From Wikipedia, the free encyclopedia
Aina ya damu (pia huitwa kikundi cha damu) ni uainishaji wa damu kwa kuzingatia kuwepo au kutokuwepo kwa dutu za antijeni za kurithiwa kwenye uso wa chembechembe nyekundu za damu (RBCs).
Antijeni hizo zinaweza kuwa protini, kabohaidreti, glikoprotini au glikolipidi, kutegemeana na mfumo wa aina ya damu.
Baadhi ya antijeni hizo pia zinapatikana kwenye uso wa aina nyingine za seli za tishu mbalimbali. Baadhi ya hizi antijeni za juu za chembechembe nyekundu za damu zinazotoka kwenye aleli moja (au jeni zinazohusiana), kwa pamoja huunda mfumo wa aina ya damu. [1] Aina za damu hurithiwa na huwakilisha michango kutoka kwa wazazi wote wawili. Jumla ya mifumo 30 ya aina ya damu ya binadamu inatambuliwa na Shirika la Kimataifa la Utoaji wa Damu (ISBT) hadi sasa. [2]
Wanawake wengi wajawazito hubeba mimba yenye aina ya damu tofauti na yao, na mama huweza kutengeneza kingamwili dhidi ya chembechembe nyekundu za damu za mimba. Wakati mwingine kingamwili hizi za mama ni IgG, imunoglobulini ndogo, ambayo inaweza kuvuka kondo na kusababisha hemolosia ya chembechembe nyekundu za damu, ambayo kwa upande mwingine inaweza kusababisha ugonjwa wa hemolitiki wa mtoto mchanga, ugonjwa wa hesabu ya chini ya damu ya mimba unaoweza kuwa hafifu au kali. [3]
[2] Aina ya damu kamili ni seti ya dutu 30 kwenye uso wa chembechembe nyekundu za damu, na aina ya damu ya mtu ni mojawapo ya miungano iwezekanayo ya antijeni za aina ya damu. Katika aina hizo 30 za damu, zaidi ya antijeni 600 tofauti za aina ya damu zimepatikana, [4] lakini nyingi kati ya hizi ni za nadra sana au kwa kiasi kikubwa hupatikana katika makabila fulani tu.
Karibu kila mara, mtu ana aina moja ya damu maisha yake yote, lakini mara chache sana aina hubadilika kwa sababu ya mtu kuongezewa damu au kwa ukandamizaji wa antijeni katika maambukizi, donda ndugu, au ugonjwa kingamwilinafsi. [5] [6] [7] [8] Mfano wa jambo hili nadra ni kesi ya Demi-Lee Brennan, raia wa Australia, ambaye aina yake ya damu ilibadilika baada ya kuatikwa ini. [9] [10] Sababu nyingine ya kawaida ya mabadiliko ya aina ya damu ni uatikwaji wa uboho ambao hutekelezwa kwa lukemia na limfoma, miongoni mwa magonjwa mengine. Mtu akipokea uboho kutoka kwa mtu ambaye ana aina tofauti ya ABO (k.m. mgonjwa wa aina A anapokea uboho wa aina O), hatimaye damu ya mgonjwa itabadilika kuwa ya aina ya changizi.
Aina nyingine za damu uhusishwa na urithi wa magonjwa; kwa mfano, antijeni ya Kell mara nyingine huhusishwa na ugonjwa wa McLeod. [11] Baadhi ya aina za damu zinaweza kuathiri wepesi wa maambukizo, mfano ukiwa upinzani kwa aina maalum za malaria zinazoonekana katika watu wenye ukosefu wa antijeni ya Duffy. [12] Antijeni ya Duffy, inakisiwa kwa sababu ya uteuzi asilia, si ya kawaida katika makabila kutoka maeneo yenye matukio mengi ya malaria. [13]
Mfumo wa ABO ni mfumo muhimu zaidi wa aina ya damu katika kuongezewa damu kwa binadamu. Kingamwili kinza-A na kingamwili kinza-B zinazohusika kwa kawaida ni kingamwili za Imunoglobulini M, inayofupishwa IgM. Kingamwili za ABO IgM hutengenezwa katika miaka ya kwanza ya maisha kwa wepesi wa kuhisi dutu za mazingira kama vile chakula, bakteria na virusi. O kwenye ABO mara nyingi huitwa 0 (sifuri au kapa) katika lugha nyingine. [14]
Fenotaipu | Aina-jeni |
---|---|
A. | AA au AO |
B | BB au BO |
AB | AB |
O | OO |
Mfumo wa Rh ni mfumo wa pili muhimu zaidi wa aina ya damu katika kuongezewa damu kwa binadamu ukiwa na antijeni 50 kwa sasa. Antijeni ya Rh iliyo muhimu zaidi ni ile ya D kwa sababu huenda ikachochea mkarara wa mfumo wa kinga wa Antigeni tano kuu za Rh. Ni kawaida kwa watu wenye D-hasi kutokuwa na kingamwili kinza-D IgG au IgM, kwa sababu kwa kawaida, kingamwili kinza-D hazitengenezwi kwa wepesi wa kuhisi dhidi ya dutu za mazingira. Hata hivyo, watu wenye D-hasi wanaweza kutengeneza kingamwili kinza-D za IgG kufuatia tukio la uhamasishaji: labda kupewa damu kutoka kwa kijusi hadi kwa mama wakati wa ujauzito au mara chache kupewa damu na chembechembe nyekundu za damu [15]za D chanya. Ugonjwa wa Rh unaweza kutokea katika hali hizi. [16] Aina za damu zenye Rh hasi ni chache kwa uwiano wa idadi ya watu wa Asia (0.3%) kuliko zilivyo kwenye idadi ya watu weupe (15%). [17] Katika jedwali lililo hapa chini, kuwepo au kutokuwepo kwa antijeni za Rh kunaashiriwa kwa ishara ya + au - , ili kwa mfano aina ya A- haina antijeni zozote za Rh.
