[5] Watu wanaweza kukumbuka zaidi ndoto zao wakiamshwa wakati wa huo usingizi wa macho kugeukageuka.

Ndoto zinaelekea kudumu zaidi kadiri muda wa usiku unavyozidi kwenda.^[6]

Ndoto zinaweza kuwa za aina mbalimbali: nje ya uwezekano katika maisha ya kawaida, za ajabuajabu, za kutisha, za kusisimua, za kishirikina, za kidini, za kusikitisha, za kijinsia, n.k. Zinaweza pia kumsaidia msanii kubuni kitu.^[7]

Kwa kawaida ziko nje ya udhibiti wa mtu, isipokuwa anapoota akiwa anajitambua (ndoto za mchana).^[8]

Rai kuhusu maana ya ndoto zimetofautiana sana kadiri ya nyakati na utamaduni.^[9]

Kumbukumbu za zamani zaidi kuhusu ndoto ni za miaka 5000 hivi iliyopita huko Mesopotamia, ambapo zilichorwa katika vigae.

Katika Ugiriki wa Kale na Roma ya Kale, watu walisadiki ndoto zinaleta ujumbe kutoka kwa mungu fulani au marehemu fulani na kwamba zinatabiri ya kesho.

Wanasayansi wengine wamependekeza kwamba picha nyingi za ndoto zinahusishwa na fahamu. Mwanzoni mwa karne ya 19 na ya 20, nadharia hizo zilijumlishwa na kuendelezwa kwa kiasi kikubwa na Sigmund Freud.

Tanbihi

1. "Dream". The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition. 2000. Iliwekwa mnamo Mei 7, 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
2. Kavanau, J.L. (2000). "Sleep, memory maintenance, and mental disorders". Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences. 12 (2).
3. Hobson, J.A. (2009) REM sleep and dreaming: towards a theory of protoconsciousness, Nature Reviews, 10(11)
4. Empson, J. (2002). Sleep and dreaming (3rd ed.)., New York: Palgrave/St. Martin's Press
5. Cherry, Kendra. (2015). "10 Facts About Dreams: What Researchers Have Discovered About Dreams Archived 21 Februari 2016 at the Wayback Machine.." About Education: Psychology. About.com.
6. Ann, Lee (Januari 27, 2005). "HowStuffWorks "Dreams: Stages of Sleep"". Science.howstuffworks.com. Iliwekwa mnamo Agosti 11, 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
7. Domhoff, W. (2002). The scientific study of dreams. APA Press
8. Lite, Jordan (Julai 29, 2010). "How Can You Control Your Dreams?". Scientific America.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
9. Morewedge, Carey K.; Norton, Michael I. "When dreaming is believing: The (motivated) interpretation of dreams". Journal of Personality and Social Psychology. 96 (2): 249–264. doi:10.1037/a0013264.

Makala hii kuhusu mambo ya sayansi bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Ndoto kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.