Beteja e Pashtrikut

Beteja e Pashtrikut ose Operacioni Shigjeta ishte një betejë dy-javëshe e cila u zhvillua nga 26 Maji 1999 deri më 10 Qershor 1999 ndërmjet Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK-së) e cila ishte e mbështetur nga forca ajrore e NATO-s, kundër Ushtrisë Jugosllave. Objektivi kryesor i forcave të UÇK-së, ishte hapja e një rruge përmes lumit Drini i Bardhë dhe malit të Pashtrikut në mënyrë që të sigurohej kalimi i sigurt i armëve dhe vullnetarëve përmes kufirit Shqipëri–Kosovë. Para betejës, Ushtria Jugosllave dhe Policia Serbe kishin kryer një fushatë spastrimi etnik të fshatrave të banuara me shqiptarë në shpatet e Malit të Pashtrikut dhe i shndërruan ato në baza operative.^[1]

Operacioni Shigjeta
Pjesë e Luftës së Kosovës
Pamja e Malit të Pashtrikut nga Prizreni pas Luftës
Data 26 Maj – 10 Qershor 1999 Vendodhja Pashtrik, Komuna e Prizrenit, Kosovë Kufiri Shqipëri – Kosovë Pasoja Marrëveshja e Kumanovës Fitorja e UÇK-së dhe NATO-s UÇK-ja e çliroi malin e Pashtrikut dhe fshatrat përreth tij Tërheqja e Ushtrisë Jugosllave nga Pashtriku me humbje Ngecja Taktike
Palët pjesëmarrëse
Ushtria Çlirimtare e Kosovës Ushtria e Shqipërisë NATO	Ushtria Jugosllave Mercenarët Rusë
Komandantët dhe udhëheqësit
Agim Çeku Ekrem Rexha Sadik Halitjaha Tahir Sinani Bilall Syla Wesley Clark	Nebojsha Pavkoviç Vladimir Lazareviç Bozhidar Deliç Boshko Lemiç † Stojan Konjikovac
Njesitë e përfshira
Brigada 121 "Ismet Jashari" Brigada 123 Divizioni i 82-të Ajror	Njësitë e Korpusit të Prishtinës Brigada e Motorizuar 549 Brigada e 72-të Speciale Ajrore
Fuqia ushtarake
156 luftëtarë (në fillim) 1,800 luftëtarë (në Maj) Avionë Amerikan B-52 dhe A-10	450 ushtarë (në fillim) 2,000 ushtarë (në Maj) Qindra mercenarë rusë
Viktimat dhe humbjet
16 të vrarë 40 të plagosur	87 të vrarë 126 të plagosur

Afati Kohor

Luftëtarët e UÇK-së arritën ta pushtojnë Malin e Pashtrikut, shpatet e tij veriore dhe fshatin Milaj, në bregun verior të lumit të Drinit të Bardhë deri në fund të Majit 1999. Përkundër mbështetjes së rëndë ajrore të NATO-s, e cila përfshinte përdorimin e avionëve bombardues "USAF B-52", Ushtria Jugosllave përsëri e mbajti vijën në anën e lumit të Drinit të Bardhë, ku ata ndërtonin ura të përkohshme për të mbajtur linjat e tyre të furnizimit të hapura, të mbështetura nga mortaja të rënda dhe artileria. UÇK-ja i pushtoi fshatrat Pllaneja, Buçare, Lumbardha dhe një pjesë të zonës kufitare në veriperëndim të Prizrenit, por nuk ishte në gjendje të bënte fitime të mëtejshme deri në kohën e nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës më 10 qershor 1999, që rezultoi në tërheqjen e forcave jugosllave nga Kosova.

Prapaskena

Në Prill të vitit 1999 një muaj para betejës, refugjatët shqiptarë nga fshatrat Gorozhup, Milaj, Gjonaj dhe Pllaneja në shpatet e Malit të Pashtrikut raportuan se ata ishin rrahur, vrarë dhe dëbuar me forcë nga fshatrat e tyre nga ushtria jugosllave dhe policia serbe. Terreni midis Kosovës dhe Shqipërisë i cili është malor lejon vetëm disa kalime. Ushtria Jugosllave u përpoq të krijonte zinxhir mbrojtës për të cilin ata besonin se do të zmbrapste një sulm tokësor nga UÇK-ja. Zona e Pashtrikut ishte veçanërisht e prekshme nëse sulmohej nga këmbësoria e lehtë, Ushtria Jugosllave ishte e vetëdijshme për këtë dhe vendosi një seri kullash vrojtimi dhe pikash vëzhgimi në pikat strategjike pranë kufirit shqiptar.

