konflikti i vazhdueshëm ushtarak në Evropën Lindore që nga viti 2022 From Wikipedia, the free encyclopedia
Më 24 shkurt 2022, Rusia filloi një pushtim në shkallë të gjerë të Ukrainës, fqinjit të saj në jugperëndim, duke shënuar një përshkallëzim të madh të luftës ruso-ukrainase në vazhdim që filloi në vitin 2014. Pushtimi u parapri nga një ngritje e zgjatur ushtarake ruse dhe kriza që filloi në fillim të vitit 2021, gjatë së cilës presidenti rus Vladimir Putin kritikoi zgjerimin e NATO-s pas vitit 1997 si një kërcënim sigurie, kërkoi që Ukraina të ndalohej ligjërisht të bashkohej me aleancën ushtarake dhe të përkrahte pikëpamjet irredentiste.[3] Ditë përpara pushtimit, Rusia njohu zyrtarisht dy shtete të vetëshpallura brenda kufijve të Ukrainës: Republikën Popullore të Donetskut dhe Republikën Popullore të Luhanskut. Më 21 shkurt, Forcat e Armatosura Ruse hynë në rajonin e Donbasit në Ukrainën lindore. Më 22 shkurt, Këshilli i Federatës Ruse autorizoi njëzëri Putinin të përdorte forcën ushtarake jashtë Rusisë.
| Pushtimi rus i Ukrainës në 2022 | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pjesë e Luftës Ruso-Ukrainase | |||||||||
 Situata ushtarake që nga 18 nëntor 2024 E kontrolluar nga Ukraina E kontrolluar nga Rusia | |||||||||
| |||||||||
| Palët pjesëmarrëse | |||||||||
|
 Ukraina | ||||||||
| Komandantët dhe udhëheqësit | |||||||||
| Fuqia ushtarake | |||||||||
 Rusia: ~175,000–190,000 Donecku: ~20,000 Luhansku ~14,000 |
Ukraina: 196,600 (forcat e armatosura) 102,000 (paraushtarake) | ||||||||
| Viktimat dhe humbjet | |||||||||
| Raportet ndryshojnë shumë. | |||||||||
 | Ky ofensivë aktuale ushtarake dokumenton një ngjarje të tanishme. Informacioni mund të ndryshojë me shpesh sipas zhvillimit të ngjarjes, dhe raportet fillestare të lajmeve mund jenë jo të besueshme. Përditësimi i fundit për këtë ofensivë aktuale ushtarake mund të mos reflektojë informacionin më të fundit. (shkurt 2022) |
Rreth orës 05:00 EET (UTC+2) më 24 shkurt, Putin njoftoi një "operacion special ushtarak" në Ukrainën lindore; minuta më vonë, sulmet me raketa filluan në vende në të gjithë Ukrainën, duke përfshirë kryeqytetin, Kiev. Shërbimi Kufitar i Ukrainës deklaroi se pikat e saj kufitare me Rusinë dhe Bjellorusinë u sulmuan.[4][5] Dy orë më vonë, forcat tokësore ruse hynë në vend. Presidenti ukrainas Volodimir Zelenski u përgjigj duke miratuar ligjin ushtarak, duke ndërprerë marrëdhëniet diplomatike me Rusinë dhe duke shpallur mobilizim të përgjithshëm. Pushtimi mori një dënim të gjerë ndërkombëtar, duke përfshirë vendosjen e sanksioneve ndaj Rusisë, ndërsa protestat kundër luftës në Rusi u pritën me arrestime masive.[6][7]
Trupat ruse u tërhoqën nga fronti verior deri në prill 2022, pasi u përballën me sfida logjistike dhe rezistencë të ashpër ukrainase. Në frontet jugore dhe juglindore, Rusia pushtoi Khersonin në mars dhe Mariupolin në maj pas një rrethimi shkatërrues . Rusia nisi një ofensivë të përtërirë në Donbas dhe vazhdoi të bombardojë objektiva ushtarake dhe civile larg vijës së frontit, duke përfshirë rrjetin energjitik gjatë dimrit. Në fund të vitit 2022, Ukraina nisi kundërsulme të suksesshme në jug dhe lindje . Menjëherë pas kësaj, Rusia njoftoi aneksimin e paligjshëm të katër rajoneve pjesërisht të pushtuara. Në nëntor, Ukraina rimori pjesë të Kherson Oblast, duke përfshirë vetë qytetin e Kherson. Në qershor 2023, Ukraina nisi një tjetër kundërofensivë në juglindje.
Pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, Ukraina dhe Rusia vazhduan të mbanin lidhje të ngushta. Në vitin 1994, Ukraina ra dakord të braktiste arsenalin e saj bërthamor dhe nënshkroi Memorandumin e Budapestit mbi Garancitë e Sigurisë me kusht që Rusia, Mbretëria e Bashkuar (MB) dhe Shtetet e Bashkuara (SHBA) të jepnin garanci kundër kërcënimeve ose përdorimit të forcës kundër territorit, integritetin apo pavarësinë politike të Ukrainës. Pesë vjet më vonë, Rusia ishte një nga nënshkruesit e Kartës për Sigurinë Evropiane, e cila "ripohoi të drejtën e natyrshme të çdo shteti pjesëmarrës për të qenë i lirë të zgjedhë ose të ndryshojë marrëveshjet e tij të sigurisë, duke përfshirë traktatet e aleancës, ndërsa ato zhvillohen".
Në vitin 2004, Viktor Janukoviç, atëherë kryeministër, u shpall fitues i zgjedhjeve presidenciale, të cilat ishin manipuluar kryesisht sipas një vendimi të Gjykatës Supreme të Ukrainës.[8] Rezultatet shkaktuan një protestë publike në mbështetje të kandidatit të opozitës, Viktor Jushçenko, i cili sfidoi rezultatin. Gjatë muajve të trazuar të revolucionit, kandidati Jushçenko u sëmur rëndë dhe shpejt u zbulua nga grupe të shumta mjekësh të pavarur se ishte helmuar nga dioksina TCDD.[9][10] Jushçenko dyshonte fuqishëm për përfshirjen ruse në helmimin e tij. E gjithë kjo përfundimisht rezultoi në Revolucionin paqësor Portokalli, duke sjellë në pushtet Jushçenkon dhe Julia Timoshenkon, ndërkohë që hodhi Janukoviçin në opozitë.[11]
Në vitin 2008, presidenti rus Vladimir Putin foli kundër anëtarësimit të mundshëm të Ukrainës në NATO.[12][13] Në vitin 2009, analisti rumun Iulian Chifu dhe bashkëautorët e tij menduan se në lidhje me Ukrainën, Rusia ka ndjekur një version të përditësuar të Doktrinës Brezhnev, një politikë e Luftës së Ftohtë të ndërhyrjes sovjetike në vendet e sferës së ndikimit sovjetik gjatë fundit të viteve 1980. dhe fillimi i viteve 1990.[14]
Trupat ruse hynë në Krime në 2014 me pretekstin për të mbrojtur popullsinë rusishtfolëse nga ato që i quante grupe neo-naziste, që nuk ishin gjë tjetër veçse protestues kundër ish-presidentit pro-Moskës Viktor Janukoviç.[15]
Tetë vite pas aneksimit të Krimesë, Rusia nisi luftën më 24 Shkurt 2022 për të pushtuar edhe 4 rajone të tjera në Ukrainë.[15]
Në orën 5:55 të mëngjesit të 24 shkurtit, 2022 Presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, urdhëroi një “operacion ushtarak” në Ukrainë. Disa minuta më vonë pasuan sulmet e para në territorin ukrainas. Banorët e Ukrainës u gjendën të papëgatitur duke kërkuar strehim nëpër stacionet nëntokësore hekurudhore, nga frika e bombardimeve. [16]
Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, shpalli gjendje lufte në vend.[16]
Putin duket se ka nënvlerësuar NATO-n dhe Bashkimin Evropian. Ndonëse pritej padyshim një farë reagimi, ai ndoshta nuk e parashikoi përgjigjen e shpejtë, të vendosur dhe të unifikuar të Perëndimit në mbështetje të Ukrainës. Përtej pritjes së një pjese të madhe të rreth 3.5 milionë ukrainasve që u detyruan të largohen nga atdheu i tyre që nga fillimi i pushtimit, vendet perëndimore i kanë dërguar Ukrainës miliarda dollarë armë dhe materiale të tjera. Dhe ata kanë vendosur sanksione të rrepta dhe intensifikuese financiare dhe ekonomike ndaj Rusisë, Putinit dhe mbështetësve të tij.[17]
Më 2 mars 2022, një shumicë dërrmuese e Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, apo 141 vende, votuan për të mbështetur të drejtat sovrane të Ukrainës, duke denoncuar veprimet e Rusisë si një shkelje të qartë të Kartës së OKB-së dhe ligjit ndërkombëtar. Vetëm katër vende votuan pro Rusisë dhe 35 të tjerët abstenuan. Kjo shfaqje historike e konsensusit global tregon se sa shumë udhëheqësit e Rusisë e kanë izoluar vendin e tyre. [18]
