Observatori Astrofizik Nasīr al-Dīn al-Tūsī në Shamakhi (azerbajxhanisht: Nəsirəddin Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası) - është një observator në qytetin e Shamakhit, Azerbajxhan, në ultësirën jug-lindore të kurrizit të Maleve të Mëdha Kaukaziane, në bazë të astrofizikës si sektor i Institucionit të Fizikës të Akademisë Kombëtare të Shkencave të Azerbajxhanit, rreth 22 km larg nga qendra e Shamakhit dhe 144 km larg nga Baku, në një lartësi prej 1,435 m.
Historia
Ndërtimi i observatorit filloi në vitin 1958 në vendin që atëherë quahej Azerbaijan SSR dhe zyrtarisht u hap më 13 janar 1960.[1] Yusif Mammadaliyev – shkenctar eminent azerbajxhanas – luajti një rol të rëndësishëm në themelimin e observatorit.
Gjatë periudhës sovjetike, observatori mati polarizimin e dritës në Comet d'Arrest.[2]
Në vitin 1991, observatori u emërua sipas Nasiraddin Tusit – matematikan, fizikan dhe astronom i mesjetës. Një vendbanim për banim të punëtorëve është themeluar në bazë të observator dhe ajo u emërua sipas Yusif Mammadaliyevit (Pirgulu).
Në shtator të vitit 2008, observatori kaloi nëpër riparim të kapitalit, si një rezultat, salla e ekspozitës, muzeu, sallat e konferencave dhe ligjëratave, gjatë ndërtesa për teleskopa, duke përfshirë edhe ndërtimin e shtëpive kryesore me teleskopin dy metra, dhe ndërtesën kryesore administrative janë rikonstruktuar dhe u ndërtua një mensë dhe disa shtëpiza.[3][4][5]
Teleskopat
Instrumenti kryesor – teleskopi reflektues i prodhuar në Gjermani, me diametër të pasqyrës prej 2 metrave dhe i cili u dorëzua për operim në vitin 1966, është njëkohësisht edhe teleskopi i parë i madh në Kaukazin Jugor. Përveç kësaj, instrumentet pasuese përdoren po ashtu në observator:
- Horoskopi solar horizontal me një diametër të pasqyrës kryesore prej 50 cm, për investigime spektrale të atmosferës solare;
- Një teleskop kromosferik dhe fotosferik AFR-2 me dimensione 20/13 cm, i përdorur për nevoja në shërbim solar;
- Reflektor AZT-8 me diametër të një pasqyre prej 70 cm;
- Reflektor nga kompania Carl Zeiss, me diametër të një pasqyre prej 60 cm;
- Teleskopi menisk i sistemit të Maksutovit, i pajisur me një thjerrë prizëm, me diametër të portit hyrës prej 35 cm.
Në vitin 2013, një Teleskop Schmidt 90-cm AZT-15 u instalua në obsertavor.[3]
Bashkëpunimi dhe arritjet ndërkombëtare
Observatori i Shamakhit ka bërë një kontribut të madh në programet sovjetike dhe post-sovjetike në astrofizikë dhe astronomi fundamentale.[3] Observatori punon në tri drejtime kryesore shkencore: fizika e yjeve, investigimi i turpave të sistemit diellor dhe fizika diellore dhe marrëdhëniet diellore-terrestriale.[3] Hulumtimet aktuale po ashtu përfshijnë efektet e historinë e astronomisë, astrofizikën teorike, kozmologjinë, helioseizmologjinë, radio-astronominë, astronominë praktike, mekanikën qiellore, galaksitë dhe dinamikën e satelitëve artificial.[3] Në vitet e fundit, një fushë e re e punimeve është zhvilluar dhe janë ndërtuar pajisje astronomike si spektografët Echelle, i përdorur për zbulimin e trupave qiellor.[3]
Pushimet
Observaatori është i njohur për publikun azerbajxhanas për parashikimet e kohës së saktë të festave, si viti i ri tradicional, Novruz.[3] Observatori tregon momentin e ekuinoksit pranveror, kohën kur Dielli kalon në ekuator, e cila shënon fillimin e vitit të ri.[3]
Drejtorët e observatorit
Emri | Kombësia | Periudha | Shënime |
---|---|---|---|
Hajibey Sultanov | Soviet Union | 1951-1980 | [6] |
Ogtay Huseynov | Soviet Union | 1980-19?? | [7] |
Alik Abbasov | Soviet Union | 19??-???? | [7] |
Zohrab Ismayilov | Soviet Union | 19??-???? | [7] |
Kamran Huseynov | Soviet Union | 19??-???? | [7] |
Schmidt Ahmadov | Azerbaijan | ????-1997 | [7] |
Eyyub Guliyev | Azerbaijan | 1997–present | [8] |
Punonjës të famshëm të observatorit
- Nadir Ibrahimov
Referime
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.