Kinemaja klasike e Hollivudit është një term i përdorur në kritikën e filmit për të përshkruar një stil narrativ dhe vizual të krijimit të filmit, i cili u zhvillua për herë të parë në vitet 1910-1920 gjatë viteve të fundit të epokës së filmit pa zë. Më pas u bë karakteristikë e kinemasë amerikane gjatë Epokës së Artë të Hollivudit, afërsisht nga viti 1927 (me ardhjen e filmit me zë) deri në vitin 1969.[4] Ai përfundimisht u bë stili më i fuqishëm dhe më i përhapur i krijimit të filmave në mbarë botën.[5]
Fakte të shpejta Koha, Vendi ...
Kinemaja klasike e Hollivudit |
Koha | 1910s–1960s |
---|
Vendi | Shtetet e Bashkuara |
---|
Ndikimet |
|
---|
Ndikuar nga |
|
---|
Mbylle
Terma të ngjashëm ose të lidhur përfshijnë narrativa klasike e Hollivudit, Epoka e Artë të Hollivudit, Hollivudi i Vjetër dhe vazhdimësia klasike.[6] Periudha quhet edhe epoka e studios, e cila mund të përfshijë edhe filma të epokës së vonë të heshtur.[4]
1910-1927: Epoka e heshtur dhe shfaqja e stilit klasik
Për shekuj, standardi i vetëm pamor i artit tregimtar tregimtar ishte teatri. Që nga filmat e parë narrativë në mesin e fundit të viteve 1890, kineastët janë përpjekur të kapin fuqinë e teatrit të drejtpërdrejtë në ekranin e kinemasë. Shumica e këtyre kineastëve filluan si regjisorë në skenën e fundit të shekullit të 19-të, dhe po ashtu, shumica e aktorëve të filmit kishin rrënjë në vaudeville (p.sh. Vëllezërit Marx[7]) ose melodrama teatrale. Vizualisht, filmat narrativë të hershëm ishin përshtatur pak nga skena, dhe rrëfimet e tyre ishin përshtatur shumë pak nga vaudeville dhe melodrama. Përpara stilit vizual i cili do të bëhej i njohur si "vazhdimësia klasike", skenat u filmuan në pamje të plotë dhe përdoreshin skena të koreografisë me kujdes për të portretizuar marrëdhëniet e komplotit dhe personazheve. Teknika e redaktimit ishte jashtëzakonisht e kufizuar dhe kryesisht përbënte në pamje nga afër të shkrimit mbi objekte për lexueshmërinë e tyre.
Megjithëse i mungon realiteti i qenësishëm i skenës, filmi (ndryshe nga skena) ofron lirinë për të manipuluar kohën dhe hapësirën e dukshme, dhe kështu të krijojë iluzionin e realizmit – që është lineariteti kohor dhe vazhdimësia hapësinore. Nga fillimi i viteve 1910, kur Brezi i Humbur po arrinte moshën, bërja e filmave kishte filluar të përmbushte potencialin e saj artistik. Në Suedi dhe Danimarkë, kjo periudhë do të njihet më vonë si "Epoka e Artë" e filmit; në Amerikë, ky ndryshim artistik i atribuohet kineastëve si D. W. Griffith që më në fund thyen kontrollin e Edison Trust për të bërë filma të pavarur nga monopoli i prodhimit. Filmat në mbarë botën filluan të përvetësojnë dukshëm elemente vizuale dhe narrative që do të gjendeshin në kinemanë klasike të Hollivudit. 1913 ishte një vit veçanërisht i frytshëm për mediumin, pasi regjisorë pionierë nga disa vende prodhuan filma si The Mothering Heart (D. W. Griffith), Ingeborg Holm (Victor Sjöström), dhe L'enfant de Paris (Léonce Perret) që vendosin standarde të reja për filmi si një formë tregimi. Ishte gjithashtu viti kur Yevgeni Bauer (artisti i parë i vërtetë i filmit, sipas Georges Sadoul[8]) filloi karrierën e tij të shkurtër, por pjellore..[9]
Në botë në përgjithësi dhe në Amerikë në veçanti, ndikimi i Griffith në krijimin e filmave ishte i pakrahasueshëm. Po aq ndikues ishin aktorët e tij në përshtatjen e interpretimeve të tyre me mediumin e ri. Lillian Gish, ylli i The Mothering Heart, shquhet veçanërisht për ndikimin e saj në teknikat e performancës në ekran. Epika e Griffith e vitit 1915, The Birth of a Nation, ishte novator për filmin si një mjet tregimi – një kryevepër e rrëfimit letrar me teknika të shumta vizuale novatore.[10] Filmi inicioi aq shumë përparime në kinemanë amerikane, saqë u la i vjetëruar brenda pak vitesh.[11] Megjithëse viti 1913 ishte një pikë referimi globale për realizimin e filmave, viti 1917 ishte kryesisht amerikan; epoka e "kinemasë klasike të Hollivudit" dallohet nga një stil narrativ dhe vizual i cili filloi të dominojë mediumin filmik në Amerikë nga viti 1917.[12]
1927–1969: Epoka e zërit dhe Epoka e Artë e Hollivudit
Stili narrativ dhe vizual i stilit klasik të Hollivudit u zhvillua më tej pas kalimit në prodhimin e filmave me zë. Ndryshimet kryesore në filmin amerikan erdhën nga vetë industria e filmit, me lartësinë e sistemit të studios. Kjo mënyrë prodhimi, me sistemin e saj të yjeve në fuqi të promovuar nga disa studio kryesore,[13] i kishte paraprirë zërit për disa vite. Nga mesi i vitit 1920, shumica e regjisorëve dhe aktorëve të shquar amerikanë, të cilët kishin punuar të pavarur që nga fillimi i viteve 1910, duhej të bëheshin pjesë e sistemit të ri të studiove për të vazhduar punën.
