Aukštaitija

Aukštaitija (fjalë për fjalë Malësi ose Lartësi) është emri i një prej pesë rajoneve etnografike të Lituanisë.^[2][3] Emri vjen nga fakti se tokat janë në pellgun e sipërm të Nemunas, në krahasim me Ultësirën që fillon nga Šiauliai në perëndim. Edhe pse Kaunas është i rrethuar nga Aukštaitija, vetë qyteti nuk konsiderohet të jetë pjesë e ndonjë rajoni etnografik në shumicën e rasteve.^[4]

Aukštaitija
Rajon etnografik i Lituanisë
Nga lartê, majtas në të djathtë: Panevėžys Kaunas Kalaja Biržai Parku Kombëtar Aukštaitija Hillforts në Kernavė
Flamuri Stema
Parimet:  Patriam tuam mundum existima
Vendndodhja e Aukštaitija në Lituani
Vendi	Lituania
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Panevėžys
Sipërfaqja
• Gjithsej	27.672 km2 (10,684 sq mi)
• Duke përjashtuar pjesën e Kaunasit	27.564 km2 (10,643 sq mi)
• pjesa e Kaunasit	108 km2 (42 sq mi)
Popullsia
• Gjithsej	919.212[1]
• Duke përjashtuar pjesën e Kaunasit	656.737
• pjesa e Kaunasit	262.475

Gjeografia

Aukštaitija është në pjesën verilindore të Lituanisë dhe gjithashtu përfshin një pjesë të vogël të Letonisë dhe Bjellorusisë. Qyteti më i madh i vendosur tërësisht brenda këtij rajoni, Panevėžys, konsiderohet të jetë kryeqyteti, por jo në kuptimin politik. Qytetet më të mëdha për nga popullsia janë:

• Panevėžys – 84,587
• Jonava – 26,423
• Utena – 25,397
• Kėdainiai – 22,677
• Ukmergė – 20,154
• Visaginas – 18,024
• Radviliškis – 15,161

Rajoni ka shumë liqene, kryesisht në anën lindore.

Demografia

Banorët vendas flasin kryesisht dialektin Aukštaitian të lituanishtes. Sipas klasifikimit të ri të dialekteve, lituanishtja ndahet vetëm në dy dialekte, Aukštaitian dhe Samogitian, me të gjitha varietetet e tjera të klasifikuara tani si nëndialekte. Dialektet Sudovian dhe Dzūkian konsiderohen gjithashtu nëndialekte të aukštaitianes; Nëndialekti specifik i folur në Aukštaitija njihet kështu si Aukštaitian Lindor.

Rajoni ka pakica ruse dhe bjelloruse në lindje. Nëndialektet e folura atje përdorin më shumë huazim nga ato gjuhë. Megjithatë, përdorimi i dialekteve në rajon, si në Lituani në përgjithësi, është në rënie.

Referime

1. Nuolatinių gyventojų skaičius liepos 1 d =osp.stat.gov.lt
2. "Highlands (Aukštaitija)". Lithuania.travel (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 12 maj 2023. Marrë më 10 korrik 2021.
3. "Regions of Lithuania: What to See | True Lithuania". TrueLithuania.com (në anglisht). Marrë më 10 korrik 2021.
4. Lietuvos etnografinių regionų žemėlapis