Sulltanati i Rumit

Sulltanati i Rum-it ose Sulltanati Selxhuk Rum (Persisht: سلجوقیان روم, i romanizuar: Saljuqiyān-e Rum, lit. 'Selxhukët e Romës') ishte një shtet i sunduar nga myslimanët sunni turko-persian, i krijuar mbi territoret dhe popujt bizantinë të pushtuar (Rûm) të Anadollit nga turqit selxhukë pas hyrjes së tyre në Anadoll pas Betejës së Manzikertit (1071). Emri Rûm ishte një sinonim i Perandorisë Mesjetare Romake Lindore (Bizantine) dhe popujve të saj, siç mbetet në turqishten e sotme. Ajo rrjedh nga emri arab për Romën e lashtë, الرُّومُ ar-Rūm nëpërmjet një huaje nga greqishtja Koine Ῥωμαῖοι, "Romakët, qytetarë të Perandorisë Romake Lindore".

Sulltanati i Rumit Anadolu Selçuklu Devleti سلجوقیان روم Saljūqiyān-i Rūm
1077–1308
Shqiponja dykrenare e përdorur nga Selxhukët Rum Luani dhe Dielli e adoptuar nga Kaihusrev II
Zgjerimi i Sulltanatit rreth. 1100–1240
Gjendja	Sulltanati
Kryeqyteti	Nicaea (İznik) (1077–1096) Iconium (Konja) (1096–1308) Sebastia (Sivas) (1211–1220)
Gjuhët e zakonshme	Arabisht (fe) Persisht (zyrtar, gjykatë, letërsi)[1][2] Turqishtja e vjetër anadolliane (e flur)[3] Greqishtja bizantine (kancelari)[4]
Besimi	Islami Synit (zyrtar), Kisha Ortodokse Greke (subjektet)
Qeveria
Sulltani
• 1077–1086	Suleiman ibn Kutalmish
• 1220–1237	Kaikubad I
• 1303–1308	Mesud II
Historia
• Ndarja nga Perandoria Selxhuke	1077
• Beteja e Köse Dağ	1243
• Vdekja e Mesud II	1308
• Pushtimi i Karamanidëve	1328
Të dhëna të tjera

Sulltanati i Rumit u shkëput nga Perandoria e Madhe Selxhuke nën Sulejman ibn Kutalmish në vitin 1077, vetëm gjashtë vjet pasi krahinat bizantine të Anadollit qendror u pushtuan në Betejën e Mansikertit (1071). Ai e kishte kryeqytetin e tij fillimisht në İznik dhe më pas në Konia. Ai arriti kulmin e fuqisë së tij gjatë fundit të shekullit të 12-të dhe fillimit të shekullit të 13-të, kur arriti të merrte portet kryesore bizantine në brigjet e Mesdheut dhe Detit të Zi. Në lindje, sulltanati arriti në liqenin Van. Tregtia përmes Anadollit nga Irani dhe Azia Qendrore u zhvillua nga një sistem karvanserai. Lidhjet veçanërisht të forta tregtare me gjenoezët u formuan gjatë kësaj periudhe. Pasuria e shtuar i lejoi sulltanatit të thithë shtetet e tjera turke që ishin krijuar pas pushtimit të Anadollit Bizantin: Danishmendidët, Shtëpia e Menguxhek, Saltukidët dhe Artukidët.

Sulltanët selxhukë bartën barrën më të madhe të kryqëzatave dhe përfundimisht iu nënshtruan pushtimit mongol në Betejën e Kös Dağ në vitin 1243. Për pjesën e mbetur të shekullit të 13-të, selxhukët vepruan si vasalë të Ilhanatit.^[5] Fuqia e tyre u shpërbë gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 13-të. I fundit nga sulltanët vasalë selxhukë të Ilhanatit, Mesud II, u vra në vitin 1308. Shpërbërja e shtetit selxhuk la pas vetes shumë bejlikë të vegjël anadollianë (principatat turke), mes tyre edhe atë të dinastisë osmane, e cila përfundimisht pushtoi pjesën tjetër dhe ribashkoi Anadollin për t'u bërë Perandoria Osmane.

Referime

1. Grousset, Rene, The Empire of the Steppes: A History of Central Asia, (Rutgers University Press, 2002), 157; "...the Seljuk court at Konya adopted Persian as its official language."
2. Bernard Lewis, Istanbul and the Civilization of the Ottoman Empire, (University of Oklahoma Press, 1963), 29; "The literature of Seljuk Anatolia was almost entirely in Persian...".
3. Mehmed Fuad Koprulu (2006). Early Mystics in Turkish Literature (në anglisht). fq. 207.
4. Andrew Peacock and Sara Nur Yildiz, The Seljuks of Anatolia: Court and Society in the Medieval Middle East, (I.B. Tauris, 2013), 132; "The official use of the Greek language by the Seljuk chancery is well known".
5. John Joseph Saunders, The History of the Mongol Conquests, (University of Pennsylvania Press, 1971), 79.