Remove ads
Kryeministri i Suedisë (Suedisht: statsminister fjalë për fjalë "Ministri i Shtetit") është shefi i qeverisë në Suedi. Para krijimit të zyrës së një kryeministri në vitin 1876, Suedia nuk kishte një shef qeverie të ndarë nga kreu i saj i shtetit, përkatësisht mbretin, në të cilin ishte veshur autoriteti ekzekutiv.
| Kryeministri i Suedisë
Sveriges statsminister | |
|---|---|
 | |
 | |
.jpg) Ulf Kristersson që nga 18 tetor 2022 | |
| Stili | Asnjë mirësjellje ose stil i përshkruar Shkëlqësia e Tij / Saj nuk u përdor deri në vitet 1970 në Suedi; por ende përdoret në shkrimet diplomatike[1] |
| Anëtar/e i | Qeverisë Këshillit Evropian |
| Raporton tek | Riksdag |
| Vendbanimi | Shtëpia Sager Harpsund |
| Selia | Rosenbad, Stokholm, Suedi |
| Nominues | Kryetari i Riksdag pas konsulltimeve me kryetarët e partisë në Riksdag |
| Emërues | Kryetari i Riksdag pas një votimi në Riksdag |
| Kohëzgjatja e detyrës | Pa kufi shërben për sa kohë që kryetari i qeverisë ka mbështetjen e shumicës në Riksdag |
| Instrumenti konstitues | Instrumenti i Qeverisë 1974 |
| Mbajtësi inaugurues | Louis Gerhard De Geer |
| Themelimi | 20 mars 1876 |
| Zëvendës | Zëvendës i Kryeministrit |
| Pagesa | vjetor: 2,112,000 SEK[2] (1 korrik 2019 – 30 qershor 2020) |
| Faqja zyrtare | Prime Minister's Office |
Ndryshe nga shumica e kryeministrave në sistemet parlamentare, Kryeministri është de jure dhe de facto shef ekzekutiv. Kjo për shkak se Instrumenti i Qeverisë shprehimisht i jep pushtetin ekzekutiv qeverisë, udhëheqës i të cilit është kryeministri.
Remove ads
Para vitit 1876, kur u krijua zyra e një kryeministri të vetëm, Suedia nuk kishte një shef qeverie të ndarë nga Mbreti. Historikisht, anëtari më i vjetër i Këshillit të Privatësisë (gjatë sundimit absolut ky ishte Lordi i Kancelarit të Lartë) kishte disa ngjashmëri me zyrën e një shefi të qeverisë. Kjo ishte më e dukshme gjatë të ashtuquajturës Epoka e Lirisë nga viti 1718 deri më 1772, kur fuqitë e monarkut u zvogëluan shumë dhe presidenti i Këshillit të Privatësisë u bë figura më e fuqishme politike në Suedi.
Me miratimin e Instrumentit të ri të Qeverisë të vitit 1809, u krijuan dy zyrat e kryeministrit; Kryeminsitri i Drejtësisë (suedisht: justitiestatsminister) dhe Kryeministri për Punët e Jashtme (suedisht: utrikesstatsminister), megjithëse rolet e tyre nuk ishin më shumë se vetëm kokat e ministritë e tyre përkatëse. Kur zyra e kryeministrit u krijua në vitin 1876, Kryeministrat për Drejtësi dhe Punë të Jashtme u ulën më pas në Ministrin e Drejtësisë dhe Ministrin e Punëve të Jashtme. Ndryshe nga Ministri i Drejtësisë, Ministri i Punëve të Jashtme megjithatë vazhdoi të cilësohej si "Shkëlqesi", një nder i ndarë vetëm me Kryeministrin.[3][4] Nga viti 1917, parimet parlamentare u vendosën përfundimisht në Suedi dhe monarku pushoi së ushtruari autoritetin e tyre kushtetues për të emëruar Kryeministrin dhe Këshilltarët e Shtetit (ministrat e kabinetit) sipas gjykimit të tyre. Nga ajo kohë e tutje, kryeministri varej nga mbështetja e një mazhorance në Riksdag. Me kalimin e kohës, kryeministri erdhi të ushtrojë de facto prerogativat mbretërore. Sidoqoftë, termi suedez i përdorur për qeverinë gjatë kësaj periudhe, ishte ende Kungl. Maj: t, një shkurtim i Kunglig Majestät (shqip: Madhëria Mbretërore).
