Remove ads
Šarlah (lat. scarlatina) je zarazna bolest koja nastaje kao posledica infekcije sojem piogenog streptokoka (Streptococcus pyogenes) koji luči neku od izoformi streptokoknog pirogenog egzotoksina (SPE A, B ili C). U toku 18. i početkom 19. veka šarlah je bio teška, pa i smrtonosna bolest, ali, usled, za sada neobjašnjenog, pada virulencije uzročnog mikroorganizma u tridesetim godinama 20. veka, kao i zbog moderne terapije, to je sada, uglavnom, laka dečija bolest.[1]
Remove ads
Šarlah je akutna zarazna bolest iz grupe streptokokoza. Bolest počinje naglo, sa znacima temperature, gušobolje i pojavom sitne, zrnkaste makulopapularne ospe na koži i sluzokoži. Ospa može biti praćena tačkastim krvarenjima, koja su uočljiva na mestima pregiba, kao što su vrat, lakat, prepone i struk. Ospe na licu nema. Iščezavanje ospe praćeno je perutanjem kože, karakterističnom pojavom za šarlah.
Ukoliko se bolest ne leči na vreme, kao komplikacija može nastati zapaljenje velikih zglobova i srčanog mišića, poznato pod imenom reumatska groznica. Dijagnoza ovog oboljenja postavlja sa na osnovu epidemiološke ankete, karakteristične zrnaste ospe i nalaza infektivnog agensa u brisu ždrela.
Remove ads
Infektivni agens je bakterija Streptococcus pyogenes, koja ima preko osamdeset različitih tipova. Sposobnost lučenja eritrogenog toksina, odgovornost za pojavu ospe kod šarlaha, značajna je za ovu bakteriju.
Streptococcus pyogenes je otporan u spoljašnjoj sredini, a u biološkom materijalu, na primer ispljuvku, može se održati nekoliko nedelja.
Kod šarlaha inkubacioni period kratak, 1 — 3 dana, a nekada može biti i duži.
Rezervoar zaraze su bolesnik od šarlaha i kliconoša. Zaraznost zavisi od vremena primenjene terapije. Ukoliko se lečenje primeni odmah, zaraznost se skraćuje na jedan do dva dana. Suprotno, zaraznost je duga i traje obično deset dana kod bolesnika. Kod kliconoša zaraznost traje do tri nedelje.
Bolest se širi Fligeovim kapljicama i poljupcem.
Ulazno mesto je sluzokoža gornjih disajnih puteva.
Osetljivost je opšta. Posle preležane bolesti antitoksična otpornost obično je trajna.
Šarlah se endemski javlja u gradovima, a epidemije bolesti se registruju u dečjim kolektilivima, naručito u školama. Sezona porasta obolevanja je jesenje-zimski period godine, koji se poklapa i sa formiranjem dečjih kolektiva, odnosno sa polaskom u školu. U tim situacijama boravak u zatvorenom prostoru i blizak kontakt obezbeđuju širenje šarlaha Fligelovim kapljicama.
Primena higijenskih uslova rada i života u dečjim kolektivima može sprečiti pojavu bolesti. Provetravanje prostoriaj kolektivnog boravka u predškolskim ustanovama, školama i internatima i otkrivanje kliconoša Streptococcusa pyogenesa u njima osnovne su mere sprečavanja bolesti.
Šarlah se suzbija obaveznom prijavom, ranim otkrivanjem bolesnika i primenom izolacije i lečenja. U odnosu na kolektiv, kod lica iz kontakta sa bolesnikom otkrivaju se kliconoše infektivnog agensa.
Šarlah se obično širi putem vazduha (udisanjem), mada se može preneti dodirom ili kohabitacijom. Mada se normalno ne smatra bolešću koja se prenosi hranom, poznato je da je došlo do epidemije šarlaha izazvane infektiranim piletinom u Kini.[2]
Asimptomatsko prenošenje se može javiti kod 15–20% dece školskog uzrasta.
Inkubacioni period je 1–4 dana.
Mikrobiologija
Sama bolest je uzrokovana sekrecijom pirogenih eksotoksina iz infekcionih Streptococcus bakterija.[3][4] Eksotoksin A (speA) je verovatno najbolje izučen među tim toksinima. On se prenosi putem Bakteriofaga T12 koji se integriše u streptokokalni genom, odakle se toksin transkribuje. Sam fag se integriše u gen serinske tRNK na hromozomu.[5]
Međunarodni komitet za taksonomiju virusa ne stavlja sam T12 virus u takson. Virus ima dvolančani DNK genom i sa morfološkog stanovišta smatra se članom Siphoviridae.
Gen speA je kloniran i sekvenciran 1986 godine.[6] On sadrži 753 baznih parova i kodira protein sa 29.244 kilo Daltona (kDa). Protein sadrži pretpostavljeni 30 aminokiselina dug signalni peptid. Uklanjanje signalne sekvence daje predviđenu molekulsku težinu od 25,787 (kDa) izlučenog proteina. Promoter i mesto vezivanja ribozoma (Shine-Dalgarno sekvenca) se nalaze ispred gene. Terminator transkriptije je lociran 69 baza niže od kodona translacione terminacije. Karboksilno terminalni deo proteina je ekstenzivno homologan sa karboksilnim terminusom Staphylococcus aureus enterotoksina B i C1.
Drugi streptokokalni fagovi, pored T12, mogu da nose speA gen.[7]
Panton-Valentinski leukocidin
Panton–Valentinski leukocidin (PVL) je dvokomponentni citotoksin čija meta su ljudski i zečiji neutrofili, monociti i makrofazi.[8] Manje od 5% vrsta Staphylococcus aureus koje imaju PVL gen, proizvode ovaj toksin kao faktor virulencije, i odgovorne su za infekcije kože i pneumoniju,[9] i asocirane su sa društeveno stečenom meticilinskom otpornošću.[10][11] PVL je povezan sa pogoršanim manifestacijama kože i inflamatornim responsom kod dece sa stafilokokalnim šarlahom.[12]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads