Vilajeti i Arkipelagut

Vilajeti i Arkipelagut (turqishtja osmane: ولايت جزائر بحر سفيد, Vilâyet-i Cezair-i Bahr-i Sefid;^[2][3]"Vilajeti i Ishujve të Detit Mesdhe") ishte një ndarje administrative e nivelit të parë (vilajet) i Perandorisë Osmane që ka ekzistuar nga viti 1867 deri më 1912–13, duke përfshirë, në shtrirjen maksimale, ishujt osmanë të Egjeut, Qipron dhe Ngushticën e Dardaneleve.

Vilajeti i Arkipelagut
Vilajeti i Perandorisë Osmane
1867–1913
Flag Coat of arms
Vilajeti i Arkipelagut dhe Vilajeti i Kretës më 1890
Qendra	Kale-i Sultaniye, Hiosi, Rodosi
Sipërfaqja
• 1885[1]	12,850 km2 (4,960 sq mi)
Popullsia
• 1885[1]	325,866
Historia
Historia
• Vilayet Law	1867
• Hequr më	1913
Paraprirë nga Pasuar nga Ejaleti i Arkipelagut Mbretëria e Greqisë Ishujt italianë të Egjeut Qiproja britanike Vilajeti Hüdavendigâr
Sipërfaqja nuk e përfshinë Qipron

Në fillim të shekullit të 20-të, thuhet se kishte një sipërfaqe prej 4,963 miljesh katrorë (12,850 km2), ndërsa rezultatet paraprake të regjistrimit të parë osman të vitit 1885 (botuar në 1908) dhanë popullsinë si 325,866.^[1] Saktësia e shifrave të popullsisë ndryshon nga "i përafërt" në "thjesht hamendësues" në varësi të rajonit nga i cili janë mbledhur.^[1]

Historia

Ajo u krijua në vitin 1867 si pasardhës i "Ejaletit të Arkipelagut" homonim, i cili u krijua më 1533.^[4][5] Deri në vitin 1876/7, kur u transferua në Vilajetin e Stambollit,^[6] sanxhaku (nënkrahina) e Bigës ishte kryeqyteti (pasha-sanjak), me seli të guvernatorit në Kale-i Sultaniye, ndërsa sanxhakët tjerë ishin ata të Rodosit (Rhodes), Midilli (Lesbos), Sakiz (Chios), Limni (Lemnos), dhe Kıbrıs (Qipro).^[4]

Vilajeti i Arkipelagut (1881) Kufijtë dhe përbërja etnike

Qiproja, e cila ishte sunduar si një mutasarrıf i pavarur nën juridiksionin e drejtpërdrejtë të Portës që nga viti 1861, u përfshi në vilajet në prill 1868,^[7] vetëm për t'u bërë një mutasarrıf i veçantë përsëri pas vitit 1870.[8] Në vitin 1878, Qipro ra nën sundimin britanik. Pas ndarjes së Bigës, Rodosi u bë pasha-sanjak, më pas Hiosi më 1880 dhe më pas Rodosi përsëri në vitin 1888.^[8]

Ishujt Dodecanese u pushtuan nga Italia gjatë Luftës Italo-Turke të 1911–12, dhe ishujt e mbetur të Egjeut lindor u pushtuan nga Greqia gjatë Luftës së Parë Ballkanike (1912–13), duke çuar në shpërbërjen e vilajetit. Nga ishujt e Egjeut, Imbros dhe Tenedos mbetën përfundimisht nën sundimin turk sipas Traktatit të Lozanës (1923), ndërsa Dodekanezi i kaloi Greqisë pas Luftës së Dytë Botërore.

Ndarjet administrative

1. Sanxhaku i Bigës (pasha-sanjak)
2. Sanxhaku i Rodosit
3. Sanxhaku i Midilli
4. Sanxhaku i Sakiz
5. Sanxhaku i Lemnos
6. Sanxhaku i Qipros

Referime

1. Asia by A. H. Keane, page 459
2. Salname-yi Vilâyet-i Cezair-i Bahr-i Sefid ("Yearbook of the Vilayet of Cezair-i Bahr-i Sefid"), Cezair-i Bahr-i Sefid vilâyet matbaası, Rodos [Greece], 1293 [1876]. in the website of Hathi Trust Digital Library.
3. سالنامئ ولايت جزائر بحر سفيد
4. Beckingham, C.F. (1991). "D̲j̲azāʾir-i Baḥr-i Safīd". The Encyclopedia of Islam, New Edition, Volume II: C–G (në anglisht). Leiden and New York: BRILL. fq. 521–522. ISBN 90-04-07026-5.
5. Birken, Andreas (1976). Die Provinzen des Osmanischen Reiches. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients (në gjermanisht). Vëll. 13. Reichert. fq. 101. ISBN 9783920153568.
6. Birken, Andreas (1976). Die Provinzen des Osmanischen Reiches. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients (në gjermanisht). Vëll. 13. Reichert. fq. 103, 113. ISBN 9783920153568.
7. George Hill (2010-09-23). A History of Cyprus (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 239. ISBN 978-1-108-02065-7. Marrë më 2013-05-28.
8. Birken, Andreas (1976). Die Provinzen des Osmanischen Reiches. Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients (në gjermanisht). Vëll. 13. Reichert. fq. 107. ISBN 9783920153568.