UÇK-ja kishte marrë trajnim dhe armë nga Ushtria e Shqipërisë dhe agjensitë perëndimore, gjatë kësaj periudhe UÇK-ja gjithashtu u përqëndrua në rekrutimin e veteranëve shqiptarë nga lufta në Kroaci dhe Bosnjë. Agim Çeku komandanti më i shquar i UÇK-së gjatë betejës ishte një oficer në Ushtrinë Kroate gjatë operacionit Stuhia. Komanda e lartë e UÇK-së ishte e qartë në deklaratat e tyre rreth operacionit. Qëllimi i tyre zyrtar ishte të kapnin Malin e Pashtrikut dhe bazat e operacionit përpara atje. Media perëndimore raportoi se qëllimi i UÇK-së ishte kapja e autostradës që lidh Pejën dhe Prizrenin disa kilometra në veri të Pashtrikut dhe disa raporte edhe më ambicioze e vendosën kapjen e Prizrenit si qëllim. Këto skenarë dhe raporte mediatike janë vlerësuar si joreale pasi UÇK-ja mund të kishte kapur Prizrenin vetëm me sulme të zgjatura tokësore dhe sulme ajrore. Qëllimet politike të UÇK-së ishin sigurimi i një fitore ushtarake dhe largimin e forcave jugosllave nga Pashtriku si dhe dërgimi i një mesazhi se kjo ishte një parathënie e një pushtimi shumë më të madh tokësor të NATO-s. Forca e UÇK-së u raportua të ishte e lartë deri në 4000 burra nga disa burime perëndimore. Televizioni Shqiptar vetëm deklaroi se njësitë e përfshira të UÇK-së ishin Brigada 121 "Ismet Jashari" dhe Brigada 123. Të dyja ishin pjesë e Zonës Operative të Pashtrikut. Gjenerali i NATO-s Wesley Clark vuri në dukje numrin e luftëtarëve të UÇK-së ndërmjet 1800–2000. UÇK-ja u mbështet nga zjarri i tankeve dhe artilerisë nga Ushtria Shqiptare dhe mbështetja e fortë ajrore nga NATO.

Fillimi i Betejës

26–29 Maj: Sulmi fillestar i UÇK-së

Ofensiva e UÇK-së filloi në orën 04:00 të mëngjesit, UÇK-ja sulmoi në të gjithë një front dhjetë milje nga zonat e tyre operative, ata u mbështetën nga breshëria e Ushtrisë Shqiptare dhe mbështetja ajrore e NATO-s. UÇK-ja shpejt kapërceu pikat e vëzhgimit dhe kullave të vrojtimit jugosllav. Sapo kaluan kufirin, disa njësi duket se kanë shkuar në anën veriore të malit nga i cili vëzhgojnë ftohtë qytetin e Gjakovës. Njësi të tjera shkuan mbi mal ose në pyjet në jug të tij. Kur komandanti serb Bozhidar Deliç kuptoi se një ofensivë ishte në zhvillim e sipër, ai urdhëroi trupat e tij që të futeshin në forcë dhe iu përgjigj sulmit me avionë dhe mortaja. Ai urdhëroi artilerinë e tij të vinte në shënjestër rrugët që të çonin në mal. Këto breshëri kompromentuan aftësitë sulmuese të UÇK-së për dy ditët e ardhshme. Pavarësisht përdorimit të gjerë të sulmeve ajrore të NATO-s, ata bënë shumë pak për të ndaluar artilerinë jugosllave të sulmonte linjat e furnizimit të UÇK-së brenda Shqipërisë. Ndërsa luftimet vazhdonin në vendbanimet kufitare, burimet e UÇK-së raportuan se ata kishin tejkaluar fshatin Pllaneja dhe po lëviznin drejt fshatit Gjonaj.