Vetë fillimi i epokës së zërit është përcaktuar në mënyrë të paqartë. Për disa, ajo filloi me The Jazz Singer, e cila u publikua më 1927, kur Interbellum Generationers u rritën dhe rritën fitimet në arkë për filmat ndërsa zëri u fut në filmat artistikë.[14] Për të tjerët, epoka filloi në vitin 1929, kur epoka pa zë kishte përfunduar përfundimisht.[15]
Shumë vepra të shkëlqyera të kinemasë që dolën nga kjo periudhë ishin të filmave me regjim të lartë. Një arsye pse kjo ishte e mundur është se, meqenëse u bënë kaq shumë filma, jo të gjithë duhej të ishin një hit i madh. Një studio mund të luajë kumar për një funksion me buxhet të mesëm me një skenar të mirë dhe aktorë relativisht të panjohur. Ky ishte rasti me Citizen Kane (1941), me regji të Orson Welles dhe konsiderohet si një nga filmat më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Regjisorë të tjerë me vullnet të fortë, si Howard Hawks, Alfred Hitchcock dhe Frank Capra, luftuan me studiot për të arritur vizionet e tyre artistike. Apogjeu i sistemit të studios mund të ketë qenë viti 1939, ku u publikuan klasikë të tillë si The Wizard of Oz; Gone with the Wind; The Hunchback of Notre Dame; Stagecoach; Mr. Smith Goes to Washington; Destry Rides Again; Young Mr. Lincoln; Wuthering Heights; Only Angels Have Wings; Ninotchka; Beau Geste; Babes in Arms; Gunga Din; The Women; Goodbye, Mr. Chips; dhe The Roaring Twenties.[16]
Emrat me shkronja të zeza u njohën në listën e Institutit Amerikan të Filmit duke renditur 25 legjendat më të mëdha të ekranit në historinë e filmit amerikan, meshkuj dhe 25 femra. Yjet kryesorë të gjinive të tyre përkatëse janë Humphrey Bogart dhe Katharine Hepburn, të cilat luajtën së bashku në filmin klasik aventuresk të vitit 1951, The African Queen. Që nga viti 2023, Sophia Loren (88) është ylli i vetëm i gjallë e rradhitur në top 50 legjendat më të mëdha të ekranit.
Më poshtë është një listë kronologjike e filmave të shquar amerikanë dhe një numër i përzgjedhur i filmave ndërkombëtarë që janë realizuar gjatë Epokës së Artë të Hollivudit.[17]
Epoka pa zë
- The Mothering Heart (film short, 1913)
- The Birth of a Nation (1915)
- Intolerance (1916)
- Rebecca of Sunnybrook Farm (1917)
- The Immigrant (1917)
- The Poor Little Rich Girl (1917)
- Wild and Woolly (1917)
- Broken Blossoms (1919)
- Pollyanna (1920)
- The Last of the Mohicans (1920)
- Within Our Gates (1920)
- Way Down East (1920)
- Orphans of the Storm (1921)
- The Four Horsemen of the Apocalypse (1921)
- The Kid (1921)
- A Woman of Paris (1923)
- The Covered Wagon (1923)
- The Hunchback of Notre Dame (1923)
- Safety Last! (1923)
- Greed (1924)
- Sherlock Jr. (1924)
- The Thief of Bagdad (1924)
- Ben-Hur: A Tale of the Christ (1925)
- The Big Parade (1925)
- The Gold Rush (1925)
- Little Annie Rooney (1925)
- The Phantom of the Opera (1925)
- Flesh and the Devil (1926)
- Sparrows (1926)
- The Black Pirate (1926)
- The Canadian (1926)
- The General (1926)
- 7th Heaven (1927)
- It (1927)
- The Unknown (1927)
- Wings (1927)
- The Circus (1928)
- The Wind (1928)
- City Lights (1931)
- Tabu (1931)
- Legong: Dance of the Virgins (1935)
- Modern Times (1936)
Filma të përzgjedhur ndërkombëtarë të realizuar gjatë Epokës së Artë
- The Cabinet of Dr. Caligari (1920, Germany)
- Nosferatu (1922, Germany)
- Häxan (1922, Sweden/Denmark)
- Die Nibelungen (1924, Germany)
- Battleship Potemkin (1925, U.S.S.R.)