Deri në vitin 1974, autoriteti ekzekutiv në Suedi ishte ushtruar përmes Mbretit në Këshill. Reforma kushtetuese siguroi një Instrument të ri të Qeverisë i cili de jure themeloi sistemin parlamentar dhe krijoi një qeveri kabineti me kompetenca kushtetuese që nuk rrjedhin nga kurora.
Remove ads
Kryeministri i Suedisë emërohet nga Kryetari i Riksdag dhe zgjidhet përmes parlamentarizmit negativ. Në praktikë, kjo do të thotë që i nominuari për kryeministër konfirmohet nëse më pak se 175 deputetë votojnë 'jo', pavarësisht nga numri i votave 'pro' ose abstenimet.
Kurdoherë që një kryeministër jep dorëheqjen, vdes ose detyrohet të largohet nga detyra nga Riksdag, Kryetari i Riksdag i kërkon kryeministrit (ose zëvendësit të tyre) të mbajë qeverinë si një qeveri të përkohshme derisa të zgjidhet një pasardhës. Kryetari më pas mban konsultime me udhëheqësit e partisë dhe emëron një kryeministër të caktuar, i cili paraqitet për miratim në Riksdag. Nëse kryeministri i caktuar miratohet, kryeministri zgjedh se cilët dhe sa ministra do të përfshihen në qeveri.
Me përjashtim të kryeministrit, ministrat e kabinetit (suedisht: statsråd) nuk kanë nevojë për miratimin e Riksdag, por ata mund të detyrohen të heqin dorë nga një votëbesim. Nëse kryeministri detyrohet nga një votëbesim të japë dorëheqjen, i gjithë kabineti bie dhe fillon procesi i zgjedhjes së një kryeministri të ri. Kryeministri mund të shpërndajë Riksdag, edhe pasi të ketë marrë një votë mosbesimi, përveç gjatë tre muajve të parë pas zgjedhjeve.
Instrumenti i Qeverisë kërkon që kryeministri të caktojë një anëtar të kabinetit si Zëvendës Kryeministër, për të kryer detyrat e kryeministrit nëse kryeministri nuk mundet. Sidoqoftë, nëse një Zëvendës Kryeministër mungon ose nuk është emëruar, ministri i lartë në kabinet bëhet kryetari i përkohshëm i qeverisë. Nëse më shumë se një ministër ka një mandat të barabartë, i madhi merr pozitën.
Kushtetutisht, pozicioni i kryeministrit është më i fortë se ai i homologëve të tij në Danimarkë dhe Norvegji. Që nga viti 1975, kryeministri ka qenë de jure dhe de facto shef ekzekutiv, me kompetenca dhe detyra të renditura posaçërisht në Instrumentin e Qeverisë. Në dy monarkitë fqinje skandinave, monarku është kryeshefi nominal ekzekutiv, por është i detyruar nga konventa të veprojë sipas këshillës së ministrave. Sidoqoftë, i ashtuquajturi Kompromisi Torekov i arritur në vitin 1971 nga partitë kryesore politike, i kodifikuar me Instrumentin e Qeverisë që hyri në fuqi në vitin 1975, hoqi monarkun suedez madje edhe një rol nominal në punët qeveritare, duke kodifikuar kështu praktikat aktuale që ishin në vend që nga themelimi përfundimtar i qeverisë parlamentare në vitin 1917.
Remove ads
- Artikulli kryesor: Lista e kryeministrave të Suedisë
Ish-kryeministrat që janë ende gjallë
- Ish-kryeministrat që janë ende gjallë
Ndërtesa Rosenbad ka funksionuar si Zyra e Kryeministrit (Statsrådsberedningen) që nga viti 1981.
Pallati Sager ështëë rezidenca zyrtare e Kryeministrit.
Harpsund Manor është përdorur si rezidenca e Kryeministrit që nga viti 1953.
Kanslihuset ishte vendi ku ndodhej Zyra e Kryeministrit para vitit 1981. Në ditët e sotme ajo strehon zyra të Riksdag.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads