![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Fox_-_British_Wildlife_Centre_%252817429406401%2529.jpg/640px-Fox_-_British_Wildlife_Centre_%252817429406401%2529.jpg&w=640&q=50)
Dhelpra e kuqe
From Wikipedia, the free encyclopedia
Dhelpra e kuqe ( Vulpes vulpes ) është specia më e madhe e dhelprave dhe një nga anëtarët me shpërndarje më të gjerë të rendit Karnivora , duke qenë i pranishëm në të gjithë hemisferën veriore nga Rrethi i Arktikut deri në Afrikën e Veriut , Amerikën e Veriut dhe Euroazi . Ёshtë renditur si shqetësimi më i vogël nga IUCN . Gama e tij është rritur krahas zgjerimit njerëzor, pasi është futur në Australi, ku konsiderohet e dëmshme për gjitarët vendës dhe popullsinë e shpendëve. Për shkak të pranisë së saj në Australi, ajo është përfshirë në listën e "100 specieve më të rrezikshme në botë" . [3]
Dhelpra e kuqe | |
---|---|
![]() | |
Dhelpra e kuqe evropiane ( V. v. Crucigera ) fotografuar në Qendrën Britanike të Kafshëve të egra në Surrey , Angli. | |
Statusi i ruajtjes | |
Klasifikimi shkencor ![]() | |
Mbretëria: | Animalia |
Filumi: | Chordata |
Klasa: | Mammalia |
Rendi: | Carnivora |
Familja: | Canidae |
Gjinia: | Vulpes |
Lloji: | V. vulpes |
Emri binomial | |
Vulpes vulpes | |
Nënllojet | |
![]() | |
Distribution of the red fox native introduced presence uncertain | |
Sinonimet | |
|
Dhelpra e kuqe lindi nga paraardhës me përmasa më të vegjël nga Eurazia gjatë periudhës së Villafranchian të Mesëm , dhe kolonizoi Amerikën e Veriut menjëherë pas glaciatonit Wisconsin .[4] Midis dhelprave të vërteta, dhelpra e kuqe paraqet një formë më përparimtare në drejtim si mishngrënësit .[5] Përveç madhësisë së saj të madhe, dhelpra e kuqe dallohet nga speciet e tjera të dhelprave nga aftësia e saj për t'u përshtatur shpejt në ambiente të reja. Pavarësisht nga emri i saj, specie shpesh prodhon individë me njyra të tjera, duke përfshirë individëve të bardhë dhe të zinj. Dyzet e pesë nënspecie njihen aktualisht, të cilat ndahen në dy kategori: dhelprat e mëdha veriore dhe dhelpra e vogla jugore bazale të Azisë dhe Afrikës Veriore.[5]
Dhelprat e kuqe jetojnë zakonisht së bashku në çifte ose grupe të vogla që përbëhen nga familje, të tilla si një çift dhe të rinjtë e tyre, ose një mashkull me disa femra që kanë lidhje farefisnore.[6] I riu i çiftit të bashkuar mbetet me prindërit e tyre për të ndihmuar në kujdesin për këlyshët e rijn. Speciet ushqehen kryesisht me brejtës të vegjël, megjithëse mund të sulmojnë gjithashtu lepujt ,zogjtë , zvarranikët , jovertebrorët dhe thundrakët e vegjël . Ndonjëherë mund të ushqehen me fruta dhe perime. [7] Edhe pse dhelpra e kuqe ka tendencë për të vrarë grabitqarët më të vegjël, duke përfshirë specie të tjera dhelprash, ajo është e ndjeshme nga sulmet e grabitqarëve më të mëdhenj, si uqërit ,kojotat , çakejtë e artë dhe felinet e mesëm dhe të mëdhenj .[8]
Lloji ka një histori të gjatë shoqërimi me njerëzit, pasi është gjuajtur gjerësisht duke u akuzuar si dëmtues dhe për gëzofin e tit ë bukur për shumë shekuj, si dhe përfaqësohet në folklorin dhe mitologjinë njerëzore. Për shkak të shpërndarjes së saj të gjerë dhe popullsisë së madhe, dhelpra e kuqe është një nga kafshët më të rëndësishme për tregtinë e leshit .[9]:229–230 Shumë e vogël për të paraqitur një kërcënim për njerëzit, ajo ka përfituar gjerësisht nga prania e njeriut, dhe ka kolonizuar me sukses shumë zona periferike dhe urbane .Zbutja e dhelprës së kuqe po zhvillohet gjithashtu në Rusi , dhe ka rezultuar në dhelpra të kuqe të zbutura .