- The Adventures of Prince Achmed (1926, Germany)
- Metropolis (1927, Germany)
- Napoléon (1927, France)
- The Passion of Joan of Arc (1928, France)
- Un Chien Andalou (1929, France/Spain)
- Pandora's Box (1929, Germany)
- L'Age d'Or (1930, France)
- Limite (1931, Brazil)
- M (1931, Germany)
- Vampyr (1932, Germany/France)
- Les Misérables (1934, France)
- Two Monks (1934, Mexico)
- L'Atalante (1934, France)
- The 39 Steps (1935, U.K.)
- Let's Go with Pancho Villa (1936, Mexico)
- Grand Illusion (1937, France)
- Terang Boelan (1937, Indonesia)
- The Rules of the Game (1939, France)
- The Story of the Last Chrysanthemums (1939, Japan)
- Forty Thousand Horsemen (1940, Australia)
- You're Missing the Point (1940, Mexico)
- María Candelaria (1943, Mexico)
- Day of Wrath (1943, Denmark)
- Ivan the Terrible (1944–1958, U.S.S.R.)
- Rome, Open City (1945, Italy)
- Brief Encounter (1945, U.K.)
- Children of Paradise (1945, France)
- Paisan (1946, Italy)
- A Matter of Life and Death (1946, U.K.)
- Enamorada (1946, Mexico)
- Shoeshine (1946, Italy)
- The Overlanders (1946, Australia/U.K.)
- Beauty and the Beast (1946, France)
- Neecha Nagar (1946, India)
- The Pearl (1947, Mexico)
- Quai des Orfèvres (1947, France)
- Black Narcissus (1947, U.K.)
- Bicycle Thieves (1948, Italy)
- Hamlet (1948, U.K.)
- Drunken Angel (1948, Japan)
- The Red Shoes (1948, U.K.)
- Spring in a Small Town (1948, China)
- Late Spring (1949, Japan)
- Begone Dull Care (1949, Canada)
- Stray Dog (1949, Japan)
- Kind Hearts and Coronets (1949, U.K.)
- Stromboli (1950, Italy)
- Rashomon (1950, Japan)
- Orpheus (1950, France)
- Los Olvidados (1950, Mexico)
- Genghis Khan (1950, Philippines)
- Víctimas del Pecado (1951, Mexico)
- Miracle in Milan (1951, Italy)
- Umberto D. (1952, Italy)
- Neighbours (1952, Canada)
- Mexican Bus Ride (1952, Mexico)
- Ikiru (1952, Japan)
- Él (1953, Mexico)
- Ugetsu (1953, Japan)
- The Wages of Fear (1953, France)
- Tokyo Story (1953, Japan)
- Sansho the Bailiff (1954, Japan)
- Robinson Crusoe (1954, Mexico)
- Godzilla (1954, Japan)
- Seven Samurai (1954, Japan)
- The Crucified Lovers (1954, Japan)
- Journey to Italy (1954, Italy)
- La Strada (1954, Italy)
- The Criminal Life of Archibaldo de la Cruz (1955, Mexico)
- Ordet (1955, Denmark)
- A Generation (1955, Poland)
- Journey to the Beginning of Time (1955, Czechoslovakia)
- Les Diaboliques (1955, France)
- The Apu Trilogy (1955–1959, India)
- Bob le flambeur (1956, France)
- A Man Escaped (1956, France)
- The Burmese Harp (1956, Japan)
- Floating Clouds (1955, Japan)
- Kanał (1956, Poland)
- Hang Tuah (1956, Malaysia/Singapore)
- Pyaasa (1957, India)
- The Seventh Seal (1957, Sweden)
- Wild Strawberries (1957, Sweden)
- The Cranes Are Flying (1957, U.S.S.R.)
- A King in New York (1957, U.K.)
- Mayabazaar (1957, India)
- Mother India (1957, India)
- The Snow Queen (1957, U.S.S.R.)
