Transnistria

Transnistria, zyrtarisht Republika e Moldavisë Pridnestroviane (PMR), është një shtet shkëputës i panjohur që njihet ndërkombëtarisht si pjesë e Moldavisë. Transnistria kontrollon pjesën më të madhe të brezit të ngushtë të tokës midis lumit Dniestër dhe kufirit moldavo-ukrainas, si dhe një pjesë të tokës në anën tjetër të bregut të lumit. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i saj është Tiraspol. Transnistria është njohur vetëm nga tre shtete të tjera separatiste të panjohura ose pjesërisht të njohura: Abkhazia, Artsakh dhe Osetia e Jugut. Transnistria është caktuar zyrtarisht nga Republika e Moldavisë si Njësitë Administrativo-Territoriale të Bregut të Majtë të Dniestër (rumanisht: Unitățile Administrativ-Teritoriale din stînga Nistrului) ose si Stînga Nistrului ("Bregu i majtë i Dniestër"). Në mars 2022, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës miratoi një rezolutë që përcakton territorin si nën pushtimin ushtarak nga Rusia.

Republika Moldave Pridniestroviane Приднестро́вская Молда́вская Респу́блика (Russian) Pridnestróvskaya Moldávskaya Respúblika Republica Moldovenească Nistreană (Romanian) Република Молдовеняскэ Нистрянэ (Moldavishtja cirilike) Придністро́вська Молда́вська Респу́блікаcode: ukr promoted to code: uk  (language?) Prydnistróvska Moldávska Respúblika
Flamujt[lower-alpha 1] Stema
Himni:  Мы славим тебя, Приднестровье My slavim tebya, Pridnestrovie "Ne këndojmë lavde për Transnistrinë"[2]Stampa:Parabr
Gjendja	Shtet i panjohur
Kryeqyteti	Tiraspol 46°50′25″N 29°38′36″E
Qyteti më i madh	Kryeqyteti
Gjuhët zyrtare	Rusisht Moldavisht (Rumanisht) Ukrainisht
Gjuha ndëretnike	Rusisht[3][4][5]
Grupet etnike (2015)	29.1% Rusë 28.6% Moldavë / Rumunë[lower-alpha 2] 22.9% Ukrainas 2.4% Bullgarë 1.1% Gagauzë 0.5% Bjellorusë 0.2% "Transnistrinjarë" 1.4% të tjerë (14% did not specify)
Nofka	Stampa:Unbulletedlist
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Republikë e tipit shtet i bashkuar presidenciale
• Presidenti	Vadim Krasnoselsky
• Kryeministri	Aleksandr Rozenberg
• Kryetari i Këshillit Suprem	Alexander Korshunov
Kuvendi	Këshilli Suprem (Parlamenti)
Shtet i panjohur
• Pavarësia nga RSS Moldave e deklaruar më	2 Shtator 1990
• Pavarësia nga Bashkimi Sovjetik deklaruar më	25 Gusht 1991
• Pason Republikën Socialiste Sovjeketike Moldave Pridnestroviane	5 Nëntor 1991[6]
• Lufta e Transnistrisë	2 Mars – 1 Korrik 1992
Sipërfaqja
• Gjithsej	4,163 km2 (1,607 sq mi)
• Ujë (%)	2.35
Popullsia
• Përllogaritje 31 Dhjetor 2022	360,938 (vlerësimet moldave)[7]
• 2015 census	475,373[8]
• Dendësia	73.5/km2 (190.4/sq mi)
Ekonomia
PBB (zyrtare)	Përllogaritje 2021
• Gjithsej	$1.201 billion[9]
• Për kokë banori	$2,584
Monedha	Rubla transnistriane (PRB)
Të dhëna të tjera
Zona kohore	UTC+2 (EET)
• Verës	UTC+3 (EEST)
Prefiksi telefonik	+373
^ +373 5 dhe +373 2.

Origjina e rajonit mund të gjurmohet në Republikën Socialiste Sovjetike Autonome Moldaviane, e cila u formua në 1924 brenda SSR-së së Ukrainës. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Bashkimi Sovjetik mori pjesë të RSS të Moldavisë, e cila u shpërbë, dhe të Mbretërisë së Besarabisë së Rumanisë për të formuar Republikën Socialiste Sovjetike Moldaviane në vitin 1940. Historia aktuale e rajonit daton në vitin 1990, gjatë shpërbërjes së Bashkimi Sovjetik, kur Republika Socialiste Sovjetike Moldaviane Pridnestroviane u krijua me shpresën se do të mbetej brenda Bashkimit Sovjetik nëse Moldavia kërkon bashkimin me Rumaninë ose pavarësinë, kjo e fundit ndodhi në gusht 1991. Pak më pas, filloi një konflikt ushtarak midis dy palëve në mars 1992 dhe përfundoi me një armëpushim në korrik të atij viti.

