Zubni plak

Zubni plak je bezbojna lepljiva masa (biofilm) koja se stvara u usnoj duplji na zubima, desnima, zubnim protezama, mostovima i drugim protetskim nadoknadama. Uzročnik je velikog broja oboljenja zubnog aparata i okolnih struktura. Plak se sastoji od velikog broja bakterija povezanih u mukopolisaharidni matriks i ne može se isprati, ali se može mehanički odstraniti zubnom četkicom. Njegova glavna osobina je prijanjanje (čak i za glatke površine zuba), a već nekoliko minuta nakon poliranja ponovo počinje da se stvara iz pljuvačke u obliku veoma tankog sloja koji oblaže zube.^[1]

Taloženjem kalcijuma u plak nastaje zubni kamenac (žute mrlje na zubima)

Prvo nastaje proteinski film (pelikula) koji deluje kao regulator, odnosno rampa u propuštanju jona između zuba i pljuvačke. Razvoj plaka zatim napreduje veoma brzo. Približno 10 miliona različitih bakterija na mm² može pokriti površinu zuba u roku od sat vremena nakon čišćenja, pri čemu bakterije naseljavaju površinu zuba po besprekorno tačnom redosledu pojavljivanja.^[1]

Prvo se pojavljuju Streptococcus mutans i anaerobne bakterije koje stvaraju određene vrste šećera u obliku matriksa mreže i na taj način pokreću ranu kolonizaciju. Nakon toga sledi lanac reakcija u kom učestvuje veliki broj bakterija. Ovo je povezano sa povećanim brojem leukocita u oblasti desni. Između 6 i 10 dana, ukoliko ne dođe do čišćenja, nadovezuje se naseljavanje i ostalih mikroorganizama u plaku i tada nastaje gingivitis (zapaljenje desni).^[1] Osim toga, bakterije produkuju kiseline koje oštećuju površinu gleđi na kojoj se stvaraju beličaste mrlje koje su prvi pokazatelj razvoja karijesa.

Smatra se da u 1 g plaka ima oko 220 biliona bakterija (preko 350 vrsta),^[2] pa se on često naziva i mikrobni plak. Njegov nastanak potpomažu: nepravilan oblik i položaj zuba, nedostatak zuba, uzimanje pretežno meke hrane, unilateralno žvakanje itd. Kada se u dentalni plak nataloži kalcijum iz pljuvačke nastaje zubni kamenac, glavni uzročnik parodontopatije.^[3]

Prema rezultatima istraživanja objavljenih u medicinskom časopisu “Čest” (engleski: ) u novembru 2004. godine, bakterije iz plaka mogu biti povezane sa razvojem hospitalnih infekcija posebno upale pluća kod starijih pacijenata.^[4]