Yonne

Yonne ( Frëngjisht: [jɔn] ; Shqip: Jona ) është një departament në rajonin Bourgogne-Franche-Comté në Francë . E ka marrë emrin nga lumi Yonne, i cili rrjedh përmes tij. Një nga tetë departamentet përbërëse të rajonit Bourgogne-Franche-Comté, ndodhet në pjesën veriperëndimore të tij, në kufi me Île-de-France . Jona u krijua në 1790 gjatë Revolucionit Francez . Prefektura e saj është Auxerre, me nënprefektura në Avallon dhe Sens . Numri i tij INSEE dhe kodi postar është 89.

Jonë Yonne
Departament
Pallati i peshkopit në Auxerre, i cili pret gjithashtu prefekturën e Jonës
Flamuri Stema
Vendndodhja e Jonës në Francës
Shteti	Francë
Rajoni	Bourgogne-Franche-Comté
Prefektura	Auxerre
Nënprefekturat	Avallon Sens
Sipërfaqja
• Gjithsej	7.427 km2 (2,868 sq mi)
Popullsia  (Janar 2020)
• Gjithsej	334.156
• Vendi	70
• Dendësia	45/km2 (120/sq mi)
Zona kohore	UTC+1 (CET)
• Verës (DST)	UTC+2 (CEST)
Numri i departamentit	89
Qarqet	3
Kantonet	21
Komunat	423
^1 French Land Register data, which exclude estuaries and lakes, ponds and glaciers larger than 1 km2

Jona është departamenti i katërt më i populluar i Bourgogne-Franche-Comté, me një popullsi prej 335,707 banorësh (2019). ^[1] Qyteti i tij më i madh është prefektura e tij Auxerre, me një popullsi prej rreth 35,000 brenda kufijve të qytetit dhe 68,000 në zonën urbane.

Historia

Dëshmia e parë e njerëzve në këtë zonë gjendet në Grottes d'Arcy-sur-Cure, ku janë gjetur piktura që datojnë 28,000 vjet më parë. Gjuetarët paleolitikë të asaj kohe lanë gjithashtu artefakte të shumta stralli. Zona besohet se ka qenë e pushtuar për rreth 200,000 vjet. ^[2] Në vitin 4000 para Krishtit, një valë neolitike mbërriti nga rajoni i lumit Danub në Evropën Lindore. Ata ndërtuan shtëpi të konsiderueshme prej druri dhe futën qeramikë të zbukuruar me karakteristikat e kulturës lineare të qeramikës . Pasuan valë të tjera migrantësh, kultura Chasséen dhe kultura Michelsberg . ^[3]

Gjeografia

Hartë e Jonës

Jona është një departament në Francën qendrore, pjesë e rajonit të Bourgogne-Franche-Comté. Në verilindje shtrihet departamenti Aube, në lindje shtrihet Côte-d'Or, në jug shtrihet Nièvre, në perëndim shtrihet Loiret dhe në veriperëndim, departamenti i Seine-et-Marne . Lumi Yonne rrjedh në drejtim të veriut përmes departamentit. Auxerre, kryeqyteti i departamentit, ndodhet mbi lumin Yonne, dhe lumi Serein i bashkohet kësaj disa kilometra në veri të qytetit. Canal de Bourgogne, i cili lidh Detin Mesdhe me Oqeanin Atlantik, bashkohet me lumin Yonne përmes bravave në Migennes pak më në veri. Qyteti i dytë më i madh është Sens, i vendosur në bashkimin e lumenjve Vanne dhe Yonne. ^[4]

Qytetet kryesore

Komuna më e populluar është Auxerre, prefektura. Që nga viti 2019, ka 6 komuna me më shumë se 5000 banorë: ^[1]

Komuna	Emri në shqip	Popullsia (2019)
Auxerre	Aserë	34,451
Sens	Sens	26688
Joigny	Zhonj	9557
Migennes	Migjen	7258
Avallon	Avalon	6462
Villeneuve-sur-Yonne	Vilare-mbi-Jonë	5165

Demografia

Zhvillimi i popullsisë që nga viti 1801:

Viti Pop. ±% 1801 320,596 —     1806 326,548 +1.9% 1821 332,905 +1.9% 1831 352,487 +5.9% 1841 362,961 +3.0% 1851 381,133 +5.0% 1861 370,305 −2.8% 1872 363,608 −1.8% 1881 357,029 −1.8% 1891 344,688 −3.5% 1901 321,062 −6.9% 1911 303,889 −5.3% 1921 273,118 −10.1% 1931 275,755 +1.0% 1936 271,685 −1.5% 1946 266,014 −2.1% 1954 266,41 +0.1% 1962 269,826 +1.3% 1968 283,376 +5.0% 1975 299,851 +5.8% 1982 311,019 +3.7% 1990 323,096 +3.9% 1999 333,221 +3.1% 2006 340,088 +2.1% 2011 342,463 +0.7% 2016 340,544 −0.6%

Ekonomia

Mbi 50% e banorëve të departamentit merren me veprimtari bujqësore. Jona është një nga departamentet më të varfra dhe më rurale në Francë. Gjatë njëqind viteve deri në vitin 1962, popullsia e saj ra me rreth 100,000 njerëz, ndërsa të gjitha departamentet përreth përjetuan rritje të popullsisë. Jona ishte anashkaluar nga zhvillimi i hekurudhave. Ndërsa industria franceze lulëzoi diku tjetër në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë, të rinjtë u larguan nga departamenti duke kërkuar mundësi më të mira dhe departamenti ngeci në zhvillim ekonomik.^{[nevojitet citimi]}

Kohët e fundit, prirja e popullsisë ka ndryshuar. Gjatë periudhës 1999-2007, ajo u rrit me 8000 njerëz për një total prej 341,418 banorësh. Megjithatë, me një popullsi prej 46 banorësh për kilometër katror, dendësia e Jonës është ende më pak se gjysma e asaj të Francës, e cila ishte 100.5 për të njëjtin vit. ^[5]

Turizmi

• 
  Auxerre dhe lumi Yonne
• 
  Sens mbi lumin Yonne
• 
  Avallon
• 
  Villeneuve-sur-Yonne
• 
  Projekti i ndërtimit mesjetar të Kështjellës Guédelon, foto 2009

1. Populations légales 2019: 89 Yonne, INSEE
2. B. Schmider (1984). CRDP de l'Académie de Dijon (red.). L'Yonne, un département: Le paléolithique supérieur dans l'Yonne. ISBN 2-86621-043-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
3. Claude Mordant (1984). CRDP de l'Académie de Dijon (red.). L'Yonne, un département: Le néolithique dans l'Yonne. ISBN 2-86621-043-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
4. Philips' Modern School Atlas. George Philip and Son, Ltd. 1973. fq. 43. ISBN 0-540-05278-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
5. "Les résultats des recensements de la population". Insee. Marrë më 2015-09-22. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)