Si pjesë e marrëveshjes së armëpushimit, një Komision i Përbashkët i Kontrollit trepalësh (Rusi, Moldavi, Transnistria) mbikëqyr rregullimet e sigurisë në zonën e çmilitarizuar, që përfshin 20 lokalitete në të dy anët e lumit. [citim i nevojshëm] Edhe pse armëpushimi është mbajtur, statusi politik i territorit mbetet i pazgjidhur: Transnistria është një republikë presidenciale e panjohur, por de facto e pavarur me qeverinë e saj, parlamentin, ushtrinë, policinë, sistemin postar, monedhën dhe regjistrimin e automjeteve. Autoritetet e saj kanë miratuar një kushtetutë, flamur, himn kombëtar dhe stemë. Pas një marrëveshjeje të vitit 2005 midis Moldavisë dhe Ukrainës, të gjitha kompanitë transnistriane që kërkojnë të eksportojnë mallra përmes kufirit ukrainas duhet të regjistrohen në autoritetet moldave. Kjo marrëveshje u zbatua pasi Misioni i Asistencës Kufitare të Bashkimit Evropian në Moldavi dhe Ukrainë (EUBAM) hyri në fuqi në 2005. Shumica e Transnistriasve kanë nënshtetësi moldave, por shumë kanë gjithashtu shtetësi ruse, rumune ose ukrainase. Grupet kryesore etnike janë rusët, moldavët/rumunët dhe ukrainasit.

Transnistria, së bashku me Abkhazinë, Osetinë e Jugut dhe Artsakhun, është një zonë "konflikti i ngrirë" post-sovjetik. Këto 4 shtete pjesërisht të njohura ose të panjohura mbajnë marrëdhënie miqësore me njëra-tjetrën dhe përbëjnë Komunitetin për Demokraci dhe të Drejtat e Kombeve.

Shiko edhe

Referime

1. "В ПМР российский флаг разрешили использовать наравне с государственным" (në rusisht). RIA Novosti. 12 prill 2017.
2. Smoltczyk, Alexander (24 prill 2014). "Hopes Rise in Transnistria of a Russian Annexation". Der Spiegel. Marrë më 25 nëntor 2018. The breakaway region has its own military, its own constitution, a national anthem (called "We Sing the Praises of Transnistria") and a symphony orchestra which is known abroad. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
3. "On the situation of Russian schools in Moldova". OSCE. 14 korrik 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
4. "Law of the Moldavian Soviet Socialist Republic on the Functioning of Languages on the Territory of the Moldavian SSR". U.S. English Foundation Research. 2016. Arkivuar nga origjinali më 21 shtator 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
5. "Russian language in Moldova could lose their status (Русский язык в Молдове может потерять свой статус)". KORRESPONDENT. 6 prill 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
6. The Supreme Soviet changed the official name of the republic from Pridnestrovian Moldavian Soviet Socialist Republic to Pridnestrovian Moldavian Republic on 5 November 1991. See: "Postanovlenie verkhovnogo soveta Pridnestrovskoi Moldavskoi Respubliki ob izmenenii nazvaniia respubliki," Dnestrovskaia pravda, 6 November 1991, 1.
7. "352 De Mii De Locuitori Din Regiunea Transnistreanǎ Dețin Cetǎțenia Republicii Moldova Și 362 De Mii Figureazǎ În Registrul De Stat Al Populației" (në rumanisht). Guvernul Republicii Moldova (Biroul Politici de Reintegrare). 20 janar 2023.
9. "Макроэкономика: Динамика и структура валового внутреннего продукта в 2021 году [Macroeconomics: Dynamics and structure of GDP in 2021] / Nr.2/249 - pg.3 (2022)" (PDF). www.cbpmr.net. Приднестровский Республиканский Банк [Pridnestrovian Republican Bank]. Marrë më 30 prill 2023. {{cite web}}: |archive-date= ka nevojë për |archive-url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)

1. Transnistria përshtati një flamur tringjyrësh bardh-blu-kuq në 2017, i cili është pothuajse identik me flamurin rus^[1] but with an aspect ratio of 1:2 instead of 2:3.
2. Është çështje debati nëse moldavët janë rumunë apo një grup i ndryshëm etnik.