- Nights of Cabiria (1957, Italy)
- Cairo Station (1958, Egypt)
- Thunder Among the Leaves (1958, Argentina)
- Mon Oncle (1958, France)
- Jalsaghar (1958, India)
- Ashes and Diamonds (1958, Poland)
- Madhumati (1958, India)
- Invention for Destruction (1958, Czechoslovakia)
- The Day Shall Dawn (1959, Pakistan)
- Hiroshima mon amour (1959, France)
- The 400 Blows (1959, France)
- Black Orpheus (1959, Brazil/France)
- Room at the Top (1959, U.K.)
- Fires on the Plain (1959, Japan)
- Nazarín (1959, Mexico)
- Kaagaz Ke Phool (1959, India)
- Look Back in Anger (1959, U.K.)
- The Soldiers of Pancho Villa (1959, Mexico)
- Ballad of a Soldier (1959, U.S.S.R.)
- Pickpocket (1959, France)
- The Human Condition (1959–1961, Japan)
- Breathless (1960, France)
- Two Women (1960, Italy)
- The Housemaid (1960, South Korea)
- Sons and Lovers (1960, U.K.)
- The Sundowners (1960, Australia/U.K.)
- La Dolce Vita (1960, Italy)
- Obaltan (1960, South Korea)
- L'Avventura (1960, Italy)
- Meghe Dhaka Tara (1960, India)
- Mughal-e-Azam (1960, India)
- La Notte (1961, Italy)
- Viridiana (1961, Mexico/Spain)
- Surogat (1961, Yugoslavia)
- Yojimbo (1961, Japan)
- Very Nice, Very Nice (1961, Canada)
- A Taste of Honey (1961, U.K.)
- Gunga Jumna (1961, India)
- The Exterminating Angel (1962, Mexico)
- L'Eclisse (1962, Italy)
- Ivan's Childhood (1962, U.S.S.R.)
- Jules and Jim (1962, France)
- An Autumn Afternoon (1962, Japan)
- Cléo from 5 to 7 (1962, France)
- Sanjuro (1962, Japan)
- O Pagador de Promessas (1962, Brazil)
- 8½ (1963, Italy/France)
- Tom Jones (1963, U.K.)
- This Sporting Life (1963, U.K.)
- Billy Liar (1963, U.K.)
- Lava Kusa (1963, India)
- Mahanagar (1963, India)
- Gamperaliya (1963, Sri Lanka)
- Black God, White Devil (1964, Brazil)
- Gertrud (1964, Denmark)
- Red Desert (1964, Italy)
- Charulata (1964, India)
- A Fistful of Dollars (1964, Italy/West Germany/Spain)
- I Am Cuba (1964, Cuba/U.S.S.R.)
- The Umbrellas of Cherbourg (1964, France/West Germany)
- Dry Summer (1964, Turkey)
- Simon of the Desert (1965, Mexico)
- Pierrot le Fou (1965, France)
- For a Few Dollars More (1965, Italy/West Germany/Spain)
- Loves of a Blonde (1965, Czechoslovakia)
- Subarnarekha (1965, India)
- La muerte de un burócrata (1966, Cuba)
- Persona (1966, Sweden)
- Black Girl (1966, Senegal/France)
- The Battle of Algiers (1966, Algeria/Italy)
- Blow-Up (1966, U.K./Italy)
- A Man for All Seasons (1966, U.K.)
- A Man and a Woman (1966, France)
- Andrei Rublev (1966, U.S.S.R.)
- Au Hasard Balthazar (1966, France)
- Closely Watched Trains (1966, Czechoslovakia)
- War and Peace (1966–1967, U.S.S.R.)
- Three Days and a Child (1967, Israel)
- Le Samouraï (1967, France/Italy)
- Jules Verne's Rocket to the Moon (1967, U.K.)
- Playtime (1967, France/Italy)
- Mouchette (1967, France)
- Belle de Jour (1967, France)
- Entranced Earth (1967, Brazil)
- Once Upon a Time in the West (1968, Italy)
- Romeo and Juliet (1968, U.K./Italy)
- Mandabi (1968, Senegal/France)
- Oliver! (1968, U.K.)
- Memories of Underdevelopment (1968, Cuba)
- Chitty Chitty Bang Bang (1968, U.K.)
- Kes (1969, U.K.)
- Army of Shadows (1969, France)
- The Damned (1969, U.K.)
- Fellini Satyricon (1969, Italy)
- Z (1969, Algeria/France)
Arkivuar maj 2, 2019, tek Wayback Machine German Expressionist Cinema-
The World of Light and Shadow-Columbia University Press
Georges Sadoul. Всеобщая история кино. Moscow, Iskustvo, 1958. Т. 3. p. 178
Arkivuar 29 gusht 2017 tek Wayback Machine Evgenii Bauer (1865–1917)
Brownlow, Kevin (1968). The Parade's Gone By..., University of California Press, p. 78. ISBN 0-520-03068-0.