From Wikipedia, the free encyclopedia
Pema është një emër që në mënyrë kolektive nënkupton frytin e pemëve drunore dhe shkurreve shumëvjeçare, zakonisht në trajtë kokrrash me madhësi e me ngjyra të ndryshme, me tul e me lëng të ushqyeshëm, me fara a bërthama brenda. Pemët janë fryt i fidanëve të kultivuar ose bimëve të egra shumëvjeçare të destinuara për konsum njerëzor në gjendje të freskët ose të përpunuar. Rriten në të gjitha kontinentet dhe në të gjitha zonat klimatike ku për specie të caktuara ekziston një përbërje e përshtatshme e tokës dhe kushte klimatike. Nga të gjitha ushqimet me origjinë bimore, frutat, për shkak të ngjyrës dhe formës, aromës, shijes së mirë, vlerës biologjike dhe ushqyese, gjenden në menutë ushqimore të njeriut që nga kohërat antike deri në ditët e sotme dhe vlerësohen më shumë për përbërjen e saj kimike dhe vlerën e lartë ushqyese. [1] [2]
Shumica e fryteve të pemëve kanë një përqindje të lartë të ujit e cila shkon nga 70 deri 90%. Uji në pemët frutore ka një rol të rëndësishëm fiziologjik, sepse aktivizon sekrecionin në stomak dhe zorrë, dhe ka një efekt të dobishëm për veshkat dhe lëkurën. Të gjithë përbërësit e frutave të pemëve, përveç ujit, përbëjnë lëndën e tij të thatë dhe ato mund të jenë të tretshme dhe të patretshme në lëng frutash. Përbërësit e tretshëm të pemëve janë: sheqeri, acidet, disa substanca me ngjyrë dhe disa minerale dhe pektina. Përbërësit e patretshëm janë celuloza, niseshteja dhe disa pektina dhe minerale. Rëndësia e pemëve qëndron gjithashtu në faktin se është e pasur me vitamina. Në veçanti, ajo ka shumë vitaminë C (limoni, portokalli, kivi, luleshtrydhja, manaferrë, etj), provitaminën A (ananasi, kajsia, pjeshka, etj.) Dhe kompleksin e vitaminës B (banane, mollë , kumbull, luleshtrydhe, etj.). Shumica e vitaminave gjenden nën lëvoren e frytit të pemëve, kështu që qërimi i frutave të papërpunuar humbet shumë vitamina. Përveç vitaminave, një përbërës shumë i rëndësishëm i tyre janë edhe acidet e frutave - limoni, molla, rrushi etj. Ato i japin frutave të freskëta të pemëve një shije të këndshme të thartë, ndërsa përqindja e tyre është zakonisht 3 deri në 4% në frutat e pemëve. Minerale, si kripërat e kalciumit, kaliumi, fosfori, natriumi, hekuri, etj. në fruta pemore ka afërsisht 1%. Enzimat në frutat e pemëve luajnë rolin e katalizatorëve organikë në proceset biokimike. Ato shkaktojnë ndryshime në ngjyrën dhe erën e llojeve të caktuara të frutave.
Vlera energjetike e frutave të pemëve nuk është e lartë sepse një pjesë më e vogël llogaritet të jetë nga përbërësit e energjisë. Përbërësit më ushqyes dhe më të vlefshëm në frutat e pemëve janë sheqernat. Ata absorbohen më lehtë nga trupi i njeriut, kështu që fruti jo vetëm që është freskues, por edhe tretet lehtësisht. Të gjitha llojet e frutave të thata të pemëve, sidomos hurmat, kanë më shumë sheqer se mesatarja. Pemët kanë edhe celulozë. Edhe pse i patretshëm, ai funksionon shumë mirë në funksionin e zorrëve. Celuloza së bashku me substancat pektine formojnë strukturën themelore të indit bimor. Pektina është gjithashtu një polisakarid. Ai i jep frutave të ziera ose të gatuara dendur aftësinë për përmbajtjen xhelatinoze. Fruti i pemëve përmban afërsisht 1% proteina, ndërsa përmbajtja e yndyrës është më pak se 1%.[3]
{{citation}}
: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.