ABO na uenezaji wa aina ya damu wa Rh kwa taifa (wastani ya idadi ya watu) | |||||||||
Nchi | Idadi ya Watu[18] | O + | A+ | B + | AB + | O- | A- | B- | AB- |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Australia [19] | 21,262,641 | 40% | 31% | 8% | 2% | 9% | 7% | 2% | 1% |
Austria [20] | 8,210,281 | 30% | 33% | 12% | 6% | 7% | 8% | 3% | 1% |
Ubelgiji [21] | 10,414,336 | 38% | 34% | 8.5% | 4.1% | 7% | 6% | 1.5% | 0.8% |
Brazil [22] | 198,739,269 | 36% | 34% | 8% | 2.5% | 9% | 8% | 2% | 0.5% |
Kanada [23] | 33,487,208 | 39% | 36% | 7.6% | 2.5% | 7% | 6% | 1.4% | 0.5% |
Denmaki | 5,500,510 | 35% | 37% | 8% | 4% | 6% | 7% | 2% | 1% |
Estonia [24] | 1,299,371 | 30% | 31% | 20% | 6% | 4.5% | 4.5% | 3% | 1% |
Ufini [25] | 5,250,275 | 27% | 38% | 15% | 7% | 4% | 6% | 2% | 1% |
Ufaransa [26] | 62,150,775 | 36% | 37% | 9% | 3% | 6% | 7% | 1% | 1% |
Ujerumani [27] | 82,329,758 | 35% | 37% | 9% | 4% | 6% | 6% | 2% | 1% |
Hong Kong SAR | 7,055,071 | 10% | 26% | 27% | 7% | 0.31% | 0.19% | 0.14% | 0.05% |
Aisilandi [28] | 306,694 | 47.6% | 26.4% | 9.3% | 1.6% | 8.4% | 4.6% | 1.7% | 0.4% |
India [29] | 1,166,079,217 | 36.5% | 22.1% | 30.9% | 6.4% | 2.0% | 0.8% | 1.1% | 0.2% |
Ayalandi [30] | 4,203,200 | 47% | 26% | 9% | 2% | 8% | 5% | 2% | 1% |
Israeli [31] | 7,233,701 | 32% | 34% | 17% | 7% | 3% | 4% | 2% | 1% |
Uholanzi [32] | 16,715,999 | 39.5% | 35% | 6.7% | 2.5% | 7.5% | 7% | 1.3% | 0.5% |
New Zealand [33] | 4,213,418 | 38% | 32% | 9% | 3% | 9% | 6% | 2% | 1% |
Norwe [34] | 4,660,539 | 34% | 42.5% | 6.8% | 3.4% | 6% | 7.5% | 1.2% | 0.6% |
Polandi [35] | 38,482,919 | 31% | 32% | 15% | 7% | 6% | 6% | 2% | 1% |
Ureno [36] | 10,707,924 | 36.2% | 39.8% | 6.6% | 2.9% | 6.0% | 6.6% | 1.1% | 0.5% |
Saudi Arabia [37] | 28,686,633 | 48% | 24% | 17% | 4% | 4% | 2% | 1% | 0.23% |
Afrika Kusini [38] | 49,320,000 | 39% | 32% | 12% | 3% | 7% | 5% | 2% | 1% |
Hispania [39] | 40,525,002 | 36% | 34% | 8% | 2.5% | 9% | 8% | 2% | 0.5% |
Uswidi [40] | 9,059,651 | 32% | 37% | 10% | 5% | 6% | 7% | 2% | 1% |
Taiwan [41] | 24,000,000 | 43.9% | 25.9% | 23.9% | 6.0% | 0.1% | 0.1% | 0.01% | 0.02% |
Uturuki [42] | 76,805,524 | 29.8% | 37.8% | 14.2% | 7.2% | 3.9% | 4.7% | 1.6% | 0.8% |
Uingereza [43] | 61,113,205 | 37% | 35% | 8% | 3% | 7% | 7% | 2% | 1% |
Marekani [44] | 307,212,123 | 37.4% | 35.7% | 8.5% | 3.4% | 6.6% | 6.3% | 1.5% | 0.6% |
Wastani wa idadi ya watu | (Jumla ya idadi ya watu = 2,261,025,244) | 36.44% | 28.27% | 20.59% | 5.06% | 4.33% | 3.52% | 1.39% | 0.45% |
(| Darasa = "jedwali la wiki linaloweza kuporomoka kuporomoka"! Usambazaji wa ABO kirangi na kikabila (bila RH) damu aina [45]
(meza hii ina ingizo zaidi kuliko meza iliyo juu lakini haitofautishi kati ya aina za Rh <). / ndogo > | - | (| darasa = "jedwali la wiki lililopangika" | -! upana = 200 | Watu kundi! upana = 70 | O (%)! width = 70 | A% ()! upana= 70 | B (%)! upana = 70 | AB (%) | -
{{cite journal}}
: Unknown parameter |month=
ignored (help){{cite web}}
: Check date values in: |accessdate=
(help)Makala hii kuhusu mambo ya biolojia bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Aina ya damu kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari. |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.