1 Qershor: Shtohen sulmet ajrore të NATO-s

Më 1 Qershor avionët e NATO-s hodhën rreth 150 bomba në objektivat e Ushtrisë Jugosllave. NATO pretendoi të ketë goditur 32 copa artilerie, 9 transportues të blinduar personal, 6 automjete të blinduara, 4 automjete të tjera ushtarake, 8 pozicione mortaje dhe një raketë sipërfaqe-ajër SA6. NATO gjatë gjithë fushatës e mbajti UÇK-në në një gjatësi të armëve. Ofensiva e UÇK-së kishte arritur një ngërç. Ushtria Jugosllave dukej se po organizonte një kundërsulm. NATO duke u frikësuar se Millosheviçi do të merrte një pozitë më të mirë në negociata nëse ata rimerrnin fitimet e bëra nga UÇK-ja, shtonin fushatën e tyre të bombardimeve. Sipas gazetares amerikane Diana, Gjenerali Wesley Clark u tha oficerëve të tij: "Ai mal nuk do të humbasë. Unë nuk do të kem serbë në atë mal. Ne do të paguajmë për atë kodër me gjak amerikan nëse nuk e ndihmojmë UÇK-në". Disa sulme ajrore të NATO-s goditën pozicionet e UÇK-së, megjithatë UÇK-ja nuk pësoi asnjë viktimë nga zjarri miqësor i NATO-s në atë kohë. Këto sulme ajrore i dhanë mundësi UÇK-së të sulmonte. Ushtria Jugosllave iu përgjigj kësaj duke granatuar vendbanimet në kufi me Shqipërinë duke përfshirë vendbanimet Pergolaj, Golaj dhe Krumë. Këto sulme nuk goditën asnjë civil, por rritën fluksin e refugjatëve në Kukës dhe ushtruan presion mbi administratën. Shqipëria iu përgjigj kësaj duke mobilizuar ushtrinë e saj në kufi dhe duke zhvilluar një stërvitje të zjarrit të profilit të lartë.

6–9 Qershor: Ngecja Taktike

Më 6 Qershor, Ushtria Jugosllave nisi një kundërsulm afër fshatit Pllaneja. Ndërsa ushtarët serbë përparuan drejt Pllanejës, ata u goditën nga 82 bomba hekuri të drejtuara M-82 nga dy avionë të modelit amerikan B-52 dhe B-1B. Ka llogari kontradiktore rreth viktimave të pësuara nga trupat serbe. Sipas disa dëshmive nga luftëtarët e UÇK-së, ata pësuan humbje serioze, por sipas raporteve të tjera të UÇK-së shumica ishin në gjendje të hynin në siguri përpara ndikimit. Një inspektim tokësor nga trupat gjermane të KFOR-it pas përfundimit të luftimeve nuk gjeti rrënoja të ndonjë automjeti apo tanku. Më 7 Qershor, bombardimet dhe luftimet vazhduan rreth Pashtrikut. Më 9 Qershor, Ushtria Jugosllave u tërhoq nga Pashtriku dhe u nënshkrua Marrëveshja e Kumanovës për tërheqjen e të gjitha forcave jugosllave nga Kosova.

Pasojat

Përkundër suksesit të UÇK-së për arritjen e objektivit të saj operativ, ajo është konsideruar si një nga faktorët më të rëndësishëm në vendimin e Sllobodan Millosheviçit për të nënshkruar Traktatin e Kumanovës. Sipas gjeneralit të Ushtrisë Amerikane Teodor Stroup: "Millosheviçi humbi nervat e tij kur fuqia tokësore, në formën e ofensivës shqiptare dhe aftësinë e Task Force Hawk për të përfituar nga ofensiva dhe për të ndriçuar fushën e betejës me mjetet e tij të inteligjencës, mbikëqyrjes dhe zbulimit, së pari zhbllokuan aftësinë e plotë të fuqisë ajrore".

Referime

• Forage, Paul C. (2001-12-01). "The battle for mount Pastrik: A preliminary study". The Journal of Slavic Military Studies. 14 (4): 57–80. doi:10.1080/13518040108430498. ISSN 1351-8046. S2CID 143238207. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Смиљанић, Спасоје (2009). Војска Југославије у одбрани од агресије 1999. године (bot. I). Београд: Клуб генерала и адмирала Србије. ISBN 978-86-912285-0-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Steele, Jonathan (17 korrik 1999). "Ghost village marks the battle that ended the war". The Guardian. London. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Citimi referon vetveten (lidhja)

1. "Battle of Paštrik", Wikipedia (në anglisht), 2023-02-12, marrë më 2023-02-20