From Wikipedia, the free encyclopedia
Metarski sistem jedinica je uređeni skup mernih jedinica, nastao u Francuskoj 1795. godine, kako bi se stvorio sistem mernih jedinica „za sva vremena, za sve narode”, za razliku od dotadašnjih, koje su se oslanjale na prisilu (autoritet) i često se menjale s promenom vlasti ili vladara. Namera je bila da se merne jedinice baziraju na prirodnim pramerama, da se odabere za svaku veličinu po jedna jedinica, a od nje decimalnim postupkom stvore veće i manje jedinice. Za jedinicu dužine odabran je 40-milioniti deo zapremine meridijana, nazvan metar (zapravo započelo se sa 10-milionitim delom dužine meridijana koji iz Severnog pola ide do ekvatora i prolazi kroz Pariz), a iz njega sledi jedinica površine kvadratni metar i jedinica zapremine kubni metar. Za jedinicu mase (tada se nazivala težinom) odabrana je masa kubnog centimetra vode, nazvana gram, a naknadno se ustalila hiljadu puta veća jedinica, kilogram. Iz decimalnih jedinica metarskog sistema razvile su se i neke jedinice s posebnim nazivima, na primer ar, hektar, litra, tona.
Metarski sistem jedinica razvijao se i proširivao tokom 19. veka, pojedine su jedinice dobijale posebne nazive (amper, om, volt, vat i druge), a iz njega je 1901. nastao Điorđijev sistem ili MKSA-sistem, osnovan na jedinicama metar, kilogram, sekunda i amper, iz kojeg se razvio današnji Međunarodni sistem jedinica.[1]
Međunarodni sistem mernih jedinica ili međunarodni sistem jedinica (skraćeno SI prema francuskom nazivu ) je sistem mernih jedinica čija je upotreba zakonom propisana u svim državama sveta osim SAD-a, Liberije i Mjanmara.
Merne jedinice u međunarodnom sistemu se definišu u Međunarodnom birou za tegove i mere (fr. ) sa sedištem u Sevresu kraj Pariza. Biro je osnovan 1875, kada je 17 država potpisalo Dogovor o metru (fr. ). U Jugoslaviji je međunarodni sistem uveden u upotrebu 1. januara 1981, čime su neke do tada korištene jedinice postale nezakonite.
Jedinice međunarodnog sistema (jedinice SI) se dele na:
Kategorija dopunskih jedinica u kojoj su bili radijan i steradijan ukinuta je 1995, čime su te jedinice postale izvedene jedinice SI s posebnim nazivima i znakovima.
Dualna upotreba ili konfuzija između metričkih i nemetričkih jedinica i konfuzija metričkih simbola rezultirala je brojnim ozbiljnim incidentima. Ovi uključuju:
Tokom svoje evolucije, metrički sistem je usvojio mnoge merne jedinice. Uvođenje SI je racionalizovalo način na koji su merne jedinice definisane, kao i listu jedinica u upotrebi. One su sada katalogizovane u zvaničnoj brošuri SI.[8] Donja tabela navodi jedinice mere u ovom katalogu i prikazuje faktore konverzije koji ih povezuju sa ekvivalentnim jedinicama koje su bile u upotrebi uoči usvajanja SI[9][10][11][12]
| Veličina | Dimenzija | SI jedinica i simbol | Stara jednica i simbol | Konverzija factor |
|---|---|---|---|---|
| vreme | sekunda () | sekunda () | 1 | |
| Dužina | metre () | centimetar () angstrem (Å) |
0,01 10−10 | |
| Masa | kilogram () | gram () | 0,001 | |
| Električna struja | amper () | internacionalni amper abamper ili biot statamper |
1,000022 10,0 3,335641 × 10-10 | |
| Temperatura | Θ | kelvin (K) stepen Celzijusa (°) |
Celzijus (°) | [] = [°] + 273,15 1 |
| Jačina svetlosti | J | kandela () | internacionalna kandla | 0,982 |
| Količina supstance | mol () | Nema nasleđene jedinice | n/a | |
| Površina | 2 | kvadratni metar (2) | ar ()[13] | 100 |
| Ubrzanje | −2 | (−2) | gal (gal) | 10−2 |
| Frekvencija | −1 | herc () | ciklusa po sekundi | 1 |
| Energija | džul () | erg () | 10−7 | |
| Snaga | vat (W) | () konjska snaga (ks) (PS) |
10−7 745,7 735,5 | |
| Sila | −2 | njutn () | din () sten () kilopond () |
10−5 103 9,80665 |
| Pritisak | paskal () | barija () peza () atmosfera () |
0.1 103 1,01325 × 105 | |
| Električni naboj | kulon (C) | abkulon statkulon ili franklin |
10 3,335641 × 10-10 | |
| Razlika potencijala | volt () | internacionalni volt abvolt statvolt |
1,00034 10−8 2,997925 × 102 | |
| Kapacitet | farad () | abfarad statfarad |
109 1,112650 × 10-12 | |
| Induktanca | henri () | abhenri stathenri |
10−9 8,987552 × 1011 | |
| Električna otpornost | om (Ω) | internacionalni om abom statom |
1,00049 10−9 8,987552 × 1011 | |
| Električna provodljivost | simens () | internacionalni mho (℧) absimens statmho |
0,99951 109 1,112650 × 10-12 | |
| Magnetski fluks | veber () | maksvel () | 10−8 | |
| Gustina magnetnog fluksa | tesla () | gaus () | 10−4 | |
| Jačina magnetnog polja | −1 | () | ersted () | 103⁄4π = 79,57747 |
| Dinamička viskoznost | () | puaz () | 0,1 | |
| Kinematička viskoznost | () | stoks () | 10−4 | |
| Svetlosni fluks | lumen () | stilb () | 104 | |
| Osvetljenje | −2 | luks () | fot () | 104 |
| Radioaktivna aktivnost | −1 | bekerel () | kiri () | 3,70 × 1010 |
| Apsorbovana (radijaciona) doza | L2T−2 | grej (Gy) | rad (rad) | 0.01 |
| Ekvivalentna doza radijacije | sivert | 0,01 | ||
| Katalitička aktivnost | −1 | katal () | enzimska jedinica() | 1/60 |
SI brošura takođe navodi određene ne-SI jedinice koje se široko koriste u SI u pitanjima svakodnevnog života ili jedinice koje su tačno definisane vrednosti u smislu SI jedinica i koje se koriste u posebnim okolnostima da zadovolje potrebe komercijalnih, pravnih ili specijalizovanih naučnih interesa. Ove jedinice uključuju: [8]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