Përpos sanksioneve, BE ofroi strehim të sigurtë për Ukrainasit në territorin e saj. Menjëherë pas nisjes së agresionit rus, BE-ja aktivizoi për herë të parë në mars të vitit 2022 direktivën për mbrojtjen e përkohshme. Në kuadër të kësaj, ukrainasit mund të marrin leje qëndrimi, të përfitojnë nga shërbimet arsimore dhe shëndetësore dhe të gjejnë e të punojnë në vendet e BE-së. Në vitin 2024, direktiva u zgjat për deri në vitin 2026. Deri në Qershor 2024 rreth 4.2 milionë ukrainas përfitojnë nga mbrojtja e përkohshme në vendet e BE-së.[19]
Më 25 Qershor 2024, BE nisi bisedimet e anëtarësimit me Ukrainën, duke e shndërruar procesin e zgjerimit në një investim strategjik në sigurinë e paqes, stabilitetit dhe prosperitetit. Gjithashtu BE-ja riforcoi përkushtimin e saj për të mbështetur Ukrainën në mbrojtje të integritetit të saj territorial për aq kohë sa duhet.[20]
Shqipëria ishte ndër vendet e botës perëndimore që u radhit në krah të popullit ukrainas pas nisjes së luftës, duke dënuar agresionin rus dhe duke u bashkuar menjëherë me sanksionet e vendosura nga BE dhe SHBA. Tre ditë pas nisjes së luftimeve, Tirana zyrtare vendosi sanksionet e para ndaj Moskës.
U vendos të ndalohet shfrytëzimi i hapësirës ajrore shqiptare nga operatorët ajrorë rusë, duke vijuar me masa të tjera kufizuese në financa, energji dhe teknologji.[21]
Jo vetëm vendimet nga ekzekutivi por mbështetja politike shqiptare pro Ukrainës u materializua edhe me miratimin nga Kuvendi të një rezolute më 7 mars të 2022-shit. Rezoluta e cila u votua me 123 vota pro, dënoi agresionin rus si një shkelje të rëndë të sovranitetit dhe tërësisë territoriale të Ukrainës, e si një akt që dhunon rendin ndërkombëtar. Sipas rezolutës që u miratua me 123 vota pro të deputetëve, Kuvendi i Shqipërisë dënon me forcë agresionin ushtarak rus ndaj Ukrainës, duke vlerësuar se “aktet kundër civilëve të pafajshëm janë krime lufte dhe se shkaktarët e këtij agresioni duhet të përballen me Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë”.[22]
Sulmet dhe bombardimet thuajse në të gjithë territorin ukrainas, deri në Kiev, shkaktuan një eksod largimesh të qytetarëve, ndërsa Shqipëria menjëherë tregoi gatishmërinë strehonte refugjatët e parë që kërkonin t’i shpëtonin luftës. Më 13 mars, në Laknas të Tiranës do të strehohej familja e parë nga Ukraina, për ta çuar numrin e tyre deri në dhjetor të 2022-shit, sipas të dhënave të Organizatës Ndërkombëtare për Migracionin, në 32 mijë ukrainas që hynë në Shqipëri.[21]
Me 28 Shkurt 2024 në Tiranë u organizua samiti Ukrainë - Evropa Juglindore, me Shqipërinë dhe Ukrainën si bashkëorganizatorë. Samiti shërbeu një "takim solidariteti e angazhimi të mëtejshëm të demokracive kundër agresionit rus" në Ukrainë. Në kuadër të samitit u nënshkrua dhe Traktati i Miqësisë dhe Bashkëpunimit mes Republikës së Shqipërisë dhe Ukrainës.[23]
Menjëherë pas nisjes së pushtimit, Shtetet e Bashkuara dënuan sulmin dhe vendosë sanksione ndaj regjimit dhe kompanive ruse. Asetet dhe pronat e oligarkëve rus, rrethit të ngushtë të Putinit dhe familjarëve të tyre u konfiskuan, dhe njëkohësisht individët e sanksionuar u përjashtuan nga sistemi financiar amerikan.[24]
Më 24 gusht 2022, Presidenti i SHBA Joe Biden njoftoi 3 miliardë dollarë ndihmë për kërkesat afatgjata nga Ukraina, kjo ishte paketa më e madhe e ndihmës që nga fillimi i pushtimit rus. Paratë u lëshuan nga një burim financimi i Kongresit për të lejuar qeverinë amerikane të prokurojë armë nga industria, duke përfshirë njësitë e mbrojtjes ajrore NASAMS, dronët Puma dhe raketat kundër-drone Vampire.[25]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
